نظريه يک آمريکايى مهمان در تهران

طبق این نظریه تلاش برای حل مشکل گازهای گلخانه ای یک مدل معامله اقتصادی است که هزینه آن به عهده کشورهای توسعه یافته و سهم بیشتر منافع آن برای کشورهای در حال توسعه است.

 

اهمیت این مساله در این است که کشورهای در حال توسعه بیشترین شمار از جمعیت کره زمین را در خود جای داده است و به دلیل وابستگی اقتصاد آنها به کشاورزی بیشترین آسیب را در اثر تغییرات جوی متحمل می شوند.

 

از طرف دیگر زیرساختهای اقتصادی آنها چندان قوی نیست که بتوانند درمقابل این تحول مقاومت کنند.

 

توماس شلینگ این نظریه خود را بطور کامل در کتابخانه اقتصادی آن لاین امریکا منتشر کرده است که در زیر متن کامل آن را می بینید:

 

تاثیر گازهای گلخانه ای چیست؟

اثر گازهای گلخانه ای یک پروسه بسیار پیچیده است که بوسیله آن دمای زمین هر روز گرمتر می شود. طبق نظریات علمی، زمین در پوشش نور خورشید قرار گرفته است و بخشی از این نور جذب کره زمین می شود و بخشی دیگر با کمک جو زمین به فضا بازتاب می شود.

 

در صورتی که میزان جذب نور خوشید متناسب با میزان بازتاب آن نباشد زمین گرمتر می شود. بعضی از گازهای موجود در جو زمین اشعه های ماورای بنفش بازتاب شده به فضا را جذب می کنند و باعث گرمتر شدن جو زمین می شود.

 

از جمله این گازها می توان به دی اکسید کربن، متان، اکسید نیتروس و کلرو فلئورو کربنها اشاره کرد.

 

پدیده افزایش گازهای گلخانه ای در جو زمین و به دنبال آن گرم شدن جو یک مساله جهانی است، اما از آنجا که هیچ کشور یا قاره خاصی مالکیت اتمسفر زمین را ندارد، آنچنان که باید و شاید به این موضوع مهم توجه نمی شود.

 

به عبارت صحیح تر هیچ کس انگیزه کافی برای محاسبه میزان کربنی که به جو زمین منتقل می کند و باعث تغییرات منفی جوی می شود ندارد و همین مساله سبب بغرنج شدن معضل گرمای زمین شده است.

 

شایان ذکر است کربنهایی که به جو فرستاده می شوند بدون توجه به مکان ساتع شدن آنها تاثیر خود را روی کل جو می گذارد و موجبات گرمتر شدن کل جو را فراهم می کند.

 

چقدر این مساله جدی است؟

انتظار می رود دو برابرشدن میزان دی اکسید کربن موجود در جو زمین دمای کره زمین را بین 5/1 تا 5/4 درجه سانتیگراد افزایش دهد.

 

اما برقراری رابطه مستقیم بین تغییرات درجه حرارت زمین و تغییرات جوی ما را با مجهولات بسیاری زیادی مواجه می کند.

 

مترولوژیستها پیش بینی می کنند افزایش میزان گازهای دی اکسید کربن در جو زمین سبب می شود تا دمای هوا در مناطق قطب و نزدیک به قطب بیشتر از مناطق نزدیک به استوا تغییر کند.

 

این مساله سبب تغییر در فرایند گردش آب و هوا می شود و به دنبال آن دمای برخی از مناطق را افزایش و دمای مناطق دیگر را کاهش می دهد یا اینکه موجب خشک تر شدن آب و هوای برخی از کشورها و افزایش رطوت مناطق دیگر می شود.

 

اما با ا تمام این تفاصیل همواره دمای هوا شاخصی مناسب برای برآورد تغییرات جوی بوده است.

 

تاثیرات گازهای گلخانه ای روی کشورهای در حال توسعه

افزایش گازهای گلخانه ای بیشترین تاثیر مخرب خود را روی اقتصادی های در حال توسعه و توسعه نیافته به جای می گذارد.

 

در این کشورها کشاورزی منبع درآمد 30 تا 50 درصد از مردم این سرزمین ها است در حالیکه اینان هیچ ایده ای در مورد تاثیر این تغییرات جوی روی فرایند تولید محصولات کشاورزی خود و تغییر روند تولید نسبت به پنجاه یا صد سال گذشته ندارند.

 

همین مساله سبب شد تا آسیب پذیری مردم این کشورها بیشتر از مردم کشورهای پیشرفته آمریکایی و اروپایی باشد.

 

این تاثیر اقتصادی در کنار تاثیر مخرب افزایش گازهای گلخانه ای روی سلامت و بروز انواع بیماریهای انگلی در مردم جهان است.

 

در سالهای اخیر کشورهای در حال توسعه جهان با سرعت بالایی رشد کردند و در مسیر توسعه گام نهادند و همین مساله از وابستگی اقتصاد آنها به کشاورزی و آسیب پذیری در برابر تغییرات جوی کاسته است.

 

بدون شک اگر نرخ رشد درآمد سرانه در ان کشورها در چهل سال آینده مشابه چهل سال گذشته باشد این وابستگی و آسیب پذیری بازهم کمتر می شود.  

جمعیت نیز از فاکتورهای بسیار با اهمیت است.

 

انتشار کربن در هوا با افزایش جمعیت بیشتر می شود. برای مثال اگر چین نرخ رشد جمعیت خود را به نزدیک صفر برساند تاثیر این فرایند روی جو زمین مشابه اجرای یک برنامه قدرتمند مقابله با رشد صدور گاز کربن در جو کشوری با 2 درصد رشد جمعیت است.

 

اولین اثر آن را می توان نیاز کمتر به غذا در این کشور و به دنبال آن نیاز کمتر به تولید محصولات کشاورزی دانست که اثرات مخرب تغییرات جوی روی اقتصاد می کاهد.

 

چرا باید کشورهای توسعه یافته دست به کار شوند؟

پاسخ این سوال به میزان توجه مردم کشورهای توسعه یافته به مردم ساکن در کشورهای در حال توسعه و هزینه مقابله جهانی با این فرایند مخرب بستگی دارد.

 

طبق برنامه های کاهش دهنده میزان گازهای گلخانه ای در جو که با کمک گروهی از مدلهای اکونومتریک ایجاد شده است برای اجرای برنامه ای که به اصلاح جو زمین منجر شود باید تا ابد سالانه 2 درصد از تولید ناخالص ملی کشورهای توسعه یافته در این بخش هزینه شود.

 

این میزان برای اقتصاد ایالات متحده آمریکا معادل سالانه 100 میلیارد دلار است که باید همیشه ادامه داشته باشد.

 

اما چرا باید این سرمایه گذاری کلان از طرف کشورهای توسعه یافته انجام شود؟

 

1-     کشورهای در حال توسعه در این شرایط جوی بسیار آسیب پذیر شده اند و کشورهای توسعه یافته که از امکانات کافی برخوردار هستند برای بقا و سلامت اقتصادی و فردی مردم این سرزمین ها

اهمیت قایل هستند.

 

بنابراین، اگر کشورهای توسعه یافته در مجموع سالانه بیشتر از 200 میلیارد دلار در برنامه های مقابله با توسعه صدور گازهای گلخانه ای و بیشتر برای منفعت نسلهای 50 سال آینده در کشورهای در حال توسعه سرمایه گذاری کنند، کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته نیز می توانند منابعی برای توسعه زیر ساختهای اقتصادی خود بدست آورند و با سرعت بیشتری در مسر توسعه گام بردارند.

 

2-      جو کره زمین آسیب زیادی دیده است. بنابراین این معضل نه تنها یک معضل اجتماعی بلکه یک مساله سیاسی است که برای حل آن باید مجامع سیاسی جهان با یکدیگر همراه شوند.

 

اما هنوز هیچ کس به درستی میزان آسیب دیدگی جو زمین و خطراتی که از آن ناشی می شود را نمی داند. بنابراین سرمایه گذاری برای کاهش روند تخریب جو زمین و یا توقف آن نه تنها برای کشورهای در حال توسعه بلکه برای کشورهای توسعه یافته نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

 

3-      ممکن است این نظریه که جو زمین به کندی تغییر می کند نظریه نادرستی باشد. زیرا تحولات ایجاد شده در سیستم چرخش جو زمین و آبهای اقیانوسها بیشتر از انتظار بوده است و همین مساله تغییرات ناگهانی و بزرگی را در دمای هوا و اوضاع جوی مناطق مختلف جهان ایجاد کرده است.

 

به همین منظور باید هر چه سریعتر این سرمایه گذاری از طرف کشورهای توسعه یافته انجام شود تا مضرات ناشی از این تحول منفی جوی دامان این کشورها را هم نگیرد.

 

راه حلهای مفروض

برای کاهش صدور کربن چه کارهایی می توان انجام داد؟

 

کاهش استفاده از منابع انرژی و ترکیبات کربن دار انرژی یکی از مواردی است که مورد توجه جوامع جهانی قرار گرفته است.

 

البته گزینه های دیگر نیز وجود دارد که از جمله آنها می توان به افزایش شمار و حجم جنگلها در کشورهای مختلف جهان اشاره کرد. درختان در مراحل رشد خود حجم زیادی کربن را در خود نگهداری می کنند و میزان جذب آنها تا زمانیکه به بلوغ برسند هرروز بیشتر می شود، ولی از زمان بلوغ جذب آنها ثابت می ماند.

 

اگرچه این قدرت جذب می تواند در کاهش میزان کربن نقش داشته باشد ولی با توجه به میزان آسیب جو زمین باید با روشهای دیگر همراه شود.

 

اما مهمتر از ایجاد جنگل ممانعت از فرایند تخریب آن است زیرا کربن موجود در خاک بستر درختان بیشتر از کربن موجود در درخت است و قطع درخت و تخریب جنگل زمینه اکسید شدن این کربن ها را فراهم می کند.

 

به هرحال به نظر نمی رسد کشورهای در حال توسعه طی دهه های آینده بتوانند تحولی در فرایند بهره گیری از سوخت های کربن دار و روند ایجاد کربن خود ایجاد کنند.

 

تامین مالی پروژه های استفاده بهینه از انرژی، بهینه سازی مصرف و جایگزین کردن سوختهای بدون کربن یا کم کربن به جای سوختهایی با انتشار کربن بالا در کشورهای قاره آسیا و آفریقا مساله ای است که نه تنها به ایجاد زیرساختهای اقتصادی تازه در این مناطق بلکه به تلاشهای دیپلماتیک بین المللی برای متقاعد کردن آنها به قبول این هزینه ها و تغییر نظاام مصرف خود نیازمند است.

 

به هر حال اجرای این طرح یا به عبارت صحیح تر آغاز حرکت از کشورهای در حال توسعه هزینه این پروژه را یک یا دو درصد بیشتر خواهد کرد.

 

یکی از راههایی که تمام اقتصاددانان در مورد کارایی آن با یکدیگر اتفاق نظر دارند وضع مالیات بر کربن در جهان است. وضع این قانون در سراسر جهان سبب می شود تا مصرف کربن در کشورهای مختلف با کمترین هزینه تنزل پیدا کند.

 

اگر مصرف کننده سوختها یا وسایل کربنی درآمد خود از مصرف یک تن کربن را معادل 2 هزار دلار بیشتر از قیمت پیش ازکسر مالیات برآورد کند و میزان مالیات به ازای هر تن کربن معادل 400 دلار باشد وی به استفاده از کربن ادامه می دهد زیرا با وجود پرداخت مالیات این فعالیت برای وی سودآور است.

 

اما اگر فرد دومی درآمد خود را از مصرف یک تن کربن معادل 300 دلار بیشتر از قیمت پیش از کسر مالیات برآورد کند و مالیات بر هر تن کربن برابر با 400 دلار باشد وی به فعالیت خود ادامه نمی دهد.

 

بنابراین با وضع مالیات مصرف کنندگانی که سود اندکی می برند و یا سود صفر دارند از چرخه خارج می شوند و تنها مصرف کنندگان بزرگ باقی می مانند.

 

اجرای این روش به مذاکره با مصرف کنندگان نیازی ندارد و تنها مذاکره مورد نیاز مذاکراتی است که برای تعیین نرخ مالیات ونظام مالیاتی انجام می شود.

 

میزان مالیاتی که روی مصرف کربن در جهان تاثیر خواهد گذاشت حداقل 1 دلار به ازای یک گالن بنزین است.

 

در این شرایط مالیاتی که به بخشهای مختلف نفت، گاز طبیعی و زغال سنگ در ایالات متحده آمریکا وضع می شود به حدود نیم هزار میلیارد دلار می رسد که برابر با 10 درصد از کل تولید ناخالص داخلی این کشور است.

 

اما با توجه به این مبلغ کلان نمی توان چندان به ایجاد آژانسهایی برای این کار اطمینان داشت. یک روش جایگزین برای نظام وضع مالیات، ارایه اجازه تجارت سوختهای کربنی به کشورهای مختلف است.  

در این زمینه نیاز به یک سازمان بین المللی است که با توجه به میزان کربنی که هر کشور می تواند در فضا پخش کند بدون اینکه آسیبی به جو زمین برسد اجازه صادرات و واردات سوختهای کربنی را به بازرگانان بدهد.

 

اجرای این روش نیاز به مذاکرات مستمر میان کشورهای مختلف برای تعیین سقف مجاز دارد. یک مدل کارآمد برای تعیین رژیم گازهای گلخانه ای در میان کشورهای ثروتمند جهان مذاکره بین کشورهای اروپای غربی برای توزیع کمکهای ارایه شده از طریق الهام از برنامه مارشال بعد از جنگ جهانی دوم است.

 

در این برنامه هیچ گستره مشخص یا فرمول ثابتی از قبیل توازن استانداردهای زندگی، حداکثر شدن نرخ رشد یا تعیین کف برای هزینه های زندگی وجود نداشت.

 

در این برنامه کسری تراز پرداختها بر اساس پایه پولی دلار نقطه عطف بود اما در مذاکرات فاکتورهایی از قبیل نیازهای سرمایه گذاری و سطح مصارف سنتی مورد بحث و بررسی قرار می گرفت.

 

طبق مدل مارشال شرکت کنندگان در رژیم گازهای گلخانه ای با توجه به تحقیق ها و بررسی های یکدیگر و هم پوشانی نتایج آزمایشها برنامه ای را برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای تعیین می کنند.

 

در این برنامه برآوردهای شرکت کنندگان در مورد میزان صدور گازهای گلخانه ای ارائه می شود ولی مساله مهم این است که هیچ تبصره ای برای سیاستهای جهانی وضع شده در این قانون نباید وجودداشته باشد، زیرا این تبصره ها به معنای فرق قائل شدن بین کشورها و موقعیتهای خاص است که در مورد مساله ای با این اهمیت اصلا موضوعیت ندارد.