اقدامات حساب شده برای فلج کردن بوتو

در حالی که هواداران بی‌نظیر بوتو، نخست‌وزیر سابق پاکستان و رهبر حزب مردم (پاکستان پیپلز پارٹی) در یک سو و دولت پرویز مشرف، رئیس جمهور و رهبر نظامی فعلی این کشور در سوی دیگر هم چنان بر سر سوءقصد علیه بوتو در کراچی یکدیگر را متهم می‌کنند، به نظر می‌رسد دولت پاکستان در اقداماتی حساب شده قصد دارد بوتو (و در نتیجه حزب‌اش را) به لحاظ سیاسی فلج کند.

در تازه‌ترین این اقدامات، نیروهای پلیس پاکستان، بعد از ظهر چهارشنبه با یورش به منزل مسکونی ذوالفقار میرزا، دوست نزدیک آصف علی زرداری، همسر بوتو، و از اعضای برجسته حزب مردم سعی کردند او را به اتهام همدستی و توطئه‌چینی در قتل یک تاجر پاکستانی در سال 1998 بازداشت کنند. میرزا که به تازگی همراه بوتو پس از 8 سال تبعید خود خواسته به پاکستان بازگشته است در آن لحظه در خانه نبود و در حال حاضر از نظر پلیس متواری محسوب می‌شود.

میرزا متهم است در سال 1998 در قتل سجاد حسین، رئیس کارخانه فولاد پاکستان، نقش داشته است. سجاد حسین سه روز پیش از حضور در دادگاهی که قرار بود علیه زرداری و فساد مالی او شهادت دهد، به ضرب گلوله کشته شد.

اما اعضای حزب مردم مدعی شده‌اند که این اقدام پلیس از سوی مقامات بلند پایه دولتی برنامه‌ریزی شده و اهداف سیاسی آن‌ها را دنبال می‌کند. گفته می‌شود که میرزا مسئول هماهنگی عملیات تامین و حفاظت از جان بوتو بوده و شرایط فعلی که او را از ادامه فعالیت‌هایش باز می دارد در عمل موجب می‌شود بوتو توان حرکت خود را از دست بدهد و به نوعی در خانه‌اش در کراچی محبوس شود.

جمیل سومرو، مسئول هماهنگی امور رسانه‌ها در حزب مردم در این باره گفت: «پلیس افرادی را که مسئول برقراری امنیت بوتو هستند به نیرنگ به اتهام‌های مختلف تحت پیگرد قرار می‌دهد و آن‌ها چاره‌ای ندارند جز این که پنهان شوند و در نتیجه نتوانند از او محافظت کنند و به این ترتیب توان حرکت او محدود می‌شود.»

با توجه به این که با آغاز مبارزات انتخاباتی پارلمان و شوراهای استانی که اواسط ماه ژانویه قرار است برگزار شود، بوتو قصد دارد به شهرهایی نظیر اسلام‌آباد، لاهور، و لاڑکانه سفر کند، این مساله محدودیت‌های جدی برای او پدید می‌آورد و حتی ممکن است مانع او از سفر به مناطق مختلف پاکستان شود.

پیش از این نیز، عملیات انتحاری که حین مراسم استقبال از بوتو، پنجشنبه هفته گذشته موجب کشته شدن 139 تن از هواداران او در کراچی شده بود، محدودیت‌هایی را در شیوه مبارزات انتخاباتی بوتو پدید آورده است به گونه‌ای که او چند روز پیش اعلام کرد در سفر به مناطق مختلف پاکستان تنها با رهبران محلی و اشخاص برجسته دیدار خواهد کرد. همچنین برای اجتناب از حوادث خونباری نظیر آن چه پنجشنبه گذشته رخ داد، حزب مردم هیچ جلسه سخنرانی عمومی نخواهد داشت و تمام اجتماعات عمومی اعضا و هواداران این حزب نیز لغو شده است.

در همین زمینه، بوتو در مقاله‌ای که به تازگی از او در وال‌استریت ژورنال منتشر شده، پیشنهاد کرده است که حزب مردم با ارسال کاست‌های سخنرانی به روستاها و شهرهای سراسر پاکستان و پخش آن‌ها (از طریق بلندگو) در میادین اصلی این مناطق، بدون نیاز به حضور اعضا و گردهمایی طرفداران، پیام خود را به گوش مردم پاکستان برساند.

اما مساله دیگری که موجب محدودیت بیشتر بوتو شده ممنوعیت خروج وی از پاکستان است. به اعتقاد تحلیل‌گران، این مساله که سه‌شنبه توسط فرحت‌لله بابر، مسئول هماهنگی امور رسانه‌ها در حزب مردم، فاش شد بیشتر برای اعمال فشار علیه بوتو است تا او را به ادامه مذاکرات با مشرف سوق داده و باعث شود او در این مذاکرات انعطاف بیشتری بر سر مواضع قبلی از خود نشان دهد.

به گفته بابر، بوتو و همسرش پیش از این مانند بسیاری از مخالفان دولت ممنوع الخروج بودند و در صورت بازگشت به پاکستان قانوناً اجازه خروج از این کشور را نداشتند اما مشرف 5 اکتبر سال جاری پیرو توافقات قبلی‌اش با بوتو، قانونی را امضا کرد که در حکم عدم پیگرد مخالفان سیاسی‌اش بود و تصور بر این بود که با این قانون شرایط پیشین تغییر کرده است. بابر با اشاره به این که چنین تصوری عامل اصلی تشویق بوتو به بازگشت به پاکستان است تاکید کرد اطلاع از این که بوتو اجازه خروج از پاکستان را ندارد برای خود او و حزب مردم شگفت‌انگیز بوده است. وزارت کشور پاکستان از اظهار نظر در این باره خودداری کرده است.

بوتو و مشرف از ماه‌ها پیش از بازگشت بوتو به پاکستان مذاکراتی را با هدف رسیدن به توافقی برای تقسیم قدرت آغاز کرده بودند که به شدت از سوی ایالات متحده حمایت می‌شد. این مذاکرات به بن‌بست نرسیده اما فعلاً متوقف شده است و هنوز عده‌ای که بیشتر آن‌ها را سیاستمداران واشینگتن تشکیل می‌دهند به ثمر بخش بودن این مذاکرات دل بسته‌اند. با این حال اختلافات بنیانی موجود بین مشرف و بوتو به حدی است که بیشتر تحلیل‌گران به آینده چنین ائتلافی چندان امیدوار نیستند.

مشرف که از ماه مارس گذشته در پی تلاش نافرجام‌اش در برکناری قاضی افتخار محمد چودهری، رئیس دیوان عالی کشور و پس از آن بر سر پایان خونین غائله مسجد سرخ اسلام‌آباد شاهد افول شدید محبوبیت‌اش بوده، بعید است که بتواند در انتخابات ماه ژانویه، اکثریت کرسی‌های پارلمان را از آن خود کند و به همین خاطر برای احتراز از سقوط دولت به دست اسلام‌گرایان افراطی با اصرار ایالات متحده در تلاش است تا با حزب مردم که یکی از احزاب سکولار پاکستان به شمار می‌رود، تشکیل ائتلاف دهد.

اما به رغم این که حزب مردم در مقایسه با سایر احزاب سکولار پاکستان دشمنی کمتری با مشرف و حزب حاکم مسلم لیگ قاعد اعظم دارد (در مقایسه با احزابی مانند مسلم لیگ نواز که تحت رهبری نواز شریف، دشمن شماره یک مشرف قرار دارد)، اختلافات بنیانی این حزب با شیوه حکومت نظامی و بلامنازع مشرف در تضاد (و حتی عناد) قرار می‌گیرد.

با این حال به نظر می‌رسد هر دو طرف هنوز نیم نگاهی به همکاری با یکدیگر دارند و به رغم اتهام‌هایی که متوجه یکدیگر می‌کنند مراقب هستند پل‌های پشت سرشان را خراب نکنند. بوتو به رغم این که تا کنون بارها انگشت اتهام را به سوی جبهه مشرف نشانه گرفته و اعلام کرده مقامات بلند پایه دولتی در برنامه‌ریزی انفجارهای کراچی دست داشته‌اند، هر بار اضافه کرده است که این اقدامات توسط اشخاص خود سر در درون حاکمیت شکل گرفته و قصد او محکوم کردن دولت نبوده است.

طارق عظیم خان، معاون وزیر اطلاعات پاکستان سه‌شنبه در این باره گفت حزب مردم در تازه‌ترین اتهام‌ها، چودهری پرویز الهی، یکی از مسئولان استانی استان پنجاب را به دسیسه‌چینی بخشی از این عملیات متهم کرده است. زرداری، همسر بوتو، در ساعات اولیه پس از این حمله وزارت اطلاعات پاکستان را به دست داشتن در این عملیات متهم کرده بود. مسائلی نظیر قطع شدن برق منطقه انفجار در کراچی تنها ثانیه‌ای پیش از انفجار و گسیل بیش از 20 هزار نیروی امنیتی که بیشتر آن‌ها تحت فرماندهی یکی از مخالفان بوتو بودند، برای حفاظت از او در ورود به این شهر از جمله مسائلی است که سوءظن‌ها درباره دست داشتن مقامات رده بالا در این انفجار دامن می‌زند.

در مقابل دولت همچنان پافشاری می‌کند که این انفجارها انتحاری بوده و توسط گروه‌های شبه‌نظامی اسلام‌گرایان افراطی برنامه‌ریزی و اجرا شده است.

بوتو اوایل هفته جاری خواسته بود تا گروه‌های کارشناسی بین‌المللی از آمریکا و بریتانیا درباره عوامل این انفجارها تحقیق کنند اما پیشنهاد او از سوی دولت رد شد. در واکنش به این اقدام دولت بوتو سخنان تندی ایراد کرده و گفته بود در صورتی که دولت در این انفجارها نقشی نداشته، دلیلی ندارد که از تحقیق کارشناسان بین‌المللی نیز واهمه‌ای داشته باشد.

در همین حال که نظر می‌رسد هدف اصلی دولت از حرکت‌های اخیر فلج کردن بوتو باشد، احمد رشید، روزنامه‌نگار و نویسنده پاکستانی در تحلیلی در بی‌بی‌سی مدعی شد این اقدامات با هدفی بزرگ‌تر انجام می‌شود و آن ایجاد جود تشنج و بلاتکلیفی تا زمان انتخابات ماه ژانویه است.

او معتقد است با این اقدامات و بالا بردن ریسک فعالیت‌های انتخاباتی، رقابت سرد خواهد بود و این موجب حضور درصد کمتری از افراد واجد شرایط در پای صندوق‌های رای خواهد شد که این مساله به نوبه خود شرایط را برای تقلب در نتیجه آرا فراهم می‌کند. به نوشته رشید زمانی که شمار زیادی از پاکستانی‌های واجد شرایط رای ندهند، در صورتی که تغییر عجیبی در نتیجه آرا پدید آید کسی گمان نخواهد کرد تقلبی صورت گرفته و آن را به حساب افرادی می‌گذارند که از رای دادن امتناع کرده‌اند.