پالس‏های مثبت در مناسبات ایران و آمریکا

 جاوید قربان اوغلی*

آرمان: زمینه مذاکره میان ایران و آمریکا در این روزها بیش از هر زمان دیگری مثبت شده و از فضای حاکم در این خصوص می‏توان این برداشت را داشت که هر دو طرف در جمع‏بندی‏های خود به تصمیم جدیدی رسیده‏اند که متفاوت از مواضع قبلی آنهاست. افزایش پالس‏های مذاکره ایران و آمریکا که از هر دو طرف صادر می‏شود علی الاصول نمی‏تواند فی البداهه و بدون ارزیابی باشد، مضافا اینکه نشانه‏های این رویکرد را می‏توان در تحولات دیگری چون دور اخیر مذاکرات هسته ای در آلماتی نیز مشاهده کرد. هرچند نمی توان این رویکرد جدید در هیات حاکمه دو کشور را توافقی دوجانبه ارزیابی کرد، با این وجود حتما این فضای مثبت می‏تواند مورد استفاده قرار گرفته و راه به مذاکره و توافق ببرد که البته نیاز به گذر زمان خواهد داشت. هرچند تمایل آمریکا به مذاکره مستقیم با ایران از زمان ورود اوباما به کاخ سفید بارها بیان شده ولی در ماه های اخیراولین پالس‏ها برای گفت وگوی مستقیم ایران و آمریکا در کنفرانس امنیتی مونیخ و با پیشنهادی که «جو بایدن» مطرح کرد کلید زده شد، بعد از آن اما وزیر امورخارجه و رئیس مجلس ایران هر یک با زبان دیپلماتیک به این پیشنهاد پاسخ دادند. با توجه به سطح رسمی این افراد می‏توان به رغم برخی تفاوت‏ها در اظهارات آنها، جمع بندی مثبتی از موضع‏گیری‏های آنها داشت. چه آنکه این افراد اکنون در جایگاه های تصمیم گیری کشور قرار دارند و اظهارنظر آنها بیش از آنکه حاوی مواضع شخصی باشد حاصل جمع بندی ای است که در سطوح عالی نظام صورت گرفته است. البته باید اضافه کرد مقام معظم رهبری نیز در سخنان خود درخصوص رابطه با آمریکا اصل موضوع مذاکره را نفی نکرده و آن را منوط به تغییر رفتار طرف مقابل دانستند. ترجمان دیپلماتیک این سخن آن است که اصل مذاکره با آمریکا به طور کامل منتفی نبوده و خط قرمز ایران نیست و رویکرد واشنگتن است که این خطوط را تعیین می‏کند. شاید به همین دلیل است که به رغم سخنان ایشان، صالحی بار دیگر آن سخنان را به زبانی دیگر و در رابطه با این موضوع مطرح کرد. باید گفت آمریکا نیز تا حدودی این پیام را دریافت کرده است. تصور می شود حاصل این فضای مثبت و این رویکرد را می‏توان در نشست آلماتی مشاهده کرد. پرونده هسته‏ای و مذاکره با گروه 1+5 یکی از مهم ترین مسائل سیاسی- بین المللی ایران طی یک دهه گذشته است و کسی هم تردید ندارد که آمریکا قوی‏ترین بازیگر این میدان در طرف مقابل کشورمان است. کما اینکه در موضوع لغو تحریم ها که یکی از مهم ترین خواسته های ایران است نیز آمریکا بیشترین نقش را می تواند داشته باشد. در مذاکرات آلماتی دو نشانه مثبت از سوی آمریکا دریافت شد. اولین نکته درخواست رسمی آمریکا برای گفت وگوی مستقیم با ایران در حاشیه این نشست بود که قبل از این دور از مذاکرات از زبان مقامات رسمی واشنگتن بیان شد هرچند اطلاع دقیقی از نحوه پاسخ ایران به این درخواست و انجام این گفت وگو وجود ندارد اما نفس همین تقاضا وقتی در کنار تغییر محسوس در مسیر مذاکرات هسته‏ای قرار می گیرد، نشانه مثبتی ارزیابی می‏شود. اما نشانه مثبت دوم در مذاکرات آلماتی و فضای متفاوت این دور از مذاکرات با نشست‏های قبلی بود. تقریبا همه طرف‏ها بعد از پایان مذاکره امیدوارانه و با دید مثبت به خانه بازگشتند و برای اولین بار تاریخ قطعی دو نشست کارشناسی و نشست نمایندگان دو طرف مشخص شد. اگر پیشرفت در مذاکرات ایران و 1+5 را یکی از فاکتورهای موثر در مناسبات ایران و آمریکا بدانیم، خروجی این اجلاس نشان از آن دارد که فضای میان دو کشور تا حد زیادی نسبت به قبل تلطیف شده است. از همه اینها مهم تر اما نشانه‏های اقتصادی این پالس های مثبت است. در کنار سیاست و سیاستمداران، اقتصاد و بازار واقعیتی است که سریع‏ترین و منطقی‏ترین واکنش‏ها را به معادلات نشان می‏دهد. کاهش ارزش دلار و طلا در بازار ایران نمی تواند بدون دلیل بوده و یا فقط ناشی از فاکتورهای اقتصادی باشد. قاطعانه می‏توان گفت که بازار هم فضای مثبت ایجادشده را درک کرده است. فضایی که باید با عقلانیت مدیریت شود تا از تشنج کنونی عبور کنیم، چراکه مقدمه رسیدن به یک توافق جدی، ادامه یافتن مذاکره است و مقدمه اجتناب ناپذیر مذاکره هم عبور ازفضای تیره و دیوار بی اعتمادی است که طی سی و چند سال گذشته بر روابط تهران و واشنگتن سایه افکنده است.

* کارشناس مسائل بین الملل