دلجویی ترکیه از ایران

الف: ترکیه کشور مسلمان و همسایه ایران است

ب: این کشور با غرب رابطه دارد و بر همین اساس در برخی ساختارهای اساسی غربی نیز حضور دارد.

بنابراین زمانی‌که ترکیه پیشنهاد می‌کند که تصمیم دارد در رابطه با پرونده هسته‌ای ایران به عنوان میانجی نقش ایفا کند، نکته‌ای است که باید مورد توجه دستگاه دیپلماسی ایران قرار بگیرد. از این جهت که ترکیه هم کشور همسایه ایران است و هم امکانات گسترده ای برای ایفای نقش دارد. از دیگر سو فضای متشنجی که میان دو کشور به وجود آمده آرام‌تر خواهد شد. ترکیه نشان دادن است که هیچ‌گاه علاقه ندارد که منافع ایران تهدید شده و یا در مواردی منجر به خسارت برای ایران شود. ممکن است ترکیه در برخی مسایل منطقه‌ای رقیب ایران باشد، اما در خصوص پرونده هسته‌ای ایران منافع کشور همسایه خود را در نظر دارد. مقامات ترکیه بارها رسما اعلام کرده اند که حق ایران را در دستیابی به تکنولوژی صلح آمیز هسته ای به رسمیت می شناسند. به ویژه رییس جمهور این کشور آقای عبدالله گل سال گذشته در مصاحبه‌ای گفته بود که «ما با ایران قرابت‌های زیادی داریم، کشورهای همسایه و مسلمان هستیم که در سازمان اکو و سازمان کنفرانس اسلامی با یکدیگر همکاری داریم. هر بحرانی که در ایران بوجود آید ماهم نگران خواهیم شد. از این رو پرونده هسته ای ایران به نوعی بما هم مربوط می شود و ما نمی خواهیم به ایران آسیبی برسد».

در نتیجه طبیعی است که ایران پتانسیل‌های زیادی دارد تا ترکیه از آن استفاده کند و علاوه بر آن ترکیه از ایران نفت وارد می‌کند، بدین معنا که ترکیه هم یکی از خریداران نفتی ایران. از سوی دیگر ایران بازار خوبی برای محصولات صنعتی ترکیه است. سطح مبادلات تجاری ایران و ترکیه بالاست و رییس جمهوری ایران نیز بارها اعلام کرده است که ایران و ترکیه هنوز ظرفیت‌های خالی زیادی برای همکاری با یکدیگر دارند.

در این شرایط که ترکیه برای میزبانی گروه ۱+۵ در رابطه با برنامه هسته‌ای ایران پیشگام می‌شود، پیشنهاد خوبی است که ایران هم می‌تواند در زمینه مسائل منطقه ای (و بر مبنای سیاست جمهوری اسلامی ایران که باید مسایل منطقه در منطقه حل شود)، از این پیشنهاد ترکیه استقبال کند. بنابراین نکات مثبتی در این پیشنهاد وجود دارد که اگر مقامات ایرانی هم با این فرمول مذکرات را پیش ببرند هر دو طرف بهره مند خواهند شد.

همچنین سایه سنگینی که بر روابط دو کشور ایران و ترکیه بر سر استقرار سپر دفاع موشکی امریکا در ترکیه و مساله سوریه به وجود آمده، از این طریق و در حاشیه مذاکرات، دو کشور همسایه می‌توانند با بهره گیری از این فضا با یکدیگر گفتگوهایی داشته و سنگینی روابط را از میان بردارند. چراکه ترکیه و ایران قدرت‌های منطقه‌ای هستند و آقای داوود اوغلو به عنوان رییس دستگاه دیپلماسی ترکیه تجربیات خوبی در مسایل گفتگو و میانجی‌گری منطقه ای و بین المللی دارد.

 چرا ترکیه؟

این پیشنهاد از گذشته وجود داشت که مذاکرات در ترکیه انجام شود، چراکه در سالهای پیش زمانی‌که قرار بود مبادلات سوخت هسته ای بین ایران، ترکیه و مکزیک صورت گیرد، ترکیه درباره میزبانی این مذاکرات پیشنهاد داده بود، هرچند غرب نپذیرفته بود. شاید طرفهای غربی هم در این شرایط به این نتیجه رسیده باشند که با توجه به اعلام آمادگی ایران برای مذاکره و پیشنهاد ترکیه، مذاکرات در این کشور انجام شود.

به نظر می‌رسد که اگر این روند پیگیری شود تا اندازه‌ای سردی روابط میان ترکیه و ایران زدوده شود. می‌توان گفت که ترکیه از این طریق به نحوی هم قصد دارد تا از ایران دلجویی کند. اما ما باید بدانیم که ترکیه بارها اعلام کرده ممکن است سطح روابطش با ایران فراز و نشیب‌هایی را طی کند اما در سیاست‌های خارجی ترکیه با ایران هیچ‌گاه روابط آنها تیره نخواهد شد. ممکن است در برخی شرایط به نقاط تاریکی هم رسیده باشند، اما هر دو کشور به ضرورت استمرار روابط حسنه تاکید داشته و دارند.

اگر قصد آن داشته باشیم تا زمینه‌های همکاری دو کشور را مورد بررسی قرار دهیم باید اذعان کرد که ترکیه در بسیاری موارد می‌تواند در ایران سرمایه ‌گذاری کند، زیرا تجربه‌هایی در سرمایه‌گذاری‌های خارجی دارد. این کشور همسایه می‌تواند در بخش‌های خدمات، هتلداری و توریسم به ایران کمک کند. همچنین در شرایطی که ایران تحریم شده است به نظر می‌رسد ایران در این زمینه‌ها می‌تواند همکاری‌های خوبی با ترکیه داشته باشد. از جمله می‌تواند زیربناها و ساختارهای توریسم فرهنگی را در ایران راه اندازی کند.

همچنین علاوه بر همکاری‌هایی که ایران و ترکیه می‌توانند در بازسازی افغانستان با هم داشته باشند، در سازمان اکو نیز ظرفیت‌های همکاری های دوجانبه و چند جانبه فراهم است. به عنوان مثال تجارت بین اعضا در سازمان اکو تنها ۶ درصد مبادلات تجاری با کشورهای منطقه‌ای را در بر می گیرد. این میزان می تواند به همکاری های ایران و ترکیه افزایش یابد.

لازمه همکاری بین دو کشور این است که ایران و ترکیه گروه‌های کاری تشکیل داده و در زمینه‌های مختلف اقتصادی گفت و گو کنند. اتاق‌های مشترک بازرگانی وجود دارد، اتاق استانبول و اتاق تهران می توانند زمینه‌ این مشارکت‌ها را یافته و توصیه های سیاستی و اجرایی ارائه دهند.

در نهایت اگر ایران و ترکیه در زمینه‌های متفاوتی با هم همکاری داشته باشند برای مصالح منطقه هم مفید است، حتی می‌توان گفت که این همکاری‌ها به ثبات و آرامش در افغانستان و پاکستان و آسیای مرکزی و فققاز منجر خواهد شد. به جای آنکه بازیگران خارجی وارد منطقه شوند باید از پتانسیل‌های خود این کشورها استفاده شود.

ایران و ترکیه سال‌هاست که بدون تنش روابط خود را پایدار نگه داشته‌اند زیرا هر دو علاقه‌مند به ثبات منطقه هستند. با ثبات‌ترین مرز ایران با کشورهای همسایه، همین مرز ایران و ترکیه است، اما شناخت دو کشور از یکدیگر کم است.توریسم یکی از زمینه‌هایی است که باید دو کشور به آن توجه کنند. توریسم یکی از مواردی است که مبادلات فرهنگی بین ملت ها را افزایش می دهد و سبب آگاهی بیشتر ملتها از یکدیگر می شود. سالانه صدها هزار نفر از ایرانیان به کشور همسایه ترکیه سفر می کنند، در حالی که تعداد کمی از ترکیه به ایران سفر می‌کنند، در نتیجه ایران باید فضای توریستی خود را به شکلی برای ترک‌ها آماده کند تا مردم مسلمان ترکیه نیز بیشتر به ایران سفر کنند.

به طور خلاصه باید گفت به نظر می رسد پیشنهاد ترکیه برای میزبانی مذاکرات ایران و غرب در آن کشور، می تواند فرصتی برای دستگاه دیپلماسی ایران برای ارتقای جایگاه خود در منطقه باشد و طبیعی است که برای دستگاه دیپلماسی ترکیه نیز فرصتی مغتنم خواهد بود.پس از پیشنهاد ترکیه ندای مخالفی از جانب غربی‌ها شنیده نشده است. ایران نیز در کنفرانس خلع سلاح اعلام کرده است که برای مذاکرات هسته‌ای آماده است.تمامی شرایط حاکی از آن است که میزبانی ترکیه برای گفتگوهای هسته‌ای میان ایران و غرب نتایج خوبی دربرخواهد داشت. /14