تحریم نفت را جدی بگیریم

در حال حاضر بر اساس آمارهای رسمی تولید ایران به زیر 4 میلیون بشکه در روز رسیده است،‌ هرچند آمارهای غیر رسمی آن را 3.6 میلیون بشکه در روز برآورد می کنند. آخرین آمارها حاکی از آن است که صادرات نفت ایران به زیر 2 میلیون بشکه در روز افت کرده است و مبادله و ارز دریافتی و تهاتر و مسائل دیگر هم در این ارتباط مطرح است.

برخی ارزیابی ها نشان می دهند که عربستان می تواند تا 12 میلیون بشکه در روز تولید کند. حداقل بر اساس برآوردها عربستان می تواند به طور با دوام 10.5 میلیون بشکه در روز تولید می کند. بنابراین به نظر می رسد عربستان می تواند در صورت تحریم نفتی ایران تا حد زیادی ظرفیت مازاد تولید خود را جایگزین نفت ایران کند. عربستان سابقه چنین کاری را دارد. پس از انقلاب اسلامی که ایران تولید نفت خود را کاهش داد، عربستان نفت خود را جایگزین نفت کاهش یافته ایران کرد. وقتی عراق پس از حمله به کویت مورد تحریم نفتی قرار گرفت نیز مجددا عربستان مازاد تولید نفت خود را جایگزین نفت کویت و عراق کرد.

مسائل و مشکلات اخیر در رابطه ایران و عربستان نیز این احتمال را افزایش داده است که این کشور به افزایش تولید نفت خود در همراهی با غرب برای تحریم نفت ایران دست بزند. اگرچه اختلاف و رقابت ایران و عربستان در عراق در سالهای پس از حمله آمریکا به این کشور و لبنان مسئله ای جدی بوده است، اما پس از آغاز بهار عرب و جنبش های مردمی در کشورهای عربی به خصوص در بحرین، یمن سوریه، رقابت و اختلافات ایران و عربستان پررنگ تر شد. عربستان ایران را متهم به تحریک شیعیان مخالف در بحرین کرد و ایران نیز متقابلا ناآرامی های سوریه را ناشی از دخالت های عربستان در این کشور می داند. شرکت عربستان به همراه امارات متحده عربی در نشست سه هفته پیش گروه 7 در رم برای افزایش فشار اقتصادی علیه ایران نشانه ای از این همراهی است. در هر صورت توان تولید مازاد عربستان،‌ انگیزه ها و مواضع این کشور نشان می دهد این کشور احتمالا در مسئله تحریم ایران به غرب کمک می کند.

از سوی دیگر دو تولید کننده نفت اوپک به دلیل مشکلاتی در سالهای اخیرداشته اند کمتر از توان واقعی خود به تولید نفت پرداخته اند. اول عراق بوده که در اثر تحریم ها و سپس جنگ و ناامنی تولید آن کاهش یافته بود. با این حال بر اساس آمارها، تولید نفت عراق به عنوان صادرکننده نهم نفت در حال حاضر به 2.460 میلیون بشکه در روز رسیده که از این رقم 694 هزار بشکه برای مصرف داخلی بوده و 1.766 میلیون بشکه صادر شده است. همچنین لیبی که از کشوهای صادر کننده نفت بود در یک سال گذشته با انقلاب و سپس عملیات نظامی ناتو مواجه شد. پیش از آغاز انقلاب مردمی در لیبی، این کشور در ماه فوریه، روزانه حدود 1.6 میلیون بشکه نفت صادر می کرد. گفته می شود با اتمام کار بهسازی و ترمیم صنعت نفت لیبی، این کشور می تواند تا چند ماه آینده روند تولید معمول نفت خود را همچون گذشته از سر گرفته و بیش از یک میلیون بشکه در روز به بازار جهانی تزریق کند.

با توجه به کاهش تولید نفت ایران، توان تولید مازاد عربستان و افزایش تدریجی تولید عراق و لیبی در آینده نزدیک، به نظر می رسد مسئله تحریم نفت ایران حداقل از نظر فیزیکی می تواند کنترل شود. همچنین باید در نظر داشت که در شرایطی خاص شاید کشورهای مصرف کننده از ذخایر تجاری و استراتژیک خود نیز کمی و برای مدتی برداشت نمایند تا کمبودهای احتمالی را جبران کنند تا آثار آن بر بازار نفت مدیریت شود. هرچند تحریم نفت ایران قطعا از نظر روانی و سیاسی بر بازار نفت تاثیر خواهد گذاشت،‌ اما با توجه به واقعیت های بازار نفت نباید تصور کرد که به خودی خود در صورت تحریم نفت ایران بحرانی جهانی ایجاد خواهد شد و به این دلیل غرب و به خصوص آمریکا از دست زدن به چنین اقدامی صرفنظر می کند. اقدامات چند هفته اخیر آمریکا و اروپا شاهد مثالی از این مسئله است. به نظر می رسد باید جدی تر از همیشه با این تهدید برخورد کرد.

باید به این موضوع توجه کرد که تشدید برخوردها با کشورهای تولید کننده در منطقه، خود خطراتی را به همراه دارد. ولی شاید اگر دیپلماسی فعال شود ونزوئلا،‌ اکوادور،‌ الجزایر، عراق،‌ نیجریه و ... نگرانی خود را از تحریم نفتی ایران اعلام کنند و بگویند که اگر چنین اتفاقی بیفتد تولید خود را کم خواهند کرد تا مصرف کنندگان بدانند و این سیاست را دنبال نکنند وعربستان هم بداند که هیچ عضوی از اوپک نباید اقداماتی علیه منافع عضو دیگر این سازمان انجام دهد.