توپ در زمین ایران

دیپلماسی ایرانی: با پیشنهاد اروپا به ایران در مورد زمان و مکان مذاکرات، اینک توپ در زمین ایران است و ایران باید در روزهای آینده برای ورود به مذاکرات با 1+5 تصمیم بگیرد. روز گذشته (پنج شنبه) سخنگوی کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و نماینده گروه 1+5 به خبرنگاران گفت کاترین اشتون از سعید جلیلی، دیبر شورای عالی امنیت ملی و رئیس هیات مذاکره کننده هسته ای ایران، دعوت کرده است اواسط ماه نوامبر به مدت سه روز در شهر وین با او دیدار و مذاکره کند.

پیش از این ایران و غرب اعلام زمان و مکان مذاکرات را به یکدیگر محول می‌کردند، هرچند هیچ‌یک آمادگی خود را برای مذاکره رد نمی‌کردند. روز سه‌شنبه، رامین مهمانپرست، سخنگوی  وزارت  امور  خارجه  جمهوری  اسلامی، در واکنش به اظهارات روز قبل مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا، مبنی بر بی‌اطلاعی از زمان گفت‌وگوها گفته بود: «فکر می‌کنیم اگر خانم اشتون به سخنان وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی‌‌ ایران  در  خصوص  زمان  مذاکرات  مراجعه  کند، متوجه  می‌شود  که  ما  زمان  مذاکرات  را  اعلام  کرده‌ایم. تنها  ایشان  باید تحرک  بیشتری  داشته  باشد  تا  مذاکرات  انجام  شود.» او همچنین تاکید کرده بود که «به نظر می‌آید طرف مقابل خیلی برای مذاکره آمادگی، پیگیری و جدیت ندارد.»

از سوی دیگر پی جی کراولی، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، گفته بود: «اگر ایران آماده مذاکرات است، تنها کاری که باید بکند این است که تلفن را بردارد و تاریخی را تعیین کند.»

حال به نظر می‌رسد که اروپا گام مثبتی برداشته و نسبت به اعلام زمان و مکان مذاکرات اقدام کرده است. با این حال سخنگوی خانم اشتون تاکید کرد که این پیشنهاد «در پی نشانه های مثبت اخیر از سوی ایران» و ابراز تمایل این کشور به این که مذاکره کننده هسته ای اش به نمایندگی از گروه 1+5 (پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد –آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، بریتانیا - و آلمان) با کاترین اشتون دیدار کند، مطرح شده است.

در واقع سخنگوی کاترین اشتون تلاش کرد که ایران را مشتاق به مذاکرات نشان دهد و وانمود کند که این مذاکرات در پی درخواست ایران صورت می‌گیرد.  زمان پیشنهادی اروپا زمانی است که پیش از این از سوی رئیس جمهور و وزیر خارجه ایران پیشنهاد شده بود. محمود احمدی‌نژاد در زمان حضور خود در نیویورک در اوایل مهرماه بابیان این که «ایران همواره به دنبال مذاکره بر اساس عدالت و احترام» است، اعلام کرده بود  که  احتمالاً  ماه  اکتبر  نماینده  ایران  با  یکی  از  اعضای گروه ۵+۱  برای  تعیین  چارچوب  ادامه مذاکرات گفت‌وگو می‌کند».

متکی، وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی‌ایران، نیز پیش از این  اعلام کرده  بود  که  اواخر  ماه  اکتبر  یا  اوایل  ماه  نوامبر زمان مناسبی برای گفت‌وگوهای هسته‌ای میان تهران و گروه ۵+۱ است.

به هر حال اکنون زمان مذاکرات از سوی اروپا پیشنهاد شده است، با این حال آنچه که قرار است اتفاق بیفتد این است که جلیلی و اشتون در مورد چارچوب مذاکرات  گفتگو کنند. کاترین اشتون، رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا به نمایندگی از کشورهای موسوم به پنج به علاوه یک، آمریکا، فرانسه، بریتانیا، چین و روسیه به همراه آلمان، مسئولیت مذاکره در پرونده اتمی ‌ایران را به عهده دارد. پیش از او خاویرسولانا، رییس قبلی سیاست خارجی اتحادیه اروپا، گفت وگوهای هسته ای با ایران را برعهده داشت. ایران نسبت به فعالیت کاترین اشتون منتقد است و گاه او را مسبب بن بست در مذاکرات به نظر مى‌آيد.  مهمانپرست روز سه شنبه در این رابطه گفت: «فعاليت خانم اشتون نسبت به آقاى سولانا حجم کمترى را دارد. آقاى سولانا حداقل در چارچوب خودشان فعال‌تر بود. اگر خانم اشتون به مطالب اظهار شده آقاى متکى مراجعه کند متوجه مى‌شود که ما تاريخ را اعلام کرديم. اگر واقعاً مايل به مذاکره هستند،بايد تحرک بيشترى داشته باشند.» جلیلی، دبیر شورای امنیت ملی ایران نیز ایران را نمایندگی خواهد کرد.

این مذاکرات یادآورد مذاکرات لاریجانی– سولانا در دو سالهای 84 تا 86 است. با این حال به نظر می‌رسد هم سولانا ازتجربه بیشتری در این امر برخوردار بود و هم لاریجانی جایگاه برتری در ایران برای پیشبرد این مذاکرات داشت. حال باید پرسید آیا این دو تن در مورد چارچوب مذاکرات به توافق خواهند رسید؟ آنچه که در یک سال گذشته همواره موجب تعویق مذاکرات شده است عدم توافق دو طرف در مورد چارچوب مذاکرات و دستور مذاکرات است.

یک سال پیش ایران و نمایندگان1+5 بر سر مبادله بخش اعظم اورانیوم غنی شده ایران با سوخت هسته ای راکتور پژوهشی تهران به توافق کلی دست یافتند با این حال این توافق نیز با شکست روبرو شد و به مرحله اجرا در نیامد.

در ارتباط با چارچوب مذاکرات رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت خارجه ایران، روز سه شنبه درباره موضع ایران نسبت به دستور جلسه مذاکرات احتمالی گفت: «موضوع بحث با گروه ۱+۵، بسته پیشنهادی جمهوری اسلامی ‌خواهد بود». به گفته مهمانپرست، در نشست های ژنو دو بسته یکی از طرف مقابل و یک بسته نیز از سوی جمهوری اسلامی‌ پیشنهاد شد که فکر می‌کنیم بسته پیشنهادی جمهوری اسلامی‌می‌تواند محور مذاکرات قرار گیرد یا حداقل با مشترکات دو بسته پیشنهادی می‌توان مذاکرات را آغاز کرد.»

به نظر می‌رسد که 1+5 اصرار دارد که تعلیق غنی سازی اورانیوم در دستور کار مذاکرات باشد چیزی که از سوی ایران غیرقابل بحث خوانده می‌شود. از سوی دیگر ایران اصرار دارد که امنیت منطقه ای و مسائل کلی منطقه در دستور مذاکرات باشند در حالی که غرب اصرار دارد فقط در مورد پرونده هسته ای ایران به گفتگو با ایران بنشیند.

4 سال پیش چشم ها به دست های لاریجانی و سولانا دوخته شده بود که پس از مذاکرات محرمانه دست های یکدیگر را در جلوی دوربین ها می‌فشردند، اینک جلیلی و اشتون با لبخندهای خود نشان می‌دهند قادر بوده اند به توافقی در مورد چارچوب مذاکرات دست یابند؟ هرچند عده ای معتقند که هیچ کدام از این دو از وزن کافی برای انجام مذاکره جدی برخوردار نیستند.