واشنگتن دوحه را از گردونه بازی حذف کرد؟

دیپلماسی ایرانی: در خبرها آمده بود دولت قطر به معاذ الخطیب، رئیس شورای ائتلاف ملی مخالفان اطلاع داده است که تحت فشار امریکا از ابتدای ماه مارس دیگر به او و دوستانش کمک مالی نمی کند. دولت قطر علت اصلی این تصمیم را اختلاف های موجود میان مخالفان و قطع هماهنگی های شورای مخالفان با قطر دانسته و اعلام کرده است، به دلیل آنکه اعضای این شورا به طور یک جانبه تصمیم می گیرند کمک های مالی به آنها را متوقف می کند.

از سوی دیگر به نظر می رسد پشت پرده دلایل قطری ها تفاسیر دیگری هم وجود دارد از جمله آنکه امریکایی ها در گزارش هایی به کاخ سفید و کنگره امریکا نسبت به نقش قطر در منطقه به ویژه بعد از ترور کریس استفان، سفیر امریکا در بنغازی ابراز نگرانی کرده و گفته بودند که دولت قطر با اعمال قدرت بر جریان های اسلامی سیاسی تلاش دارد آنها را به کنترل خود در آورد اگر چه هم زمان تلاش می کند که برای اوباما این گونه جلوه دهد که می تواند به نمایندگی از او نقش رهبری خاورمیانه را بر عهده بگیرد. در نتیجه همین نگرانی ها بود که ایالات متحده امریکا از چند هفته پیش فشارهای تازه ای را به دولت قطر برای توقف حمایت های خود از شبه نظامیان و جریان های جهادی ای که از خارج وارد سوریه می شوند، آغاز کرده و به اطلاع دولت قطر رسانده است که واشنگتن به هیچ عنوان به دنبال سرنگونی بشار اسد نیست و استراتژی امریکا مبتنی بر همکاری با نیروهای مدنی و سکولار معتدل در سوریه و حمایت از آنها برای انجام گفت وگوهای متوازن با نظام اسد است.

بر اساس همین گمانه زنی هاست که گفته می شود ایالات متحده امریکا قصد دارد بازیگران اصلی معادلات سوریه را تغییر دهد و در این میان قصد دارد قطر را به طور کامل از این بازی خارج کند، فشارها را به آنکارا برای تعدیل سیاست هایش را نیز افزایش داده و معادله ای جدید بر اساس بازیگران واقعی سوریه تعریف کند. ناظران معتقدند که این بازیگر جدید عربستان خواهد بود که طرفدار اعمال معادله ای جدید برای سوریه است و می گوید باید مشابه طرحی که در یمن اجرا شد در سوریه نیز اجرا شود. دیپلماسی ایرانی با قاسم محب علی، تحلیلگر مسائل خاورمیانه در خصوص دلایل و تبعات این اقدام قطر گفتگویی داشت که در زیر می خوانید :

دلایل پشت پرده قطع کمک های قطر به شبه نظامیان مخالف بشار اسد را چگونه ارزیابی می کنید؟

اگر فرض بر این باشد که این اخبار صحیح است و تنها تفاسیر رسانه ای نیست، می توان قطع کمک های مالی قطر به مخالفان سوری را بدین گونه تفسیر کرد:در سوریه مجموعه مسائل و رقابت هایی بر سر آینده این کشور استراتژیک خاورمیانه ای وجود دارد که همین امر سبب ساز اختلافاتی میان کشورهای منطقه ای که به نحوی در سوریه نفوذ داشته و یا دخالت می کنند و از مخالفین بشار اسد حمایت می کنند، شده است. هرکدام از بازیگران تصور متفاوتی نسبت به آینده سوریه دارند، سوریه ای که به نظر آنها مطلوب است. این رقابت ها در سطوح مختلف یعنی در میان کشورهای منطقه و با کشورهای اروپایی و امریکا وجود دارد.جمع بندی امریکایی ها برای آینده سوریه این است که اگر در سوریه تغییراتی ایجاد می شود:

1. این کشور دچار فروپاشی نشود

2. ساختار امنیتی و اداری آن باقی بماند

3. تنها حکومت و خانواده بشار اسد بر کنار شوند

4. در عوض حکومت غیرطایفی که بتواند وحدت ملی و ارضی سوریه را حفظ کند، جانشین شود

5. همچنین متحد غرب باشد و در کنار روند صلح خاورمیانه حرکت کند

6. بحران را به کشورهای همسایه خود همانند لبنان، ترکیه و عراق و اردن منتقل نکند

7. دوست ایران و حزب الله نباشد.

البته باید اضافه کرد که این ایده آل ها با آنچه که ترکیه و عراق خواستار آن هستند، متفاوت است.

در میان کشورهای عربی قطر و عربستان بیشترین کمک های مالی و سیاسی را از مخالفان مسلح بشار داشته اند. انگیزه قوی این دو کشور از دخالت در مسائل سوریه چیست؟

بله. دو بازیگر دیگر که نقش مهمی را در ارتباط با مخالفان بشار اسد ایفا کرده اند یعنی قطر و عربستان نیز به دو دلیل به سوریه کمک می کنند:

الف: آنها نگران تحولات آینده منطقه هستند و با حمایت از نیروهایی که آنها فکر می کنند تهدیدی برای آنها نیستند، اجازه ندهند که برخلاف منافع و مصالح آنها و با روند دموکراسی خواهی یا توسعه سیاسی پیش روند، بنابراین بیشتر از نیروهای افراطی سلفی حمایت می کنند.

ب:  نظر آنها این نیست که دولت وحدت ملی و یا دموکراتیکی در سوریه می تواند تمامی اقوام و طوایف این کشور را از اهل سنت تا کردها و علوی ها و مسیحی ها را دربرگیرد و در این مورد با امریکایی ها اختلاف دارند چراکه امریکایی ها از ابتدا از دادن سلاح به مخالفین خشنود نبودند و یا حامی آن بودند که کمک ها به شکل گزینشی و هوشمندانه به گروه هایی داده شود که به سمت نیروهای تروریستی و یا افراطی اسلامی میل نکند. اما عربستان و قطر چنین نگاهی را از ابتدا نداشتند و  به هر گروهی  که با بشار اسد می جنگد و مخالف ایران است کمک می کنند. در نتیجه دو نگاه متفاوت میان عربستان و قطر و امریکا وجود داشته است، بر همین اساس فشارهای امریکا سبب شده تا آنها نیز سراغ نیروهای میانه روتری روند و به گروه های النصره و القاعده ای کمکی نرسد.

در این میان آیا شاهد بروز اختلاف هایی میان دیدگاه ریاض و دوحه در کمک رسانی به مخالفان بشار هستیم؟

نمی توان گفت که امروزه قطر و عربستان با یکدیگر اختلاف نظر دارند، چراکه رقابت با اختلاف متفاوت است. در حقیقت باید گفت هر دو کشور به دنبال آن هستند تا منطقه نفوذی برای خود در خاورمیانه ایجاد کنند و سعی دارند در این رقابت در مناطق مختلف یارگیری کنند که یکی از این مناطق سوریه است. عربستان به شکل سنتی در لبنان و کشورهای منطقه نفوذ داشته است، اما این قطر است که دولتی تازه به دوران رسیده و به دنبال ایجاد پایگاه برای خود است. در نتیجه می توان گفت بی تردید این رقابت وجود دارد، اما نمی توان گفت که اختلاف دیدگاه و استراتژکی میان آنها وجود دارد.

در نهایت باید بر این نکته تاکید کرد هر دو کشور نسبت به مساله سوریه نگرانی دارند و این نگرانی از این جهت است که مبادا جنبش های عربی به سمت منطقه شبه جزیره عربستان و کشورهای خلیج فارس سرازیر شود، چراکه تمامی آنها کشورهای مخافظه کار، غیر انتخابی، قبیله ای و اقلیت هستند و از این نظر از هر تحولی در خاورمیانه ترس دارند. /14

انتشار اولیه: جمعه 18 اسفند 1391 / باز انتشار : سه شنبه 22 اسفند 1391