موضوعات به حاشيه رانده شده در اجلاس دوربان

  اجلاس دوربان که طی هفته های اخیر به یکی از موضوعات مناقشه برانگیز تبدیل شده است سابقه ای دستکم شانزده ساله دارد و ریشه های آن به برگزاری کنفرانس جهانی حقوق بشر وین در سال 1993 باز می گردد که در آن بر رفع هر گونه تبعیض، نژاد پرستی، بیگانه ستیزی و نابردباری تاکید شد.

 با چنین سابقه ای کنفرانس جهانی مقابله با نژاد پرستى، تبعيض نژادى، بيگانه ستيزى و نابرابرى‌هاى مربوطه  طی روزهای 31 آگوست تا هشتم سپتامبر 2001 در شهر دوربان آفریقای جنوبی برگزار شد و در اولین بندهای بیانیه پایانی آن بر دستاوردهای نشست وین تاکید شد.

این بیانیه که با اجماع به تصویب شرکت کنندگان رسید چهارچوبی را برای دولتها، سازمانهای غیر دولتی و سایر موسسات بین المللی فعال در این زمینه تعیین کرد.

این بیانیه که در نوع خود بیانیه ای جامع به شمار می رود طی 219 بندی که در شصت و یک صفحه تنظیم شد سعی کرد جنبه های مختلف موضوع را پوشش دهد و دولتها را موظف کند که توان خود را برای مقابله با مشکلات موجود در این حوزه به کار گیرند.

موضوعات این بیانیه طیف وسیعی از تبعیض نژادی، تبعیضهای قومی، نابردباری مذهبی، خشونت علیه کودکان تا تبعیض علیه زنان، بیگانه هراسی، تک صدایی کردن جوامع و آزادی بیان را در برمی گیرد.

این بیانیه در 25 مورد به صراحت به محدودیتهای مذهبی پرداخته و با تاکید بر آزادی مذهبی در جوامع خواستار اقدامات دولتها برای تضمین آن شده است.

اما مهمترین بندی که در آن به صراحت به مساله مذاهب با ذکر نام آنها پرداخته شده است بند شصت و یکم این بیانیه است که در آن از "افزایش یهودی ستیزی و اسلام هراسی در بخشهای مختلف جهان" ابراز نگرانی شده است.

در دو بند بعدی که در ادامه آمده و به ویژه در بند 63 این بیانیه که می توان آن را مکملی برای نابردباری مذهبی مورد اشاره در دو بند قبلی تفسیر کرد، به صراحت به "گرفتاری مردم فلسطین تحت اشغالگری خارجی" پرداخته شده و "حق غیر قابل انکار مردم فلسطین برای تعیین آینده خود و نیز تشکیل دولت مستقل" مورد تاکید قرار گرفته است. موضوعی که در پیش نویس بیانیه پایانی اجلاس دوربان 2 که در ژنو برگزار می شود به کلی نادیده گرفته شده است.

متن این پیش نویس از زمان برگزاری کمیته های مقدماتی مورد مناقشه بود زیرا هیاتهای نمایندگی برخی از کشورها با هرگونه اشاره ای در این پیش نویس که به نوعی یادآور عبارات فوق باشد مخالفت کرده و در نهایت این موضوع از پیش نویس این بیانیه که در 143 بند طراحی شد کنار گذاشته شد.

اما گرچه این پیش نویس به صراحت به موضوع فلسطین و اسراییل نپرداخت اما اولین عبارت این پیش نویس که در آن بیانیه اجلاس دوربان مورد "تایید و تاکید" قرار گرفته است را می توان به نوعی تلاش برای زنده نگهداشتن مفاد آن بیانیه تلقی کرد.

در پیش نویسی که برای اجلاس جاری در ژنو تهیه شده است موضوع تنوع مذهبی و نابردباری مذهبی چهارده بار مورد اشاره قرار گرفته است و در بند دوازدهم آن نیز به موضوع اسلام هراسی و یهودی ستیزی پرداخته شده و عبارت مسیحی هراسی نیز به این مقوله افزوده شده است.

در پیش نویس این بیانیه بر خلاف بیانیه قبلی به موضوع اسراییل و فلسطین، از سرگیری صلح خاورمیانه و خاتمه خشونت در این منطقه هیچ اشاره ای نشده است.

این بیانیه نیز موضوع تبعیض علیه زنان را مورد توجه قرار داده است و با اشاره ای نه گانه به این موضوع تاکید کرده است که خشونت علیه زنان به عنوان یک اقدام مجرمانه قابل تعقیب قانونی است.

این پیش نویس همچنین موضوع تبعیض در بازار کار علیه زنان و نیز تبعیض علیه آنان با زمینه های نزادی را مورد بحث قرار داده است.

همچنان که از اين دو متن برمى آيد، اجلاسهای دوگانه دوربان در نوع خود منجر به تولید مهمترین اسناد بین المللی درباره مقابله با تبعیض نژادی، بیگانه ستیزی، نابردباری و نژاد پرستی شده اند که چنانچه مفاد آن از سوی دولتهای شرکت کننده مورد استناد و عمل قرار گیرد می تواند به کاهش بخشی از مشکلات در مناطق گوناگون جهان کمک کند.

اما هیاهوی سیاسی در جریان برگزاری این دو اجلاس موجب شده است که روح این نشستهای بین المللی که ناشی از توجه به خلاهای موجود اجتماعی و سیاسی در سطوح ملی، منطقه ای و بین المللی است تحت تاثیر این فضای متشنج به حاشیه برود.

موضوعاتى از جمله آزاديها و بردباريهاى مذهبى، آزادى اقليتهاى قومى و دينى، رفع موانع پيشرفت زنان در صحنه هاى اجتماعى و سياسى، حمايت از کودکان و ناتوانان جسمى و ذهنى و آزاديهاى عقيدتى و سياسى از جمله مهمترين موضوعات مورد توجه اين دو سند بين المللى است و عمل به آن که به امضاى تمامى دولتهاى شرکت کننده رسيده و مى رسد نشانگر عزم جمعى براى حل مشکلاتى است که دستکم بخش وسيعى از بشريت از آن رنج مى برد و تحت تاثير مشکلات ناشى از آن قرار گرفته است.

دکتر سهیلا خلجی، فارغ التحصیل دانشگاه علامه طباطبایی در رشته علوم ارتباطات اجتماعی