بدبینی روس ها به رئیس جمهور آمریکا

دیپلماسی ایرانی: اگر روابط روسیه و آمریکا را در دو قاب متفاوت در سال 2008 و 2012 (1387 و 1391) کنار هم بگذاریم تصویر روابط در 2012 نسبت به سال 2008 روشن تر و از تیرگی کمتری برخوردار است. در سال 2008 با آغاز ریاست جمهوری دیمیتری مدودوف به ویژه در تابستان آن سال با وقوع جنگ در گرجستان دو کشور به آستانه جنگ سرد نزدیک شدند و اکنون در دوره تفاهم نسبی به سر می برند.

سال 2012 را اما اگر به عنوان ایستگاه پایانی یک روند از روابط چهار ساله نگاه کنیم که ریستارت یا از سرگیری روابط نام گرفت و میان روسیه مدودف و آمریکای دوره اول اوباما شکل گرفت با ایستگاهی مواجهیم که قطار آن باری را به مقصد نرسانده و خالی از سرنشین است و با روشن نبودن مقصد بعدی آن در ابهام و انتظار به سر می برد.

همکاری در اکثر موضوعات عمده ای که در ریستارت بر سر آن ها توافق شده بود مانند ایجاد سپر دفاع موشکی مشترک، تعریف همکاری روسیه و ناتو، توافق بر سر همکاری های امنیتی در اروپا و ... به نتیجه مشخصی نرسیده است. در عین حال با وجود گذشت یک سال از انتخاب پوتین به عنوان رئیس جمهور روسیه در دوره سوم و سپری شدن ماه ها از انتخاب مجدد اوباما به عنوان رئیس جمهور آمریکا نه ملاقات دو جانبه ای میان این دو رئیس جمهور صورت پذیرفته و نه طرحی مشخص برای روابط در آینده وجود دارد.

با مرور روابط دو کشور در سالی که گذشت در می یابیم که نشانه های مثبت چندانی یافت نمی شود اما در مقابل دو کشور خط و نشان های زیادی برای هم کشیده اند.انعقاد قرارداد نفتی میان شرکت های روسی و آمریکایی و نشست نوبتی شورای روسیه – ناتو در بروکسل در اردیبهشت ماه سال جاری، سفر دو روزه تام دانیلون مشاور امنیت ملی اوباما به روسیه و دیدار با ولادیمر پوتین با شرکت هیلاری کلینتون در اجلاس وزرای خارجه آسیا و پاسیفیک در سن پترزبورگ در خرداد ماه، برگزاری مانور مشترک دریایی روسیه با آمریکا، کانادا و استرالیا در اقیانوس آرام در مرداد ماه دیدار سرگی لاوروف و هیلاری کلینتون در کامبوج دیدار چهارجانبه لاوروف وزیر خارجه روسیه، جو بایدن معاون رئیس جمهوری آمریکا، معاذ الخطیب رئیس ائتلاف ملی مخالفان در روسیه و اخضر ابراهیمی نماینده ویژه سازمان ملل و اتحادیه عرب در امور سوریه در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ در بهمن ماه بخشی از رویدادها و حوادث رخ داده میان دو کشور است.

مرور مجموع موضوعات و ملاقات های فوق الذکر تنها ادامه همکاری جزئی در زمینه امنیت بین الملل، دیدارها در حاشیه اجلاس های منطقه ای و بین المللی و حفظ همکاری های اقتصادی فی ما بین دو کشور که در سال سپری شده، حدود 30 میلیارد دلار را نشان می دهد حکایت می کند.

بررسی روابط دو کشور در سالی که گذشت موضوعات فراوان مورد اختلاف و اقدامات متعدد غیر دوستانه را از سوی دو کشور نشان می دهد که برخی از آن ها به این شرح است؛ استقرار نسل جدید رادارهای دفاعی در مناطق گالینگراد، لنینگراد و کرسنودار روسیه در راستای طرح جدید سپر دفاع موشکی و در عکس العمل به ایجاد سپر دفاع موشکی ناتو در اروپای شرقی و مخالفت روسیه با تصمیم آمریکا برای فروش تسلیحات به گرجستان در اوایل سال 2012، اعلام پوتین مبنی بر همکاری محدود با ناتو در زمینه افغانستان و عدم اجازه ایجاد پایگاه ناتو در روسیه و اظهارات مقامات نظامی روسی در زمینه احتمال حمله پیشگیرانه به سایت های دفاعی موشکی در اروپای شرقی و خودداری پوتین از شرکت در اجلاس گروه هشت در اردیبهشت ماه، عدم شرکت پوتین در نشست سران ناتو در خرداد ماه در شیکاگو و لغو نشست روسیه – ناتو در قالب نشست سران این سازمان، سفر تیر ماه هیلاری کلینتون به گرجستان، ارمنستان و آذربایجان در فضای پسا شوروی وهمچنین فنلاند و لتونی و اظهارات تند در این دو سفر در زمینه موضع روسیه در بحث سوریه و همچنین نقد سیاست اوراسیایی پوتین، اختلاف دیدگاه آشکار دو کشور در تحولات سوریه و وتوی مکرر قطعنامه های شورای امنیت توسط روسیه با همکاری چین، آغاز مرحله جدید همکاری های نظامی میان گرجستان و آمریکا در مرداد ماه که در مقالات اوایل سال میان اوباما و ساکا شویلی رئیس جمهور گرجستان مورد توافق قرار گرفته بود، متوقف شدن فعالیت موسسه آمریکایی توسعه بین الملل (USA ID) در روسیه در شهریور ماه اقدام سنای آمریکا در منع پنتاگون از خرید تسلیحات نظامی از شرکت روس آبارون اکسپورت و از جمله بالگردهای روسی برای عملیات در افغانستان؛ تصوب قانون ماگنیستکی در سنای آمریکا که برخی مقامات روس را به اتهام دست داشتن در قتل سرگی ماگنیتسکی وکیل و حقوقدان روس تحت تحریم قرار داد؛ عکس العمل تند روسیه تصویب قانون دیمیتری یاکولیف. با قانون ممانعت اتباع آمریکایی از پذیرش فرزند خواندگی کودکان روس توسط مجلس دومای روسیه در آذرماه و همچنین وضع محدودیت بر واردات گوش قرمز از آمریکا در همین ماه از سوی روسیه، اعزام پنج ناو جنگی روسیه با 300 سرباز به بندر طوطوس سوریه در دی ماه برای مقابله با هر گونه دخالت نظامی در سوریه، آغاز فعالیت زیردریایی راهبردی جدید روسیه به نام «یوری دالگو روکی» و همچنین دستور دیمتری مدودیف نخست وزیر روسیه برای فسخ همکاران میان مسکو و واشنگتن در زمینه قاچاق مواد مخدر در بهمن ماه سال جاری. مجموعه حوادث رخ داده در روابط آمریکا و روسیه در سال 2012 نشان می دهد که نه تنها دوره از سرگیری دستاوردهای ملموسی نداشته است بلکه روسیه و آمریکا وارد دوره ای جدید از بدبینی و بی اعتمادی شده اند. موضع گیری آمریکا در زمینه انتخابات روسیه و حمایت از معترضین به انتخابات ریاست جمهوری ولادیمر پوتین بی اعتمادی بی سابقه ای را در رئیس جمهور روسیه نسبت به آمریکا دامن زده است. این بی اعتمادی در رقابت های انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بیشتر دامن زده شد وقتی کاندیدای جمهوری خواهان روسیه را دشمن درجه یک آمریکا نامید و پس از آن مجلس سنای آمریکا قانون ماگنیستکی را به تصویب رساند. بر اساس نظر سنجی مرکز لوادا در سال 2011 درصد قابل توجهی از مردم روسیه (29%) آمریکا را دشمن روسیه دانسته اند. این رقم در سال 2012 به 38% رسیده است.

سه تحول اساسی در سیاست خارجی روسیه نشان می دهد که روسیه بیش از گذشته از غرب رویگردان شده است. روسیه با اصرار بر عدم مداخله غرب در سوریه احساس می کند ایستادگی روی مواضع اصولی اش و عدم پیروی صرف از قواعد ژئوپلتیک به نفع این کشور است. اجلاس اپک در ولادی وستوک که سمبل معطوف شدن روسیه به آسیاست و همچنین عمل متقابل و شدید روسیه در مقابل قانون ماگنیتسکی دو نمونه دیگر در این ارتباط است.

در آمریکا برنامه روشنی برای روابط با روسیه وجود ندارد همچنان که وزن قابل توجهی برای روسیه در دیپلماسی آمریکا برای حل و فصل مسائل جهانی از طریق همکاری با این کشور پیش بینی نشده است. فیودر لوکیانوف از نظریه پردازان سیاست خارجی روسیه بر این باور است که روسیه به طور مشخصی برای اوباما مهم است با این حال دو کشور برنامه ای برای هماهنگ کردن وظایف امروز و فردا ندارند. از دیدگاه لوکیانوف عزم روسیه برای عدم پذیرش مداخله در امور داخلی خود جدی است و روسیه یک قدرت جهانی است و نمی تواند نادیده گرفته شود با این حال جایگاه آن در دنیا نامشخص است.

کلیفورد کویچان روسیه شناس شناخته شده آمریکایی مسائل مهم در روابط روسیه و آمریکا را مسأله دفاع موشکی، تسلیحات اتمی، بهبود پیوندهای تجاری و اقتصادی می داند و اشاره می کند که همه این ها با موانعی مواجهند. کلیفورد معتقد است که ورود جان کری برای روابط دو کشور مفید است البته نه برای موارد عمده ای مثل سوریه، ایران، سپر دفاع موشکی و صف آرایی در شرق اروپا بلکه برای تنظیم یک چهارچوب متفاوت از روابط آمریکا و روسیه. وی امیدوار است که جان کری منافع دراز مدت را مد نظر قرار داده و از بازی با حاصل جمع مساوی با صفر پرهیز کند./12

انتشار اولیه: شنبه 26 اسفند 1391 / باز انتشار: دوشنبه 28 اسفند 1391