نگاه های تردیدآمیز به احیای مذاکرات هسته ای

دیپلماسی ایرانی: در حالی که جمهوری اسلامی ایران همزمان با ابراز نگرانی آژانس بین المللی انرژی اتمی در خصوص برنامه های هسته ای اش اعلام کرده که به طور مشروط با بازرسی سایت نظامی پارچین موافقت می کند، 6 قدرت جهانی سرگرم تلاش برای ایجاد جبهه ای مشترک در قبال ایران هستند و نشانه ها از دشواری های موجود در این راه خبر می دهد.

35 عضو شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی از روز دوشنبه نشست خود را با محوریت مساله هسته ای ایران آغاز کرده اند. اما متعاقب برگزاری این نشست تحولات تازه ای در فضای حاکم بر پرونده هسته ای ایران ایجاد شد. علی اصغر سلطانیه، نماینده ایران در آژانس که پیش از نشست شورای حکام از احتمال موافقت کشورش با بازدید از پارچین خبر داده بود، به دنبال ابراز نگرانی یوکیا آمانو در خصوص ماهیت نظامی فعالیت های هسته ای جمهوری اسلامی، اعلام کرد که بازرسان می توانند به طور مشروط از پارچین بازدید کنند.

این در حالی است که هیات فرستاده از سوی آژانس در جریان دو سفر اخیر خود به ایران که در فاصله کمتر از یک ماه انجام شده بود نه تنها نتوانست از این سایت بازدید کند، بلکه مجوز گفت و گو با دانشمندان هسته ای جمهوری اسلامی که از دیرباز به عنوان یک درخواست از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی مطرح بوده است را نیز دریافت نکرد.

اما علاوه بر موافقت ایران به بازدید بازرسان از سایت نظامی پارچین، در جبهه غرب نیز تحرکی دیگر رخ داد و آن ابراز آمادگی کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برای ازسرگیری مذاکرات هسته ای با تهران بود. وی از ماه ها پیش در قالب نامه هایی که سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران به دفترش ارسال می کرد از آمادگی تهران برای مذاکره آگاه بود اما تاکید داشت که باید از انگیزه راسخ جمهوری اسلامی برای از سرگیری گفت و گو ها اطمینان حاصل کند.

اکنون با وجود تحولات صورت گرفته، ایالات متحده، فرانسه و آلمان می کوشند تا بیانیه ای مشترک علیه ایران به تصویب برسانند که در آن جمهوری اسلامی به عدم پایبندی به قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل برای پایان دادن به برنامه های غنی سازی اورانیوم و همکاری نکردن با آژانس بین المللی انرژی اتمی متهم شده است. اما خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از برخی دیپلمات های غربی گزارش داده که چین و روسیه خواستار به کار گیری زبانی ملایم تر در این قطعنامه هستند.

البته اختلاف نظر ها بر سر ایران در جبهه غرب با چین و روسیه موضوع تازه ای نیست و در حال حاضر امید دوباره به احیای مذاکرات با جمهوری اسلامی به این شکاف ها دامن زده است.

این در حالی است که در بین متحدان غربی نیز تردید هایی در خصوص استراتژی از سرگیری مذاکرات هسته ای با ایران به چشم می خورد. آلن ژوپه، وزیر امور خارجه فرانسه در این خصوص اظهار داشته است که اطمینان ندارد ایران برای مصالحه هسته ای آماده باشد. اما اشتون اعلام کرده که تصمیم برای احیای مذاکرات هسته ای با ایران اتخاذ شده است چرا که حتی پیشرفتی اندک در این مذاکرات نیز می تواند ریسک فزاینده اقدام نظامی اسرائیل علیه ایران را کاهش دهد. با این وجود ژوپه تاکید دارد که در مورد دستاورد این مذاکرات با توجه به شکست های گذشته دچار تردید است.

بنا بر ادعای ژوپه، ایران به رویکرد دوگانه در اظهارات خود ادامه می دهد و به همین دلیل در مورد اعمال تحریم ها باید بسیار جدی بود، چرا که این تحریم ها تا اندازه زیادی در اجتناب از گزینه نظامی علیه جمهوری اسلامی که پیامد های غیر قابل محاسبه ای دارد، موثر خواهد بود.

دیدگاه مملو از تردید وزیر امور خارجه فرانسه در خصوص احیای مذاکرات با ایران همان موضعی است که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل و همفکرانش نیز بر آن اصرار می ورزند. اما در جنبه ای دیگر اسرائیل گامی فراتر از فرانسه برداشته و حتی تحریم ها را نیز در مواجه به ایران موثر نمی داند. نتانیاهو در ملاقات اخیر خود با باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا از وی به دلیل اعمال تحریم های سخت علیه ایران قدردانی کرد اما در عین حال تاکید کرد که تحریم ها به تنهایی در متوقف کردن برنامه های هسته ای ایران موثر نیستند.

نتانیاهو و کابینه اش از آمریکا می خواهند تا همچون اسرائیل گزینه نظامی را به روشنی روی میز بگذارد. هرچند اوباما نیز اخیرا اعلام کرده درصورت لزوم از این گزینه علیه ایران استفاده خواهد کرد اما همچنان بر این باور است که فضای مانور دیپلماتیک وجود دارد. با این حال در بین جمهوریخواهان تندرو آمریکا و حتی برخی دیپلمات ها در آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز پیشنهاد تهران برای مذاکره و بازدید از سایت پارچین نوعی بازی با زمان توصیف می شود.

از سوی دیگر سابقه شکست های متعدد مذاکرات هسته ای با ایران که آخرین آن زمستان گذشته در استانبول به ثبت رسید، تیم اشتون را نیز در خصوص به جریان انداختن مذاکرات با جمهوری اسلامی بدگمان کرده است. پس از ارسال نامه جلیلی برای اشتون، وی تا کنون چندین بار نسبت به از سرگیری مذاکرات ابراز امیدواری کرده اما همچنان تاریخی برای این مذاکرات تعیین نشده است.

فارغ از نتیجه ای که در انتظار مذاکرات احتمالی در آینده خواهد بود، نرمش غرب در خصوص مواضع گاه حاکی از تمایل به ادامه مذاکره و همکاری تهران به آمریکا و متحدانش کمک می کند در مراحل بعدی افزایش فشار ها علیه جمهوری اسلامی اهرمی برای فشار بر کشور هایی مانند چین و روسیه و توجیه آنها در اختیار داشته باشند.