بازی جدید پاکستان برای امتیازگیری از امریکا
با توجه به تحولات اخیر آیا می‌توان گفت که در نگرش پاکستان نسبت به افغانستان شاهد نوعی تغییر هستیم؟
به طور دقیق نمی‌توان این عبارت را به کرا برد. یعنی تغییر آن چنانی در سیاست‌های راهبردی پاکستان نسبت به افغانستان دیده نمی‌شود و به نظر من سیاست‌های راهبردی پاکستان در قبال افغانستان ادامه دارد و ادامه پیدا خواهد کرد. اما امکان دارد که تاکتیک‌ها دچار تغییر و تحولاتی شوند و هر زمان متناسب با تحولات، پاکستانی‌ها تاکتیک‌های لازم را اتخاذ می‌کنند.
در هفته گذشته شاهد آن بودیم که پاکستان در اجلاس بن دوم شرکت نکرد و در روزهای اخیر خبر مذاکره دولت پاکستان با طالبان منتشر شده است. این دو واقعه را چگونه می‌توان تحلیل کرد؟
دو تحولی که شما به آن اشاره کردید، یعنی عدم حضور در اجلاس بن دو و همین طور اعلام مذاکره میان دولت پاکستان و طالبان، در حقیقت اقدام دولت پاکستان بود در قبال تحولات افغانستان و اقداماتی که دولت‌های غربی خصوصا امریکا بر علیه پاکستان طی یکی دو هفته جاری داشتند. همان طور که در جریان هستید به دنبال حملات متعدد و مکرر هواپیماهای امریکایی به داخل خاک پاکستان و کشتن مردم این کشور خصوصا زمانی که این حمله به نیروهای ارتش پاکستان انجام شد، دولت پاکستان شدیدا اعتراض کرد و اقدامات عملی جدی ای علیه نیروهای امریکایی و نیروهای غربی در افغانستان در دستور کار قرار داد و همکاری خود را با این نیروها کاهش داد. پایگاه هوایی که در اختیار امریکایی‌ها بود تعطیل کرد و آن را پس گرفت و برای اعتراض شدید به این اقدام امریکایی‌ها، حضور در اجلاس بن را تحریم کرد و در این اجلاس حاضر نشد.
تحلیل برخی کارشناسان این است که بحثی که در مورد کشته شدن نیروهای نظامی پاکستان توسط امریکا و تبعات آن مطرح شده مصرف داخلی برای سیاستمداران پاکستانی داشته است تا بر جریان نامه نویسی به مقامات نظامی فائق آیند. این تحلیل تا چه حد درست است؟
پاکستان در انجام اقدامات سیاسی و دیپلماتیک مهارت‌های خاصی دارد و معمولا هم در ارتباط با مسائل سیاسی و دیپلماتیک بسیار پیچیده عمل می‌کند. این نکته ای که شما به آن اشاره کردید، می‌تواند یکی از پیچیدگی‌های سیاسی پاکستان باشد که معمولا حکومت‌های سیاسی پاکستان انجام می‌دهند. اما آن چه مهم است اعلام موضوع است و هم چنین نتیجه آن. نتیجه عملی موضع پاکستان تعطیلی پایگاه هوایی امریکا در این کشور بود که انجام شد، قطع راه‌های مواصلاتی برای تامین تجهیزات و لجستیک نیروهای امریکایی در افغانستان بود که انجام شده و افزایش حملات به کاروان‌های لجستیک امریکایی‌ها که از داخل پاکستان می‌گذرند.
این آن چیزی است که عملا به وقوع پیوسته و واقعیت دارد. بنابر این شاید تا اندازه ای این نظر درست و قابل تایید باشد که دولت پاکستان برای این که تحولات سیاسی داخل خود را تحت الشعاع قرار دهد، اقدام به اتخاذ چنین موضع‌هایی کرده اما در عمل این مسئله نتایج ملموسی هم داشته و این طور نبوده که صرفا یک اعلام موضع خشک و خالی باشد.
به نظر شما مذاکره ای که طالبان با پاکستان آغاز کرده می‌تواند تاثیری در بحث مذاکرات صلح افغانستان داشته باشد؟
مذاکرات دولت پاکستان با طالبان چیز جدیدی نیست یعنی این به این معنا نیست که قبلا نبوده است. با توجه به روابط بسیار نزدیکی که طالبان از ابتدای پیدایش خود در سال 72-73 با پاکستان داشتند و پاکستانی‌ها یکی از عناصر اصلی ایجاد طالبان و به قدرت رسیدن آن در افغانستان بودند، این رابطه همواره وجود داشته و ارتباطات دولت پاکستان با طالبان از طریق کانال‌های سرویس‌های اطلاعاتی و همین طور ارتش پاکستان و هم چنین از کانال احزاب متعدد سیاسی به ویژه احزاب سیاسی مذهبی جریان داشته و ادامه هم خواهد داشت. حتی زمانی که طالبان در افغانستان به قدرت رسیدند و کابل را در اختیار گرفتند، پاکستان اولین کشوری بود که آن‌ها را به رسمیت شناخت و با این گروه روابط دیپلماتیک برقرار کرد. بنابراین این مذاکرات چیز جدیدی نیست و مسبوق به سابقه است.
نکته دیگری که باید به آن اشاره کنم این است که اساسا نظام سیاسی پاکستان ظرفیت بسیار بالایی برای مذاکره سیاسی با گروه‌ها و احزاب سیاسی داخلی و خارجی و مخصوصا افغانی دارد و همیشه از این ظرفیت بالای خود به خوبی استفاده کرده است و در پبشبرد اهداف و سیاست خارجی خود در قبال افغانستان هم از همین راه استفاده کرده و موفقیت‌هایی هم به دست آورده است.
بنابراین می‌توان گفت که با توجه به وابستگی و همبستگی بسیار نزدیک طالبان با دولت پاکستان، اعلام این موضوع را می‌توان یک جوک سیاسی محسوب کرد. این مذاکرات سال‌ها در جریان بوده و سال‌ها روابط نزدیکی میان طالبان و پاکستان وجود داشته است. سران طالبان در حال حاضر در پاکستان تحت حمایت دولت و سرویس‌های امنیتی پاکستان زندگی می‌کنند و هم چنان هم پاکستان منبع تامین و تدارکات نیروهای طالبان است.
شما هم به بحث مسدود شدن راه ترانزیت تجهیزات ناتو در پاکستان اشاره کردید، هم به بحث تعطیل شدن پایگاه هوایی امریکا در این کشور، این دو مسئله را تا چه حد می‌توان نشانه ای از چالش جدی در روابط امریکا و پاکستان به حساب آوریم و بگوییم پاکستان در حال فاصله گرفتن از امریکا است؟
روابط کشورها همیشه دچار کش و قوس و فراز و فرود است. روابط امریکا با پاکستان هم از این قاعده و چارچوب خارج نیست. با توجه به نقشی که امریکایی‌ها در حملات مکرر به خاک پاکستان داشته اند و با توجه به اقدامات تجاوزکارانه ای که نیروهای امریکایی به مردم پاکستان در عمق خاک این کشور داشته اند، طبیعی بود که پاکستان واکنش جدی نشان دهد. سوال اساسی این بود که چرا پاکستان تا کنون مماشات کرده و با تساهل و تسامح با این تجاوزات برخورد کرده است. اما نهایتا زمانی که این حمله به نیروهای نظامی پاکستان صورت گرفت، دیدیم که پاکستان نتوانست تحمل کند و این موضع گیری جدی را به عمل آورد.
این که آینده چه خواهد شد، قطعا مطمئن هستم که نه امریکا و نه پاکستان تمایلی به در خطر افتادن روابط فی مابین ندارند. هر دو کشور به یکدیگر نیازمندند. مخصوصا امریکایی‌ها به پاکستانی‌ها برای ادامه سیاست‌های خود در قبال افغانستان و منطقه بیشتر نیازمندند. بنابراین به نظر می‌رسد با عقب نشینی‌های سیاسی و تاکتیکی که امریکایی‌ها خواهند داشت ـ کما این که نامه دلجویی اوباما به رئیس جمهور پاکستان ارسال شده و به صورت رسمی‌هم مسئولیت این مسئله را پذیرفته اند و اعلام تاسف کرده اند ـ قطعا امریکایی‌ها در صدد حل این بحران بر خواهند آمد. اما من فکر می‌کنم که پاکستانی‌ها دیگر امتیازات گذشته را به امریکایی‌ها برای ادامه همکاری نخواهند داد. پاکستانی‌ها تنها دریافت‌های خود و امتیازاتی که خواهند گرفت را افزایش خواهند داد و سعی خواهند کرد که حداکثر منافع را برای خود داشته باشند.
نظر شما :