در احوالات حضور وزیر اطلاعات در عربستان
سفری که به تابستان گرم روابط ختم نشد
دیپلماسی ایرانی با دکتر علی اکبر اسدی، کارشناس مسایل خاورمیانه، درباره اهداف این سفر و روابط ایران و عربستان گفتگویی داشت که در زیر می‌خوانید:
هدف اصلی سفر آقای حیدر مصلحی به ریاض چه بوده و روابط امنیتی ایران و عربستان در چه سحطی است؟
میان دو کشور روابط امنیتی به آن شکل وجود ندارد، تنها همان موافقت‌نامه امنیتی است که در دوره دولت آقای خاتمی میان دو کشور منقعد شد.
به نظر می‌رسد هدف این سفر بیشتر با توجه به افزایش تنش‌ها میان دو کشور بوده و همچنین به برخی مسایل منطقه‌ای معطوف بوده است. دو بعد اصلی این سفر همین موارد بوده و جزئیات زیادی درباره این سفر منتشر نشده است. با توجه به اینکه دو کشور در طول چند ماه گذشته وارد مرحله جدیدی از تخاصم و تنش شدند که به ویژه از جانب سعودیها این تنش گسترش پیدا کرده است. همچنین روابط دوجانبه به ویژه برسر اتهام ترور سفیر عربستان در امریکا وارد مرحله ای شده که این مرحله هزینه‌های دو کشور را در منطقه افزایش می‌دهد. به دلیل آنکه در منطقه خاورمیانه سه قدرت اصلی ایران، ترکیه و عربستان سعودی هستند. ایران و عربستان از پتانسیل‌های بالایی برخوردارند و افزایش تخاصم میان دو کشور می‌تواند هزینه‌های زیادی را برای هر دربر داشته باشد. بنابراین طبیعی است که میان دو کشور تعاملات دیپلماتیک افزایش پیدا کند تا تنش‌ها وسوء‌تفاهم‌ها تا حدی کاهش پیدا کند. اما بحث اصلی رقابت‌های منطقه‌ای است که میان دو کشور وجود دارد و باعث شکل‌گیری این تنش‌ها شده است. به ویژه در چند ماه اخیر در حوزه‌‌هایی همچون سوریه و بحرین که دو کشور راهبردهای متفاوتی را دنبال می‌کنند، سبب شکل‌گیری چالش میان آنها شده است. اما در عرصه بین‌المللی بازیگران حتی در شرایط جنگ هم ممکن است با یکدیگر تعاملاتی داشته باشند تا از وخیم‌تر شدن شرایط جلوگیری کنند. بنابراین طبیعی است که ایران و عربستان درچنین شرایطی سعی داشته باشند تا تعاملات خود را گسترش دهند، حال درباره این موضوع که در چه سطحی و به چه شکلی باشد مبحث دیگری است که باید استقلال و عزت کشور حفظ شود.
در منطقه ما شاهد هستیم که میان ایران و ترکیه نیز اختلاف‌نظرها و رقابت‌های جدی به ویژه در رابطه با سوریه وجود دارد. اما در طول چند ماه اخیر دو کشور سعی کردند تا تعاملات خود را حفظ کنند. همچنین ترکیه و عربستان هم رقابت‌های منطقه‌ای دارند که در طول چند ماه اخیر تشدید شده است، اما آنها به دلیل آنکه رقابت‌های جدی در منطقه باهم دارند سعی کردند تعاملات خود راحفظ کنند. ولی رقابت‌های منطقه‌ای ایران و عربستان به گونه‌ای بر روابط آنها تاثیرگذار است که این تاثیر بسیار جدی و اساسی بوده و سبب گسترش تنش و تخاصم شده است. اینگونه تعاملات تا اندازه‌ای می‌تواند باعث کاهش چنین تخاصم‌هایی شود. اما به نظر نمی‌رسد که بتواند تاثیر اساسی بر روابط دو کشور بگذارد و با توجه به رویکرد، منافع و نوع راهبردها و رقابت‌های دو کشور در سطح منطقه همچنان به نظر می‌رسد که سطح روابط ایران و عربستان در سطح تعاملات رسمی و کم‌عمق ادامه پیدا کند و منجر به تعاملات جدی و گرم و بلندمدت در شرایط کنونی نشود.
اشاره‌ای به گفتگو درباره تحولات کشورهای منطقه کردید، دلیل انتخاب آقای مصلحی برای گفتگو با عربستان درباره سوریه را چه می‌دانید؟
این امر که چرا آقای مصلحی انتخاب شدند، مباحث جزئی درون حکومتی است. اما دو محور مهمی که در بحث‌های آقای مصلحی و شاهزاده نایف مطرح شده بحرین و سوریه بوده است. در حقیقت این دو حوزه اصلی اختلاف و تضاد ایران و عربستان محسوب می‌شود. درباره سوریه امروزه طیفی از بازیگران منطقه‌ای شکل گرفته که خواهان تغییر رژیم در سوریه هستند و در راس این بازیگران عربستان سعودی است. البته قطر و ترکیه هم هستند، اما ترکیه ملاحظاتی دارد که رویکرد ملایم‌تری را در پیش گرفته است، ولی عربستان سعودی به شدت دنبال تغییر شرایط در سوریه است و بر همین اساس هرگونه تغییر در وضعیت سوریه و رویکرد بازیگران خواستار تغییر شرایط باید با عربستان آغاز شود. چراکه عربستان اصلی‌ترین بازیگر است. کشورهای دیگر ازجمله عراق هم تلاش‌هایی از طریق اتحادیه عرب کرده است تا راه‌حلی برای بحران سوریه پیدا کند. همچنین دیپلمات‌های امریکا، فرانسه برگشتند و ترکیه هم تا حدی رویکرد ملایم‌تری پیدا کرده است. اما در این میان عربستان سعودی همچنان سیاست‌های خود را به ویژه در حمایت از مخالفان سوریه ادامه می‌دهد.
رسانه های غربی از تلاش امریکا و اروپا برای کمک گرفتن از عربستان در کنترل قیمت نفت در صورت تحریم نفتی ایران سخن می گویند. آیا می توان رایزنی در خصوص این پرونده را هم بخشی از سفر آقای مصلحی دانست؟
همواره در طول چند سال گذشته این مساله یکی از گزینه‌های امریکا بوده است که با تحریم‌ها قصد افزایش فشارهای بین‌المللی بر ایران را داشته‌است. یکی از محورهای اصلی بحث تحریم نفت ایران بوده که ازگذشته از عربستان سعودی خواسته شده تا وارد عمل شود و تولید نفت خود را با توجه به ظرفیتی که دارد، افزایش دهد تا بتواند در نهایت بازار نفت را کنترل کند. البته سعودیها در موارد دیگری هم به امریکایی‌ها کمک کرده‌اند، زمان حمله عراق به ایران در سال 2003و یا در 11 سپتامبر و زمان‌هایی که فکر می‌کنند به بازار جهانی نفت شوک وارد می‌شود، سعودیها تولید نفت خود را افزایش می‌دهند و از این منظر به امریکا و غرب کمک می‌کنند. بنابراین چنین مساله‌ای جدید نیست و امروز هم اگر امریکایی‌ها قصد داشته باشند که نفت ایران را تحریم کنند، اصلی‌ترین گزینه‌ای که از آن استفاده خواهند کرد تا از ایجاد شوک و افزایش قیمت نفت جلوگیری کنند عربستان است.
اگر نفت ایران تحریم شود، از نظر برخی شاید به نوعی اعلان جنگ علیه ایران محسوب شود. این امر هم امنیت ملی ایران را بسیار تهدید می‌کند و هم می‌تواند در اینگونه تعاملات پیام‌هایی به طرف‌های مقابل داده شود که چنین رخدادی می‌تواند پیامدهای شدیدی داشته باشد و همچنین واکنش‌های احتمالی ایران در این خصوص می‌تواند تشریح شود تا از بحرانی شدن شرایط جلوگیری شود.
نظر شما :