وقتی «معاذ الخطیب» نقشه‌های ترکیه را بر هم می‌زند

رجب طیب اردوغان، نخست وزیر و احمد داوداوغلو، وزیر خارجه ترکیه، مدت هاست که موضوع کنار رفتن بشار اسد از قدرت را به مسأله ای حیثیتی برای خود تبدیل کرده اند. با این حال، به نظر می رسد موضع گیری های اخیر رئیس ائتلاف مخالفین سوریه و حمایت وی از گفت و گو با اسد، ترکیه را در موقعیتی دشوار قرار داده است.

به گزارش «تابناک»، تاکنون گذر زمان ثابت کرده؛ نه تنها پیش بینی دولتمردان آنکارا درباره سقوط فوری اسد درست نبوده، بلکه روند اوضاع عملاً به سوی دیگری پیش رفته است. این تغییر روند از هنگامی آشکار شد که «معاذ الخطیب»، رئیس ائتلاف مخالفین سوری اعلام کرد، تحت شرایط مشخصی حاضر به مذاکره با دولت اسد است. 

سایت تحلیلی «المانیتور» ضمن اشاره به این موضوع می نویسد: این دقیقاً بر خلاف خط سیاستی است که آنکارا از زمان آغاز ناآرامی ها در سوریه دنبال کرده و بر پایه آن، هر گونه مذاکره با اسد یا اعضای دولت وی از سوی ترکیه رد شده است. در حقیقت، ادعای اردوغان و داوداوغلو این بوده که بشار اسد یک دیکتاتور است و نمی توان با وی وارد مذاکره شد. 

المانیتور اشاره می کند، همین چند وقت پیش بود که اردوغان در کنار خطیب از اسد خواست از قدرت کنار برود. وی گفت: «بیش از صد کشور، رهبری این برادر (خطیب) و تیم او را پذیرفته اند. معنای این امر چیست؟ معنایش این است که اسد! ما تو را به رسمیت نمی شناسیم. پس کنار برو!». اردوغان همچنین پیش بینی کرد که پیروزی مخالفان نزدیک است. 

با این حال، تحولات میدانی نشان داد که نه تنها پیروزی نزدیک نیست، بلکه حتی در صورت کنار رفتن اسد خونریزی ها پایان نخواهد یافت، زیرا درگیری های فرقه ای به وجود آمده در این مدت، همچنان به قوت خود باقی خواهد بود. 

بنا بر این گزارش، این وضعیت، انجام مذاکره میان مخالفین و دولت را اجتناب ناپذیر ساخت و نشان داد، در صورتی که قرار باشد، خشونت ها در اسرع وقت متوقف شده و فضایی مناسب برای یک سوریه باثبات فراهم شود، دو طرف باید وارد گفت و گو با یکدیگر شوند. 

بر این اساس، هفته گذشته، خطیب ضمن تصدیق به وجود آمدن بن بست سیاسی در سوریه، اعلام کرد که آماده مذاکره با حکومت است؛ البته در صورتی که ۱۶۰ هزار زندانی سیاسی آزاد شده و گذرنامه سوری های خارج از کشور نیز تمدید شود.

وی گفت: «مردم ما دارند می میرند و ما اجازه ادامه این روند را نخواهیم داد». خطیب سپس خطاب به اسد گفت: «ما می توانیم در راستای منافع مردم، به یکدیگر کمک کنیم». او همچنین اعلام کرد، آماده مذاکره با «فاروق الشرع»، معاون رئیس جمهور سوریه است. 

البته داوداوغلو نیز پیش از این، از الشرع به عنوان فردی میانه رو که می توان در فرایند گذار سیاسی در سوریه روی وی حساب کرد، نام برده بود؛ اما جدای از این موضوع، حمایت احتمالی ترکیه از مذاکرات مخالفین و الشرع، با رویکرد این کشور درباره ضرورت کنار رفتن اسد متناقض است. 

واقعه دیگری که احتمالاً موجبات ناخرسندی ترکیه را فراهم کرده، حمایت واشنگتن از اظهارات خطیب است. «ویکتوریا نولند»، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در این باره گفت: «اگر دولت سوریه علاقه ای به صلح دارد، باید اکنون با ائتلاف مخالفین به گفت و گو بنشیند. ما قویاً از فراخوان خطیب برای مذاکره استقبال می کنیم». 

نولند همچنین تأکید کرد: کسانی که در هر یک از دو طرف مرتکب جرم و جنایت شده اند، باید نسبت به آن پاسخگو باشند. به این ترتیب، وی تأیید کرد که مخالفین نیز مرتکب جنایت شده اند؛ رویکردی که با دیدگاه ترکیه در تعارض است. 

از سوی دیگر، اردوغان همچنان به انتقاد از رویکرد غرب نسبت به سوریه ادامه داده و به ویژه با مقایسه سوریه با مالی، از آنچه رویکرد دوگانه غرب می خواند شکایت کرده است. اما اردوغان این حقیقت را نادیده می گیرد که بحران سوریه، یک موضوع صرفاً اخلاقی نیست، بلکه با توجه به حمایت قدرت های بزرگ از طرفین درگیری، به موضوعی مربوط به سیاست قدرت منطقه ای و بین المللی تبدیل شده است. 

این بدان معناست که هر گونه مداخله نظامی از سوی گروهی از کشور ها بدون تأیید سازمان ملل، اثرات آن باعث بی ثباتی در خاورمیانه خواهد شد، زیرا گروه دیگری از کشور ها از طرف مقابل حمایت خواهد کردند و همین امر به بی ثباتی بیشتر اوضاع دامن خواهد زد. 

افزون بر این موارد، حمله هوایی اخیر رژیم اسرائیل به سوریه، داوداوغلو را میان دو هدف متضاد گرفتار کرده است: اسد در یک طرف و رژیم اسرائیل در سوی دیگر. سرانجام و پس از سه روز سکوت در پی این حمله، داوداوغلو اسد را به سبب این حمله مورد انتقاد قرار داد. 

اما خشم آنکارا هنگامی بیشتر شد که خطیب در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ، با سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه و علی اکبر صالحی، وزیر خارجه ایران وارد گفت و گو شد و هر دوی آن ها نیز از اسد خواستند با مخالفین وارد مذاکره شود. 

در جریان همین دیدار ها بود که لاوروف اظهار داشت: «اصرار کسانی که می گویند اولویت شماره یک، کنار زدن اسد است، بزرگترین و تنها دلیل ادامه تراژدی در سوریه است». به هر حال، این حقیقت که قدرت های بزرگ در حال رقابت در سوریه هستند، امری است که ترکیه نمی تواند در آن تغییری پدید آورد.

به هر حال، این موضوعات، اردوغان و داوداوغلو را با مسأله ای جدی روبه رو کرده است: آیا اولویت ترکیه متوقف کردن خونریزی ها در سوریه است و یا کنار زدن اسد؟ اگر هدف کنار زدن اسد باشد، با توجه به ادامه کشته شدن مردم، به سختی از لحاظ اخلاقی توجیه شدنی است!