سوریه به مثابه یک سوال بزرگ

اوضاع سوریه بار دیگر بحرانی شده است. شاید این بحرانی بودن بیشتر از آنجا نشات بگیرد که درست فردای روزی که دولت سوریه گفت از پیشنهاد اتحادیه عرب استقبال می‌کند و آن را در دستور کار قرار می‌دهد، بار دیگر اخبار تظاهرات مخالفان و درگیری میان طرفین و پر شدن بیمارستان ها از کشته شدگان و مجروحین مخابره شد و گره های سوریه را کورتر از کور کرد.

حالا پیش از اینکه به قول مفتی اعظم سوریه، بشار اسد سرپرستی یک کلینیک چشم پزشکی را برعهده بگیرد، باید فکری به حال کوری گره های درهم پیچیده سوریه کند که هر روز تهدید را بر مردم و کشور و دولتش بیشتر می‌کند و غرب و مخالفان نظام سوریه را هم جری تر و بی پرواتر از قبل کرده و دست آنها را برای هر اقدامی‌بازتر می‌کند.

همچنان روسیه، ایران و دولت سوریه نسبت به هرگونه مداخله نظامی ناتو در این کشور هشدار می‌دهند و معتقدند دخالت خارجی در سوریه - همچون دخالت در ایران - به مثابه بازی با‌ آتش است. از غرب هم پیام های ارسالی حاکی از این است که سیاست جنگ و مداخله حقوق بشرانه در مورد سوریه اعمال نمی‌شود (دست کم تاکنون این گونه برداشت می‌شود) و گره های موجود باید به دست خود سوری ها و کشورهای منطقه از جمله اتحادیه عرب گشوده شود.

در این اثنا دولت قطر که رفتاری مرموز و موذیانه را در قبال سوریه و تحولات خاورمیانه در پیش گرفته، خواهان برگزاری نشست اضطراری اتحادیه عرب شده و دلیل آن را پایبند نبودن سوریه به تعهدات و ادامه خشونت‌ها در این کشور عنوان کرده است.

بهانه ای که قطری ها و سایرین برای زیر فشار گذاشتن دولت اسد دارند این است که آنها هفته گذشته پذیرفته بودند طرح اتحادیه عرب را برای حل بحران کشورشان می‌پذیرند اما بازهم تغییری در وضعیت سیاسی این کشور مشاهده نشده و درگیری مسلحانه با معترضان ادامه دارد.

از محورهای طرح اتحادیه عرب درباره سوریه می‌توان به توقف فوری کشتار معترضان، عقب‌نشینی نیروهای امنیتی از خیابان‌ها و آغاز گفتگوها بین حکومت و مخالفان در قاهره اشاره کرد. البته در میان مخالفان بشار اسد، بودند عده ای که این طرح را متساهلانه و مداراجویانه توصیف کردند و از مخالفان خواستند تا همچنان بر طبل پیشین بکوبند و تن به مذاکره با دولت ندهند و راهشان را تا سقوط کامل رژیم یا دخالت نیروهای خارجی ادامه دهند.

شرایط فعلی سوریه بسیار گنگ تر از آن است که بتوان گفت ظرف روزها یا هفته های آینده، ابتکار عمل اتحادیه عرب جامه عمل پوشانده می‌شود، یا اسد سقوط می‌کند و یا خارجی ها وارد عملا می‌شوند. تظاهرات مخالفان نیز در عید قربان در شهرهای حمص، حما، ادلب و حومه دمشق ادامه پیدا کرد تا سرنوشت سوریه را به سوالی بی جواب تبدیل کند.

حالا اتحادیه عرب بار دیگر نشستی اضطراری برگزار خواهد کرد و باید دید بین نماینده سوریه و سایر اعضا چه خواهد گذشت و آیا دو طرف کاملا از یکدیگر دست خواهند شست یا خیر؟ دبیرکل اتحادیە عرب با بیان اینکه شکست راە‌حل‌های عربی "نتایج فاجعەباری" برای وضعیت سوریە و کل منطقە در پی خواهد داشت، پیام ویژه ای به بشار اسد داده است و آن اینکه اگر راه حل های عربی نتیجه بخش نباشد یا وقعی به آن گذاشته نشود، شاید پای راه حل های غیرعربی به ماجرای سوریه باز شود. البته نبیل العربی به صراحت گفته که "اتحادیە عرب بە امنیت سوریە توجە دارد و خواهان پرهیز از تداخل خارجی در این کشور است." سوریه نیز خط و نشان لازم را برای غربی ها کشیده و هشدار داده که در صورت هرگونه دخالت نظامی‌در کشورش، واکنشی تند بروز خواهد داد و منطقه ناامن خواهد شد. از سوی دیگر ایران و روسیه که قدرت هایی تاثیرگذار در منطقه و بویژه سوریه هستند، مخالفت خود را با اقدام نظامی‌ناتو مشابه آنچه در لیبی انجام شد، اعلام کرده و همچنان بر لزوم گفتگوی دولت و مخالفان تاکید می‌کنند.

در شرایط کنونی بعید به نظر می‌رسد که گفتگویی میان دولت و مخالفان قابل انجام باشد و حتی در صورت انجام نیز بعید است که توافق و نتیجه ای از دل آن بیرون بیرون بیاید. با این وصف سوریه را می‌توان به مثابه یک سوال بزرگ در منطقه تعبیر کرد که هیچ جوابی برای آن نیست و صرفا گزینه هایی برای حدس و گمان پیش رویمان گذاشته است.