مالکی در تهران به دنبال چه بود؟

از سوی دیگر شرایطی که در سالهای اخیر عراق به وجود آمده است از جمله خروج اشغالگران از این کشور، بهبود شرایط امنیتی و اولویت دولت عراق برای شروع بازسازی این کشور و از سوی دیگر تجربه خوب سازندگی بعد از جنگ در ایران و آمادگی ایران برای انتقال این تجربیات، در مهندسی و شکل دهی نظام همکاری بین دو کشور بسیاراثر گذار است. اگر به این عوامل نگاه کنیم باید شاهد استحکام روابط دو کشور در همه زمینه ها باشیم. تحولاتی در عراق به وجود آمده که راه همکاری ایران و عراق را باز کرده است. طبیعی است که ما باید شاهد گسترش روابط و همکاری های دو کشور باشیم.

اختلافات ترکیه و عراق
 

در مسئله اختلافات و جنگ لفظی اخیر میان عراق و ترکیه باید توجه داشت مواضعی که در حال حاضر از جانب عراق گرفته می شود در واکنش به مواضعی است که مقامات ترکیه اتخاذ کرده اند. مقامات عراق اظهارات مقامات ترک را مداخله در امور داخلی عراق تلقی کردند. این واقعیت را باید پذیرفت که نظامی که در عراق شکل گرفته در چارچوب دموکراسی و بر اساس رای مردم عراق بوده است. طبیعی است که در دولت عراق که دولتی متکثر و چند صدایی است اختلاف نظر وجود داشته باشد. نباید این گونه تلقی کرد که دولتی که تازه شکل گرفته و امروز در حال طی مسیر خود است دچار یک نزاع سیاسی و طائفه ای است. واقعیت این است که این گونه موضع گیری ها مغایر با واقعیت امروز عراق است.

نگاه ایران به مسائل منطقه ای توجه به ظرفیت های همکاری و مسائل اقتصادی، امنیت، محیط زیست و ... مبتنی بر ایجاد آرامش در منطقه است. از این منظر ایران علاقه مند و آماده است که در کاهش اختلاف نظرهایی که بین کشورهای منطقه به خصوص بین عراق و ترکیه به وجود آمده نقش ایفا کند. طبیعی است که این آمادگی وقتی می تواند محقق شود که خواسته دو کشور را داشته باشد. اگر دو کشور ترکیه و عراق علاقه مند به این باشند که در حل اختلافات و مسائل اخیر بین دو کشور ایران فعالیت کند این امر امکان پذیر است. اما باور من این است که به دلیل علایقی که بین ترکیه و عراق وجود دارد اگر چه برخ مشکلات در حال حاضر در این روابط بروز کرده است اما دو کشور می توانند مسائل خود را حل کنند و این مشکلات حاد و غیر قابل حل نیست که نیازمند به میانجی گری باشد. به نظر من از آنجایی که ترکیه و عراق دو کشور بزرگ منطقه هستند و این دو کشور می توانند به حل مسائل منطقه ای کمک کنند،‌ طبیعتا مشکلاتی که بین آنها بروز کرده است را می توانند مدیریت و حل کنند. با این وجود این آمادگی از سوی ایران نیز وجود داشته است که اگر آنها چنین درخواستی ارائه کردند این نقش را ایفا کند.  

سوریه
 

طبیعی است که آنچه که در سوریه و به تبع آن در منطقه در حال وقوع است از سوی کشورهای اثر گذار منطقه مورد رصد قرار گیرد و برای آن چاره اند یشی شود. از این رو رایزنی هایی ایران با سایر کشورهای منطقه از جمله عراق در جهت حل مشکلات منطقه ای است. این اقدام کاری درست و در جهت مصالح مردم منطقه است. امروز چه ایران و چه عراق دارای نقش سازنده ای در حل مشکلات منطقه ای هستند و در تحولات منطقه ای اثر گذارند و نگاههای مشترکی دارند. اتفاقی که در سوریه در حال وقوع است و در اثر فشارهای خارجی در این کشور تحولاتی به وقوع می پیونند مورد قبول دو کشور ایران و عراق نیست. شما می بینید که رژیم اشغالگر قدس، آمریکا و مرتجعین منطقه تلاش می کنند که نظام سیاسی سوریه را به سقوط بکشانند. این اتفاق خارج از اراده مردم سوریه و در تضاد با مصالح مردم در منطقه است. از منظر عراق تحولی که در سوریه با فشارهای خارجی و اقدامات تروریستی بخواهد شکل بگیرد قابل پذیرش نیست. بنابراین عراقی ها با درک درست از معادلات بین المللی و منطقه ای به این تحولات، از جمله فشارهای وارده به سوریه، واکنش نشان می دهد. در اجلاس اخیر سران عرب در بغداد دیده شد که موضع دولت عراق رد فشارهایی بود که خارج از اراده مردم به نظام سیاسی سوریه وارد می شود. یعنی از منظر عراقی ها این گونه اقدامات نه به نفع مردم سوریه است و نه در راستای مصالح مردم منطقه و حتی عراق. عراق به خوبی به این موضوع آگاه است که موج ناامنی که دیگران در منطقه در حال آفرینش هستند می تواند دامن عراق را هم بگیرد.

نشست بغداد

چند هفته دیگر قرار است که دور دوم مذاکرات ایران و کشورهای موسوم به 1+5 در بغداد برگزار شود. بدون شک عراق می تواند نقش سازنده خود را در مسائل منطقه ای و خصوصا مسئله هسته ای ایران داشته باشد. برگزاری چنین اجلاس هایی بر تقویت نقش عراق در مسائل منطقه ای و بین المللی می افزاید. این که ایران علاقه مند بوده است که این اجلاس در بغداد برگزار شود به نوعی تقویت نقش اقتدارگونه ای است که عراق می تواند در منطقه داشته باشد. هرچند عراق شایستگی ایفای نقش در سطح منطقه ای را دارد. یعنی این گونه نیست که ایران با تلاش برای برگزاری نشست ایران و 1+5 ب خواهد چنین نقشی را به عراق بدهد بلکه این شایستگی در عراق وجود دارد. وقتی به تحولات چند سال گذشته عراق یعنی از زمان حمله آمریکا به این کشور در سال 2003 تاکنون نگاه کنیم می بینیم با وجود این که این کشور از یک طرف از اشالگری رنج برده و از طرف دیگر با پدیده تروریسم روبرو بوده، توانسته هم اشغالگران را از سرزمین خود اخراج کند و هم با وجود پدیده تروریزم و ناامنی بسیاری از مشکلات خود را حل کند. این کشور توانست قانون اساسی و نظام سیاسی جدید را برپایه خواست مردم شکل دهد و دولت و پارلمان را بر اساس انتخابات و رای آزاد مردم سامان دهد.این نشان می دهد که مردم عراق این شایستگی اثرگذاری در منطقه را دارند. نشست ایران و 1+5 در بغداد نیز می تواند بر توسعه نقش و اقتدار عراق در سطح منطقه ای اثرگذار باشد.  

بنابراین می توان روابط کنونی ایران وعراق را این گونه تفسیر کرد که پیوندهای مشترک ایران و عراق دلیل استحکام روابط است. علاوه بر این تحولاتی که در منطقه در حال وقوع است بر منافع ملی دو کشور و مصالح عمومی منطقه اثر می گذارد. بدیهی است که مشورت و  رایزنی بین کشورهای منطقه از جمله ایران و عراق صورت بگیرد. سفر اخیر نوری مالکی،‌ نخست وزیر عراق به ایران هم در راستای تقویت و تحکیم روابط و هم در راستای مشورت در امور و مسائل منطقه ای بود. از نظر ایران،‌ امروزه عراق می تواند به عنوان بخشی از راه حل منطقه ای عمل کند و نقش بسیار موثری در حل مشکلات منطقه ای از یک طرف و در کمک به ایجاد همکاری منطقه ای در آینده نزدیک از سوی دیگر بازی کند./ 16