سخنرانی احمدی‌نژاد، اوباما و مساله ایران

دکتر کیهان برزگر*

آرمان : محمود احمدی نژاد برای انجام آخرین سفر دوران ریاست جمهوری خود اکنون در نیویورک به سر می برد و قرار است آخرین سخنرانی خود را در مجمع عمومی سازمان ملل متحد صبح روز چهارشنبه انجام دهد. یک جنبه این سفر تحت تأثیر قرار دادن سیاست داخلی دو کشور ایران و آمریکا و فراهم کردن زمینه های تعامل حائز اهمیت است. هر چند سفرهای آقای احمدی نژاد با هدف اعلامی شرکت در اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل، گفت وگو و تبادل نظر در زمینه مدیریت مسائل منطقه ای و جهانی و امسال ساختار سازی برای جنبش عدم تعهد و غیره صورت گرفته که اتفاقا غیرمعمول هم نیستند و معمولاً همه سران کشورها به نوعی به اینگونه مسائل می پردازند، اما ارتباط با محافل سیاستگذاری، روشنفکری و جامعه آمریکا و بالطبع فراهم کردن زمینه های تعامل با دولت این کشور همواره یکی از اهداف اصلی این سفرها بوده است. برنامه های اعلامی رئیس جمهوری در نیویورک نیز عمدتا بر همین محور است. سفر امسال آقای احمدی نژاد در شرایطی انجام می شود که اوباما به پایان دوره اول ریاست جمهوری خود نزدیک می شود و مساله ایران همچنان یکی از موضوعات اصلی رقابت ریاست جمهوری آمریکاست. در واقع مساله ایران در سیاست داخلی آمریکا به همان اندازه مساله آمریکا در سیاست داخلی ایران حائز اهمیت است. اکنون مشخص است که دولت اوباما ابتکار عملی در ارتباط با ایران به گونه ای که منجر به گشایش عمده ای در روابط دو کشور شود تا پایان این دوره ریاست جمهوری انجام نخواهد داد چون عواقب آن نیز غیرقابل پیش بینی خواهد بود. یک اشتباه محاسبه ای درباره ایران می تواند سرنوشت انتخاب مجدد اوباما را با هاله ای از ابهام روبه رو کند. اگر اوباما به راه نظامی گرایش پیدا کند، ریسک از دست دادن آن دسته از رأی دهندگان آمریکایی را می پذیرد که به آنها قول داده بود مسائل سیاست خارجی آمریکا را با دیپلماسی حل وفصل کند. اگر به سمت تعامل با ایران برود ضدیت لابی های صیهونیستی-اسرائیلی و جریان های نومحافظه کار و کنگره آمریکا را برخواهد انگیخت که می تواند سرنوشت انتخابات را تحت تأثیر قرار دهند. در این شرایط، اوباما یک راه حل بینابینی یعنی همان راه حل سنتی خود یعنی سیاست «دیپلماسی و فشار» را تداوم بخشیده تا هر دو طرف درگیر را به نوعی تا زمان انتخابات راضی نگه دارد. اما ماهیت چالش ایران برای آمریکا یعنی برنامه هسته ای آن به گونه ای است که آمریکا باید به دنبال یک راه حل پایدار برای مسئله ایران باشد. این راه حل یا ورود به منازعه برای مهار ایران است یا تعامل. بسیاری از دیدگاه ها در درون آمریکا بر این محور می گردد که آمریکا رفته رفته خود را برای پذیرش یک ایران هسته ای (غیرتسلیحاتی) آماده می کند. از این دیدگاه، احتمالا تعامل با ایران بعد از انتخاب مجدد اوباما آغاز می شود. اگر این احتمال درست باشد فرصت بی نظیری برای آقای احمدی نژاد فراهم می شود تا در ماه های آخر ریاست جمهوری خود، زمینه های رفع تحریم های اقتصادی آمریکا علیه ایران را فراهم کند و از این لحاظ میراث سیاسی مناسبی برای خود و جریان سیاسی طرفدار خود برای ورود به انتخابات ریاست جمهوری آینده ایران فراهم کند. اهمیت سفر آقای احمدی نژاد به نیویورک در فراهم کردن زمینه های تعامل ایران و آمریکا در شرایط انتخاب مجدد اوباما است که بیش از هر چیز می تواند فضای سیاسی داخلی دو کشور را تحت تأثیر قرار دهد.

* رئیس پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه