باید هایی برای آینده عدم تعهد

دیپلماسی ایرانی: یکی از روش های تحلیل مسائل سیاسی در علم سیاست وروابط بین الملل ، روش سطح تحلیل است که از منظر های گوناگون به بررسی موضوع می پردازد. فایده وکاربرد سطح تحلیل این است که می توان در یک طبقه بندی یک چشم انداز از موضوع را به بحث گذاشت. تحلیل شانزدهمین نشست عدم تعهد در تهران که در روزهای گذشته در تهران تشکیل شده بود، دارای ابعاد وسیع و چند بعدی است  که می تواند از منظر کوتاه مدت، میان مدت، وبلند مدت به تفصیل مورد بررسی قرار گیرد. در این یادداشت مجال پرداختن به  همه آنها نیست؛ لیکن در این فرصت، دست آورد های اجلاس از منظر سطح تحلیل در روابط بین الملل به اختصار مورد بررسی قرار می گیرد.

در یک نگاه کلی به اجلاس اخیر تهران؛ می توان آن را از سه سطح تحلیل ملی، منطقه ایی، وبین المللی مورد بحث قرار داد.

در سطح بین المللی، اجلاس تهران به عنوان یک رویداد بسیار مهم بین المللی در تاریخ سیاسی جمهوری اسلامی ایران ثبت شد وهمچنین در رسانه های گروهی و محافل سیاسی جهان بازتاب وسیع داشت و از زوایای مختلف مورد بررسی قرار گرفت. حضور مجموعه ای از روسای جمهور و سران کشور ها، وزرای خارجه و کارشناسان 120 کشور عضو جنبش و  بیش از 800 خبرنگار خارجی و ده ها خبرنگار داخلی نشان دهنده  اهمیت این روبداد در سطح بین المللی می باشد . سخنان مقام معظم  رهبری و تاکید ایشان بر بحران ها وچالش های جاری  بین المللی که صلح وامنیت وعدالت جهانی را با  دخالت قدرت های بزرگ به خطر انداخته است ؛ به ویژه مساله فلسطین ، حاکی از دغدغه جمهوری اسلامی ایران برای شرایط امروز جهانی است.

نگاهی کوتاه به بیانیه یازده ماده ایی پایانی اجلاس به خوبی نشانده ابعاد بین المللی این رویداد  می باشد. در بند اول  بیانیه امده است:  شکل گیری نظامی منصفانه، جامع، شفاف و موثر برای مدیریت مشترک جهانی، بر مبنای عدالت و انصاف و مشارکت همه کشورها، جهت مواجهه با چالش ها و مخاطرات کنونی که از تهدیدات امنیتی، خطرات زیست محیطی، تغییر آب و هوا، مهاجرت، بیماری های واگیردار، اقدامات اقتصادی بین المللی و غیره ناشی می شود، ضروری است. برای برپایی چنین نظامی اعضای جنبش عدم تعهد می بایست مواضع خود را هماهنگ و نیروهای خود را بسیج نموده و در جهت تامین منافع کشورهای در حال توسعه گام بردارند.

 نگاهی گذرا به ادبیات و واژ های بند اول،  ضرورت تحول عدم تعهد از جنبش به یک سازمان تاثیر گذار بین المللی و ایجاد نهادهای موثر و تاسیس دبیرخانه دائمی اجلاس برای هماهنگی اعضا در یکی از کشور های تاثیر گذار عدم تعهد  را دوچندان می کند. در این رابطه ساختارمند نمودن جنبش از طریق سازمان ملل متحد، به ویژه مجمع عمومی و کمیسیونهای تخصصی سازمان، بهترین مکانیزم و سازوکارهای اجرایی  می باشد. نمایندگان عدم تعهد که دو سوم اعضای سازمان ملل را تشکیل می دهند، با حضور فعال و کارآمد خود می توانند در تحول این رویکرد بسیار موثر بوده وجنبش عدم تعهد را به یک سازمان به موازات سازمان ملل نهادمند نمایند که همانند سازمان ملل مرجع تصمیم گیری در سطح بین المللی باشد. حضور شخص دبیرکل سازمان ملل متحد و سخنان وی در اولین روز نشست سران  حاکی از اهمیت سطح بین المللی این اجلاس بود.

بر اساس خبرگزاری فارس، ذخایر ارز و طلای کشورهای عضو جنبش عدم تعهد در حالی به بیش از 2850 میلیارد دلار بالغ می شود که مجموع ذخایر ارز و طلای آمریکا و کشورهای اروپایی کمتر از 2350 میلیارد دلار است. به گزارش فارس، ذخایر ارز و طلای کشورهای عضو جنبش عدم تعهد بیش از 2850 میلیارد دلار برآورد شده است که بیش از 25 درصد ذخایر ارزی جهان را شامل می شود و اگر چین با ذخایر ارزی 3236 میلیارد دلاری را استثنا کنیم، سهم ذخایر ارزی کشورهای عضو این جنبش از ذخایر جهانی بیش از 35 درصد است. این ظرفیت اقتصادی وتجاری فرصت مهم بین المللی هم برای ایران برای افزایش مبادلات اقتصادی با این مجموعه وهم چنین برای تعاملات بین خود اعضا با یکدیگر می باشد 

در سطح تحلیل منطقه ایی، بررسی چالش های و تهدید های صلح وامنیت و عدالت در مناطق  پنج قاره وضرورت پی گیری انها توسط نمایندگان شرکت کننده، حضور محمد مرسی، اولین رئیس جمهور نظام اسلامی و دمکراتیک مصر وتحویل مسولیت اجلاس به ایران، دارای آثار سیاسی بسیار مهم منطقه ایی برای ایران، کشور های همسایه و کشورهای منطقه خاورمیانه می باشد. مصر به عنوان یکی از بازیگران مهم  وتاثیر گذار منطقه خاورمیانه و خلیج فارس می تواند در حل وفصل بحران های سیاسی منطقه از جمله موضوع فلسطین و سوریه نقش آفرینی کند. در این رابطه طرح صلح مرسی و طرح 4 ماده ای ایران در ارتباط با بحران سوریه و تفاوت رویکرد دو کشور و تلاش های هیات ایرانی  در حاشیه اجلاس برای نزدیک نمودن دیدگاه های طرفین، بیانگر نقش پر اهمیت سطح تحلیل منطقه ایی اجلاس می باشد. در بحث مساله فلسطین، راهکار های اجرایی خوبی توسط اجلاس مطرح شد و این امر در بند دوم بیانه  آمده است که: اشغال سرزمین فلسطین و جنایات مستمر رژیم صهیونیستی بر اراضی اشغالی همواره علت اصلی وضعیت بحرانی در خاورمیانه بوده است. هر راه حلی برای این بحران مستلزم پایان بخشیدن به اشغال، اعاده حق لاینفک مردم فلسطین در خصوص حق تعیین سرنوشت آنها و ایجاد کشوری پایدار و مستقل در فلسطین با پایتختی قدس شریف است. اعاده حقوق ملی مردم فلسطین، تنها راه برقراری صلح پایدار و منصفانه در منطقه است.

در سطح ملی، اولین نکته اینکه برگزاری اجلاس در تهران، نشان داد، کشور دارای ثبات بالای امنیتی و سیاسی و دارای اقتدار روزافزون می باشد؛ بر خلاف آنچه که رسانه های بیگانه دائم تبلیغ می نمودند. در رایزنی ها و تحرک دیپلماتیک مسولین سیاسی و اقتصادی ایران در گفتگو های دو جانبه وچند جانبه به منظور ایجاد توافق های جدید اقتصادی و تجاری در شرایط کنونی جهت رفع تحریم ها ی اقتصادی غرب؛ از آثار و بازتاب های ملی این رویداد بود. بازدید هیات های شرکت کننده از ایران ومشاهد عینی تحولات وپیشرفت های های جمهوری اسلامی ایران وبازدید نمایشگاه مربوط به موضوع هسته ایی در سالن کنار اجلاس و بازدید از مناطق وآثار تاریخی وباستانی استان های اصفهان، شیراز و اردبیل و مازندران از جمله دست آورد ملی می باشد. در خبرها آمده بود که میهمانان شرکت کننده مبلغ 20 میلیارد ریال از آثار و صنایع دستی ومحصولات ایران خریداری نمودند. تلاش صداو سیما و رسانه های داخلی برای پوشش خبری وتصویری اجلاس نقش مهمی در ارتقاء افکار عمومی ایران وآشنایی عموم طبقات با اهداف وتلاش های جنبش ،همگی بیانگر نقش ملی اجلاس می باشد.

راهکارهای آینده جنبش

  چنانچه از زاویه  نظریه نقش به اجلاس بپردازیم، سه نوع رویکرد نقشی برای وضعیت فعلی وبرون رفت از چالش های فراروی جنبش قابل بیان است: 1- نقش شناختی، 2- نقش ساختاری و3- نقش سازمانی.  سه سال ریاست ایران بر جنبش، فرصت بسیار مهمی است که در بعد نقش شناختی، تبیین هرچه بیشتر مبانی، اهداف ولزوم بازنگری در مسائل کنونی عدم تعهد بستری برای شناخت هر چه بیشتر ملل کشور های عضو این جنبش ولزوم پی گیری آن از طرف دولت ها باشد. این امر منوط به شناخت جایگاه این جنبش درسطح ملل وافکار عمومی  اعضا می باشد.

در نقش ساختاری، همانگونه که در بیانیه امده است: این سازمان می تواند و باید نقشی مهم در تلاش برای یافتن راه حل های مشترک برای مسائل مشترک مانند ایجاد هماهنگی بین تمامی سازمان های منطقه ای و بین المللی دیگر داشته باشد. برای اینکه سازمان ملل متحد در خط مباحث مربوط به مدیریت جهانی قرار گیرد تقویت و اصلاح آن باید در مرکز توجه باشد. برای دستیابی به چنین هدفی، احیاء و تقویت نقش مجمع عمومی سازمان ملل، از جمله در زمینه حفظ صلح و امنیت بین المللی تجدید ساختار شورای امنیت با این هدف که این دو نهاد منعکس کننده واقعیت های جهان امروز باشند، ضروری است.

در نقش سازمانی، آنگونه که اشاره شد، رویکرد تبدیل وتحول جنبش به سازمان فرا منطقه ایی تاثیرگذار بر چالش های بین المللی ودر راس این اقدامات، ایجاد یک دیبرخانه دائمی برای هماهنگی اعضا از ضرورت های اولیه یک نقش سازمانی می باشد و جمهوری اسلامی در این جهت مصم است که گام های عملی خود را برداشته و ضمن شناسایی موانع و مشکلات   شکل گیری دبیر خانه ، دریک اقدام جمعی ازطرف اعضا درپایه گذاری ان تلاش نماید. /16