وعده 100روزه

حجت الله جودکی*

آقای مرسی در شعارهای انتخاباتی خود قول بهبود پنج مشکل مهم مصری ها را مطرح کرد و اکنون جامعه مصر – موافقان و مخالفان ایشان – منتظر به بار نشستن این وعده هستند. این وعده ها عبارت بودند از: امنیت، ترافیک، نظافت شهر، سوخت و نان. این پنج مساله اولویت های ابتدایی مردم هستند که شبانه روز با آن سر و کار دارند و اگر در آنها خللی وارد شود، تاثیر نامطلوبی بر مردم خواهد داشت. طی سال گذشته به دلایلی که در اینجا مجال پرداختن به آن نیست، امنیت یکی از مهم ترین خواسته های مردم شد. در زمان مبارک ناامنی در مصر رواج نداشت، با مواد مخدر به شدت برخورد می شد. روحیه قناعت پیشگی مردم مصر نیز به گسترش امنیت کمک شایانی می کرد. بعد از انقلاب ناامنی رایج شد، در چند ماهه پیش از انتخابات، ماشین دزدی – که در مصر سابقه نداشت – رواج یافت. سارقان تاکسی را می دزدیدند و سپس در قبال مبلغی که از صاحب آن می گرفتند، تاکسی را پس می دادند! حتی برخی اقدام به آدم ربایی با هدف کسب درآمد می کردند. به هر تقدیر این مساله باعث نگرانی مصریان شد. در مصر دوران مبارک افراد شب ها بدون احساس ناامنی در خیابان ها تردد می کردند. اساسا مصری ها به دلیل گرمای هوا، شبگردی و تفریح در شب را ترجیح می دادند. مشکل دومی که آقای مرسی وعده اصلاح آن را در کوتاه مدت داد، مساله ترافیک و عبورومرور بود. خیابان های قاهره مملو از ماشین است و رانندگی مصری ها هم خیلی تعریفی ندارد. گاهی رانندگان در خیابان های فرعی یکطرفه برخلاف جهت حرکت می کنند و طرفه اینکه رانندگان مقابل هم به آنها راه می دهند، چون خود آنها هم این کار را در جای دیگری انجام می دهند!
بعد از انقلاب پلیس راهنمایی احتمالا با دلایل سیاسی از حضور در شهر و ایجاد نظم ترافیکی خودداری کرد، در نتیجه ازدحام عبور و مرور، باعث اختلال در زندگی مردم شد. یکی دیگر از مشکلاتی که از دیرباز مصر و به ویژه قاهره از آن رنج می برد، مساله نظافت عمومی بود. حمل زباله در مصر با بدترین شکل ممکن انجام می شد. در بسیاری از مناطق قاهره گاری های اسبی زباله ها را حمل می کردند. جالب اینکه اکثر ساختمان های بلند مرتبه قاهره از سیستم شوتینگ (پرتاب زباله) استفاده می کردند، اما این سیستم از خانه تا بیرون آن را جواب می داد و بعد زباله ها در ابتدای کوچه و خیابان انبار می شد تا به خارج از شهر حمل شود! هوای گرم باعث فساد و بد بو شدن زباله ها شده و مگس در تمام خیابان ها و کوچه ها پرسه می زد. بعد از انقلاب این اوضاع بسیار فاجعه بار شد و سیستم ناکارآمد قبلی به کلی از کار افتاد. یکی دیگر از معضلات مصر مساله سوخت رسانی است. اگرچه قاهره دارای انشعابات گاز رسانی بود، اما این سیستم همه شهر را دربر نمی گرفت و مردم از این بابت در مضیقه بودند، نارضایتی مردم زمانی افزایش می یافت که می دیدند گاز مصر با بهای اندک به اسراییل و اردن فروخته می شود. یکی از علل انفجار خط لوله صادرات گاز طی چند ماه گذشته همین مساله بود. مردم برای دریافت گاز باید کپسول های خالی را به دوش کشیده و مدت ها در انتظار پر کردن آنها باقی بمانند. نان قوت غالب مصری ها است. مصری ها غذایی به نام «فول» دارند. فول همان باقلا است که آن را آب پز کرده و مقداری ادویه هم چاشنی آن می کنند. این غذا با نان خورده می شود و گاهی سه وعده هم در مصر از آن می خورند. دیرهضم است و شکم را سیر نگه می دارد، در عوض ارزان است و قوت غالب مصری ها به حساب می آید. دولت مصر سالانه مبلغ قابل توجهی سوبسید نان می دهد، نان های سوبسید دار ارزان تر و بی کیفیت تر از دیگر نان هاست. با این وجود بعد از انقلاب صف این نان ها نشان از مشکل اساسی در توزیع آن داشت. آقای مرسی وعده داده که این پنج مشکل اساسی را در طی صد روز نخست حکومتش اصلاح کند. طبیعتا این وعده گزافی است و انجام آن طی این مدت کوتاه دل و جرات می خواهد. انجام دو مورد اول یعنی امنیت و مشکل عبور و مرور در ید قدرت او نیست و نیاز به هماهنگی با نظامیان حاکم دارد. البته آقای مرسی با انتخاب ژنرال طنطاوی به سمت وزیر دفاع و ژنرال احمد جمال الدین به سمت وزیر داخلی تلاش دارد تا این دو مشکل را برطرف کند. ظاهرا این انتخاب او در همین چند روز گذشته کارآمد بوده و پلیس بار دیگر در خیابان ها حضور پیدا کرده و تا اندازه ای اوضاع بهبود یافته است. برای نظافت شهر، آقای مرسی از بسیج عمومی بهره گرفت و اعضای اخوان المسلمین و حزب او با پوشیدن لباس نظافت به کمک دولت آمدند و زباله های چند ماهه را از خیابان ها جمع آوری کردند. البته این راه حل کوتاه مدتی است که دوام نخواهد آورد. در مصر رفتگران شهرداری از فقیرترین اقشار به حساب می آیند. حل مشکل ایشان در گرو برنامه بلندمدت است. در کلانشهر قاهره بالغ بر18 میلیون نفر زندگی می کنند؛ مردمی که در رعایت بهداشت و نظافت بسیار سهل انگارند و از این رو یکی از مشکلات بهداشتی مردم، بیماری هایی است که بر اثر این سهل انگاری به وجود می آیند. در مورد مشکل سوخت، باید به این نکته اشاره کرد که اخیرا قطعی برق هم به آن اضافه شده، اما نحوه برخورد آقای مرسی با آن بسیار جالب بوده است. وی برای نخستین بار به عنوان یک مسوول از مردم عذرخواهی کرد و گفت که زن و بچه او هم از قطعی برق رنج می برند و دولت او تلاش خواهد کرد تا در کمترین فرصت این مشکل را برطرف کند. این نوع برخورد مناسب با مسایل اجتماعی مرهمی بر زخم مردم به حساب می آید و راه را برای حکومت هموار کند. آقای مرسی شروع صد روزه مورد نظرش را از زمان معرفی کابینه اعلام کرده و از این نظر حدود 50 روز صرفه جویی کرده است. با این وجود همگان می دانند که صد روز برای رفع این پنج مشکل، زمان زیادی نیست، آیا آقای مرسی می تواند به این وعده ها عمل کند؟ دولت تکنوکرات آقای هشام قندیل تلاش کرده تا راه را برای تحقق وعده های آقای مرسی فراهم کند. با این وجود از نقدهای مطرح شده بر دولت جدید می توان دریافت که مساله سهم خواهی گرو ه های رقیب، قدرت نهفته در دست نظامیان، اقتصاد ناتوان مصر و مشکلات منطقه ای راه را برای انجام این خواسته ها ناهموار می کند. آقای مرسی به این مسایل واقف است و تلاش دارد تا با خونسردی، پرهیز از شتاب زدگی و با روی خوش به درمان این مشکلات بپردازد. دعوت او از توریست های خارجی برای لذت بردن از آب و هوای مصر، نشان می دهد که وی برای حل مشکلات مصر از تجربه کافی و مشاوران زبردستی برخوردار بوده و بی گدار به آب نمی زند.
* پژوهشگر تاریخ و کارشناس مسایل خاورمیانه