سردرگمی ریاض در دریای تحولات منطقه ای

دیپلماسی ایرانی: باز هم داستان تکراری اختلاف میان عربستان و ایران. آل سعود روزهای سختی را چه در بعد سیاست داخلی و چه از منظر سیاست خارجی پشت سر می گذارد. از شایعاتی در خصوص مرگ ملک عبدالله و جدال در میان مقام های رده بالای سلطنتی بر سر جانشینی تا بحران در سوریه و تلاش های بی ثمر ریاض برای تاثیرگذاری بر آن. در یک ماه گذشته موجی از اختلاف های ریز و درشت در سطح روابط دوجانبه میان تهران و ریاض به وجود آمده است. از فرصت طلبی عربستانی ها و افزایش تولید نفت با وجود تشدید تحریم ها علیه تهران تا گردن زدن ناعادلانه 18 زندانی ایرانی و اخیرا هم ممنوعیت صدور ویزا برای حجاج ایرانی. دیپلماسی ایرانی با محمد علی مهتدی، کارشناس مسائل خاورمیانه در خصوص تحولات ناخوشایند میان تهران و ریاض گفتگویی داشت که متن آن را در زیر می خوانید:

عربستان اعلام کرده است که به زائران ایرانی ویزای حج عمره نمی‌دهد.آیا مسائل سیاسی که میان ایران و عربستان پیش آمده بر روند این تصمیم‌گیری‌ها تاثیر گذار بوده است؟

بله، این مساله به طور حتم سیاسی است و جنبه‌های مختلفی را هم در برمی‌گیرد. همچنین این مساله منحصر به ایرانی‌ها هم نیست، مدتی پیش عربستان از دادن ویزای حج عمره به یمنی‌ها نیز خودداری کرده بود  که ما در روزهای اخیر شاهد تظاهرات یمنی‌ها در شهرهای یمن با لباس احرام بودیم تا از این طریق اعتراض خود را به عربستان اعلام کنند.

این مساله از نظر دینی هیچ توجیهی ندارد، چراکه بر اساس آیه قران این عمل صد سبیل الله بوده که به معنای بستن راه مردم به سوی خانه خداست. بنابراین مساله سیاسی است. این حرکت عربستانی‌ها نیز دلایل مختلفی دارد:

۱. یک مساله مهم وضعیت داخلی عربستان و نابسامانی هایی است که در داخل دچار هستند، همانند مسائل اجتماعی و اعتراض‌های مردمی که در گوشه و کنار این کشور شنیده می‌شود، با وجود آنکه دولت عربستان اکثر رسانه‌ها را کنترل کرده و مانع از درز اطلاعاتی به خارج می شود، اما خبرها حاکی از آن است که در هیات حاکمه عربستان اختلاف‌های شدیدی بروز پیدا کرده است. به ویژه پس از وفات شاهزاده نایف بر سر مساله ولایتعهدی این اختلاف‌ها شدت پیدا کرده است. همچنین در درون جامعه نیز بسیاری از افراد تحصیلکرده خواهان باز شدن جامعه هستند و این جامعه بسته را نمی پذیرند. از سوی دیگر اعتراض‌های گسترده زنان عربستانی را برای بدست آوردن حقوقشان را شاهد هستیم که آنها حتی حق رانندگی هم ندارند.همچنین مشکلاتی که مردم با هیات‌های امربه معروف و نهی از منکر دارند که آنها بسیاری را اسیر و زندانی می‌کنند و مسائلی که مربوط به بیماری پادشاه است.

به طور کلی مجموعه این مسائل سبب شده است که هیات حاکمه عربستان در داخل احساس سردرگمی داشته باشد، در چنین شرایطی آنها از ورود حجاج و زائران خانه خدا جلوگیری می‌کنند، آآنها به ویژه  ورود زائران از جوامعی که در آنها مخالف زیاد دارند، جلوگیری می‌کند. همانطور که ذکرابتدا در مورد کشور یمن و پس از آن ایران و یا حتی درباره کشور مصر هم مطرح بود. آنها از این ترس داشتند مصری‌هایی که برای حج عمره به عربستان می‌روند، افکار انقلابی خود را به عربستان سعودی ببرند که همین امر نیز سبب شد تا محمد مرسی ، رئیس جمهور جدید مصر، تاکید کند که ما قصد صدور انقلاب خود را به کشورهای دیگر نداریم.

در نتیجه تمامی این مسائل داخلی سبب شد تا سعودی از ورود کشورهای دیگر به ویژه کشورهایی که با رژیم سعودی مشکل دارند، جلوگیری کند.

۲. مساله منطقه‌ای است. انقلاب‌ها در جهان عرب در کشورهایی رخ داده که از نظر سیاست خارجی تابع امریکا بوده‌اند. در نتیجه امروز عربستان سعودی در این زمینه تنها مانده است و تمامی کار دفاع از امریکا در منطقه را بر دوش می‌کشد و آنها نیز تمامی تلاش خود را در جهت سرنگون کردن رژیم سوریه انجام دادند .این تلاش به دلیل اتحادی است که میان ایران و سوریه در محور مقاومت وجود دارد.در نتیجه این مسائل منطقه‌ای هم سبب شده تا عربستانی‌ها نیز احساس نگرانی کنند.در کل به نظر این تصمیم‌ عربستانی ها ناشی از نگرانی و ترس و یا نوعی سردرگمی در مسائل داخلی و منطقه‌ای است.

اجلاس سران غیرمتعهدها در  تهران برگزار می‌شود. آیا به نظر شما ممکن است این اختلاف‌ها زمینه‌ای فراهم کند که یا ایران از عربستان دعوت نکرده و یا در صورت دعوت سعودی‌ها در این اجلاس شرکت نکنند؟

در این کنفرانس ایران صرفا میزبان است و دبیرخانه کنفرانس است که از اعضا دعوت می‌کند. بنابراین باید از تمامی اعضا دعوت شود. من تصور نمی‌کنم که مسائل میان ایران و عربستان بتواند در آن موثر باشد.اما ممکن است که عربستانی‌ها در سطح پایینی شرکت کنند.

شاهد اعدام دو شهروند ایرانی در عربستان باوجود درخواست وزیر امور خارجه ایران در خصوص تعویق این اعدام‌ها بودیم. آیا می‌توان این مساله را نیز به اختلاف میان دو کشور مربوط دانست؟

بله اگر این شهروندان اروپایی یا امریکایی بودند، هرگز اعدام نمی‌شدند و یا به عبارت دیگر اگر این شهروندان متعلق به کشوری بودند که با ایران روابط خوبی داشتند، هرگز این اتفاق نمی افتاد. به نظر می‌رسد این اقدام که بیشتر جنایت است تا عدالت و تا اندازه زیادی روابط تیره‌ای که میان دو کشور وجود داشته در آن موثر بوده است.

تهیه‌کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/14