شورای امنیت؛ سوریه و بحرین

دیپلماسی ایرانی: چهار کشور عضو اتحادیه اروپا روز دوشنبه خواستار محکوم کردن شورای امنیت سازمان ملل متحد از دولت سوریه به خاطر سرکوب خشن تظاهرات ضد دولتی در آن کشور شدند. در این حال، کاخ سفید نیز اعلام کرد که دولت باراک اوباما در نظر دارد تحریم‌های هدفمند را در مورد سوریه به اجرا بگذارد. این در حالی است که خشونت‌های یمن و بحرین چندان نظر اعضای شورای امنیت را به خود جلب نکرده است. در مورد این که چرا چنین دوگانگی دیده می‌شود با علی خرم، نماینده سابق ایران در سازمان ملل گفتگو کردیم که در زیر می‌خوانید:

آقای خرم، در روزهای اخیر بحث رسیدگی شورای امنیت به خشونت‌های دولت سوریه در سرکوب مخالفین این کشور مطرح شده است. این در حالی است که در مورد تونس، مصر، یمن و بحرین چنین بحثی مطرح نشده بود. چرا شورای امنیت در مورد کشورهای مختلفی که شاهد خیزش‌های مردمی هستند، رویه متفاوتی در پیش گرفته است؟

طرح مسئله لیبی و سوریه در شورای امنیت اقدامی عجیب و غیر منتظره نیست. پیش از این نیز  بررسی وضعیت مصر و تونس هم در دستور کار شورای امنیت قرار گرفته بودند اما تفاوت این جا بود که به دلیل شرایط این دو کشور در این دو مورد قطعنامه ای صادر نشد و به توضیح شرایط اکتفا شد. با این وجود مسئله بحران لیبی به دلیل استفاده دولت لیبی از ابزارهای نامتعارف در سرکوب مخالفین، بررسی این مسئله به تصویب قعطنامه در شورای امنیت منتهی شد. ممکن است بررسی وضعیت سوریه هم در شورای امنیت همانند مصر و تونس منجر به قطعنامه نشود و به بررسی وضعیت در این کشور بسنده شود و مانند لیبی به قطعنامه نرسد.

چرا یمن و بحرین در دستور کار شورای امنیت قرار نگرفته اند؟

این انتقاد به جایی است. مسئله بحرین و یمن هم می‌بایست در دستور کار شورای امنیت قرار بگیرند. ممکن است در مورد یمن این مسئله مطرح شود که احتمال نوعی مصالحه میان طرفین وجود دارد و از این رو نیاز به طرح موضوع در شورای امنیت وجود ندارد ولی مسئله بحرین شاید بیشتر از هر مسئله دیگری مستحق بود که در دستور کار شورای امنیت قرار گیرد.

لذا شاید تنها موضوعی که از این قاعده مستثنی بوده و مطرح نشده است، قضیه بحرین بوده باشد. بنابراین مسئله بحرین با توجه به روال کار شورای امنیت باید در دستور کار قرار می‌گرفت. به نظر من نقش عوامل سیاسی در این مسئله بسیار پررنگ است. چرا که همه قضایای شبیه به بحرین به جز مورد بحرین در شورای امنیت مورد بررسی قرار گرفته است.

چه عاملی مانع از مطرح شدن مسئله بحرین در شورای امنیت شده است؟

قطعا عوامل سیاسی در این مسئله بسیار موثر بوده اند. حضور ناوگان پنجم امریکا در بحرین، بحث احتمال افزایش قیمت نفت، مسئله رهبری عربستان و تلاش این کشور برای حل منطقه ای بحران بحرین از جمله عوامل سیاسی موثر بر عدم طرح مسئله بحرین در شورای امنیت است. البته در منشور ملل متحد هم مفهومی وجود دارد که اگر موضوع بتواند به صورت منطقه ای حل شود، شورای امنیت دخالت نخواهد کرد.

در مسئله بحرین شاهد سیر معکوس هم هستیم. شورای همکاری خلیج فارس از ایران به شورای امنیت شکایت کرده است. این سیر معکوس را چگونه می‌توان تفسیر کرد؟

بحث شکایت از ایران موضوع دیگری است و مسئله بحرین موضوع دیگری. مسئله شکایت شورای همکاری خلیج فارس به نحوه روابط ایران و کشورهای عربی و نگرانی آن‌ها از نفوذ ایران در منطقه مربوط است. پشت این مسئله که ایران را به دخالت در امور داخلی بحرین متهم می‌کنند،‌ کاملا اغراض سیاسی نهفته است. چرا که خود این کشورها به رهبری عربستان این عمل را انجام داده اند و در امور داخلی بحرین دخالت کرده اند. بحث شکایت شورای همکاری خلیج فارس از ایران هم به مسائل سیاسی برمی‌گردد و جنبه حقوقی ندارد. این شکایت که مسئله ای سیاسی است از وضعیت در بحرین که دولت بحرین به سرکوب مردم این کشور می‌پردازد متفاوت است و این موضوع قابلیت طرح در شورای امنیت را دارد.

آیا ایران راهکاری برای جلب نظر شورای امنیت به مسئله بحرین در اختیار دارد؟

این وابسته به خود مسئله بحرین و وضعیت معترضین است. اگر خود بحرینی‌ها بخواهند و اگر بحران در این کشور ادامه یابد و در مقابل حکومت دست به روشهای خشونت آمیز بزند و  نقض جدی حقوق بشر در این کشور به وقوع بپیوندد، ‌قطعا ممکن است مسئله بحرین هم مانند سوریه در شورای امنیت مطرح شود و در این شورا مورد بررسی قرار گیرد.