اعزام ناظران راهکاری کوتاه مدت و بی تاثیر

سابقه اعزام دیده‌بان صلح از سوی سازمان ملل متحد به کشورهایی که دچار درگیری‌های نظامی شدند، چه بوده است؟
 

آنچه که از سوی شورای امنیت تصویب شده، اعزام نیروهای حافظ صلح نیست، بلکه این افراد هیات ناظران بر آتش‌بس هستند. اما اگر هیات حافظان صلح هم باشند در تاریخ سازمان ملل سابقه زیادی دارد که در موارد متعددی در درگیری‌هایی که میان کشورهای مختلف بوده، سازمان ملل نیروهای حافظ صلح  به این کشورها اعزام کرده است. این هیات‌ها از نیروهای نظامی کشورهای مختلف تشکیل می‌شوند. به ویژه در دوران جنگ سرد هیا‌ت‌های حافظ صلح در بسیاری از کشورها و همچنین در خاورمیانه همچون لبنان و در کشورهای افریقایی فراوان بوده است.بنابراین سابقه ارسال نیروهای حافظ صلح از سوی شورای امنیت به مناطق درگیر زیاد داشتیم. اما اینکه شورای امنیت برای سوریه تصویب کرده است هنوز نیروهای حافظ صلح Peace Keeper)  ) نیستند بلکه هیات ناظران بر آتش‌بس هستند. علت آن هم این است که در طرح شش ماده‌ای کوفی‌ عنان اولین ماده آتش‌بس است، در این ماده از طرفین خواسته ‌است از تاریخ 12 آوریل هفته پیش آتش‌بس را رعایت کنند، بنابراین در راستای اجرای آن طرح هیاتی از ناظران بین‌المللی برای اجرای این طرح به سوریه اعزام شدند که تعداد آنها هم گسترش پیدا خواهد کرد. این مساله که در آینده این افراد تبدیل به گروه‌های حافظ صلح شوند، موضوع دیگری است.
 

وظیفه اصلی این گروه اعزامی در محل های درگیر در سوریه چیست؟
 

همانطور که اشاره شد آنها تنها بر اجرای آتش‌بس توسط طرفین درگیر نظارت می‌کنند. بدین معنا با توجه به اینکه درگیری‌های گسترده‌ای از طرف ارتش و مخالفان دولت سوریه که تعدادی از آنها مسلح هستند، وجود داشته است، کوفی عنان نیز در طرح خود اشاره کرده که این درگیری‌ها باید از هفته گذشته خاتمه پیدا می‌کرد،‌چراکه آتش‌بس اولین ماده طرح کوفی عنان است. بنابراین هیات ناظران بدین جهت به سوریه اعزام شدند تا براینکه هر دو طرف این آتش‌بس را رعایت  و یا نقض می‌کنند، نظارت داشته و در نهایت گزارش دقیق و مستندی ازاجرای این آتش‌بس به شورای امنیت ارائه کنند.  
 

اگر این ناظران به دیده‌بان‌های صلح تبدیل شوند، چه وظیفه‌ای خواهند داشت؟
 

دیده‌بان‌های صلح وظایف مشخصی دارند، آنها نیروهای حائل میان دو طرف درگیرند که به طور معمول چنین اقدامی برای کشوری نداشتیم. به استثنای لبنان که درگیری دو گروه و طرفین درگیر در کشوری خاص بوده که نیروهای حافظ صلح  در آن کشور مستقر شدند و میان دو گروه فاصله ایجاد کردند. احتمال اینکه در سوریه به نیروهای حافظ صلح برسیم کم است، به دلیل آنکه ممکن است برنامه‌های دیگری مد نظر شورای امنیت باشد. اما به طور خلاصه وظیفه حافظان صلح زمانی است که دیگر نه تنها نظارت بر آتش‌بس است، بلکه قصد اجرای آتش‌بس را دارند؛ میان دو طرف درگیر مستقر شده و به عنوان حائلی میان‌شان هستند تا از درگیر شدن آنها جلوگیری کنند.
 

آیا این نیروهای اعزام شده نظامی هستند؟
 

بله، اکثر آنها نظامی هستند. اما نکته‌ای که وجود دارد این است ناظرانی که اعزام می‌شوند مسلح نیستند. ممکن است که در آینده برای اینکه تبدیل به نیروهای حافظ صلح شوند، مسلح شوند چراکه طبیعتا نیروهای حافظ صلح مسلحند و از میان نیروهای نظامی کشورهای داوطلب تشکیل می‌شوند. در همین گروه ناظران بر آتش‌بس در سوریه نیز اندونزی اعلام آمادگی کرده است تا گروهی را در اولین هیات ناظران به این کشور بفرستد.
 

نتیجه و کارکرد نهایی این گروهی که به سوریه اعزام شدند چه خواهد بود، آیا کمکی به حل بحران در سوریه خواهند کرد؟
 

با توجه به اینکه در طول این چند روز هم موارد نقض اتفاق افتاده است، این ناظران گزارشی را به دبیرکل سازمان ملل ارائه داده و از آن طریق به شورای امنیت ارسال خواهند کرد. شورای امنیت نیز بر اساس نتایج هیات ناظران آتش‌بس تصمیم‌هایی را در آینده خواهند گرفت که اگر موارد نقض گسترده باشد، این شورا به سمت اتخاذ تصمیم‌های جدیدتری پیش می‌رود.
 

با توجه به پیشنه دخالت‌های سازمان ملل متحد در مسایل بحرانی کشورها، به نظر شما تا چه میزان اعزام چنین هیات ناظرانی کمک به حل مسایل در کشور سوریه خواهند کرد؟
 

اگر در قالب هیات حافظان صلح باشند، موضوع دیگری است. اما در این رابطه سابقه چندانی وجود ندارد و موارد اندکی برای اعزام هیات ناظران وجود داشته است.

اما پیش‌بینی از اینکه در نهایت ماموریت این ناظران چه اتفاقی خواهد افتاد، این است که برخی از اعضای شورای امنیت نه امیدی به اجرای آتش‌بس و نه امیدی به موفقیت این هیات دارند. چراکه بنا نیست این هیات کاری انجام دهد، بلکه تنها ناظر بر آتش‌بس است و دخالتی ندارد. پیش‌بینی من این است که آتش‌بس دوام چندانی نخواهد داشت و ناظران گزارشی مبنی بر نقض آتش‌بس به شورای امنیت ارسال خواهند کرد که شورای امنیت تصمیم‌های شدیدتری را برای سوریه اتخاذ کند. البته باید یادآوری کرد که اعضای شورای امنیت در ابتدا تمایلی به اعزام هیات ناظران نداشته، بلکه قصد داشتند با دخالت مستقیم درگیری‌ها را در این کشور متوقف کنند. اما به دلیل آنکه روسیه و چین با قطعنامه ابتدایی کشورهای غربی مخالفت کردند، در نتیجه این کشورها قطعنامه را تعدیل کرده و آن را تبدیل به اعزام هیات ناظران آتش‌بس در مرحله اول بدون درخواست کناره‌گیری بشار اسد کردند. به باور من اگر آتش‌بس نقض شود که احتمال آن زیاد است و گزارشی هم مبنی بر نقض از سوی این هیات به شورای امنیت ارسال شود،شورای امنیت در اقدام بعدی راحت‌تر می‌تواند موافقت روسیه و چین را جلب کند و اقدامات شدیدتری را در رابطه با سوریه اتخاذ کند. که در نهایت می‌تواند به اعزام نیروهای بین‌المللی برای دخالت مستقیم در سوریه و حتی ممکن است که حملات خارجی منجر شود. تمامی این مسایل بستگی دارد که تا چه میزان آتش‌بس رعایت ‌شود. اما نکته اساسی در این است که اگر آتش‌بس رعایت نشود، شورای امنیت راحت‌تر می‌تواند اقدامات جدی‌تری را علیه سوریه اتخاذ کند.

نکته دیگری که در پایان می‌توان اضافه کرد این است که تعداد بسیار زیادی از مردم سوریه در طول یک سال و چند ماه گذشته کشته شدند و ابزار مخالفت‌ها و اعتراض‌های فراوانی نشان دادند. نیروهای فراوانی از ارتش سوریه از ارتش جدا شده و به مخالفان پیوستند. عمده علت درگیری‌های مسلحانه نیز به دلیل وجود ارتشی‌های جداشده از بدنه اصلی ارتش سوریه است. بنابراین به نظر می‌رسد که درگیری‌ها گسترده خواهد شد و در این شرایط شورای امنیت وظیفه حمایت از مردم را دارد که اولین قدم جلوگیری ازکشتار مردم است و اگر این کشتار به طور گسترده ادامه پیدا کند، حتی ‌مصداق جنایت علیه بشریت است و تمامی کشورهای عضو سازمان ملل وظیفه دارند تا اقدام عاجلی جهت جلوگیری از کشتار مردم کنند. برخورد بادولت سوریه و استمرارحکومت بشار اسد و یا سرنگونی موضوع دیگری است، آنچه که امروزه مهم است حمایت از جان افراد و جلوگیری از کشتار روزافزون مردم سوریه است. /14