انتشار نخستین مجله دانشگاهی در مورد اوراسیای مرکزی

مرز طولانی جمهوری اسلامی ایران با جمهورهای بازمانده از فروپاشی اتحاد شوروی  اهمیت شناخت این مناطق را به خوبی روشن می سازد. گروه پژوهشی مطالعات اوراسیای مرکزی در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، در پاسخ به نیازهای گوناگون کشور برای شناخت بهتر روسیه و دیگر جمهوریهای بازمانده از فروپاشی شوروی فعالیت می کند. مسایل جاری این کشورها همراه با تحولات بلند مدت و چشم اندازهای رشد، توسعه و امنیت در این منطقه در چارچوب فعالیتهای مختلف مورد بررسی قرار می گیرد.این گروه همراه بابرنامه اوراسیای مرکزی برای تحقق اهداف یاد شدهعلاوه بر انتشار بولتن اوراسیای مرکزی و برگزاری میزگردها، سخنرانیها، دو فصلنامه " مطالعات اوراسیای مرکزی" را برای شناخت عمیق تر و گسترده روسیه، جمهوری های آسیای مرکزی و قفقاز به چاپ رسانیده است.

 اولین شماره دوفصلنامه "مطالعات اوراسیای مرکزی" با مقالات گوناگون در مورد مسایل اوراسیای مرکزی، به عنوان نخستین مجله دانشگاهی که به مسائل این منطقه مهم و گسترده در مرزهای شمالی کشور می پردازد، منتشر شده است.

چکیده مطالب اولین شماره مجله مطالعات اوراسیای مرکزی در سطور زیر می اید:

 

 درياى خزر با مساحت 378 هزار کيلومتر مربع بعنوان بزرگترين درياچه داراى ارزشمند‏ترين ذخاير آبزيان و تأمين کننده بيش از 80 درصد خاويار جهان، شرايط خطرناکی را از نظر اکولوژيکى و تنوع زيستى پشت سر مى‏گذارد. مقاله دکتر محمد پورکاظمی با عنوان " منابع زنده دریای خزر و کنوانسیون محیط زیست" به بررسی این موضوع پرداخته است. نگارنده با مرورى بر وضعيت منابع زنده درياى خزر، با تأکيد ويژه بر وضعيت ماهيان خاويارى، نقشى را که کنوانسيون محيط زيست درياى خزر مى‏تواند در بهبود وضع منابع زنده و ذخاير تاسماهيان ايفاکند، روشن می سازد.

مقاله  مجتبی دمیرچی لو با عنوان "نگاه ایرانی به سیر تحولات رژیم حقوق دریای خزر" به بررسیسير تحولات تاريخى درياى خزر، تاثير­گذارى و تاثير­پذيرى ايران از آن،ديدگاه­هاى متفاوت مطرح شده از سوى صاحب نظران کشورمانراجع به حقوق و تکاليف ايران در درياى خزر، نحوه نگرش جامعهايرانى به اين موضوع و عوامل موثر بر شکل گيرى افکار عمومى ايران در مسئله خزرمی پردازد.

دکتر الهه کولایی در مقاله "ژئوپلیتیک انتقال نفت از قفقاز" عنوان می کند که فروپاشى اتحاد شوروى شرايط جديدى را ايجاد کرد که با مداخله هاى بازيگران منطقه‌اى بين المللى دچار پيچيدگى روز افزون شده است. اين روند "بازى بزرگ" جديدى را پيرامون درياى خزر به­وجود آورده که ياد آور رقابت هاى استعمارى روس و انگليس در قرن نوزدهم و آغاز قرن بیستم است. نيازهاى روزافزون جهان صنعتى به منابع انرژى سبب شده تا توجه جهانى به منابع درياى مازندران به سرعت افزايش يابد .آذربايجان، قزاقستان و ترکمنستان در پى کسب درآمدهاى صادرات منابع انرژى به تلاش گسترده­اى پرداخته­اند. ايران و روسيه نيز که قبل از فرو­پاشى هم جايگاه ممتازى در تأمين انرژى جهان داشته­اند، در پى حفظ موقعيت خود تلاش هاى گوناگونى انجام داده اند.در اين مقاله پيامد­هاى ژئوپليتيکى اين رقابت­ها در قفقاز مورد بررسى قرار گرفته است.

دکترجهانگیر کرمی در مقاله "ایران و اوراسیای مرکزی: آشفتگی نقش و عملکرد" با بيان نسبت ايران و اوراسياى مرکزى و بحث در نقش و عملکرد آن، مشکلات و مسائل پيش روى جمهورى اسلامى ايران را مورد بررسى قرار داده است. مقاله با نگاهى نقادانه به عوامل اصلى در حاشيه ماندن ایران در ارتباط با اين منطقه در مقايسه با ساير بازيگران مهم می پردازد. سخن اصلى نگارنده آن است که ايران نقشى روشن براى خود در اين منطقه تعريف نکرده و نقش هاى آشفته قابل تصور نيز در تعارض با نقش آن در سايرمناطق و موضوع ها بوده و از اين رو، با موانع مهمى در داخل و خارج روبه رو شده و در حاشيه بازى اصلى مانده است.

دکترمریم معزی در مقاله خود با عنوان " اسماعیله در آسیای مرکزی" می نویسد اسماعيليه شاخه بزرگى از تشيع به شمار مى‌رود که در آسياى مرکزيحضورى ديرينه دارد. شمار پيروان آن اگر چه به نسبت اندک است، اما به علت انسجام درونیجماعت و ارتباط با امامى که در اروپا به سر مى‌برد و محور اصلى مذهب را تشکيل مى‌دهد،اهميت بسیار دارد. به ويژه که امام آنان، پرنس کريم آقاخان چهارم، داراى وجهه جهانيو ثروت افسانه‌اى است. اين مقاله بر آن است تا به معرفى اسماعيليان آسياى مرکزى از طريق معرفيزيستگاه‌ها، معيشت، جمعيت، نژاد، زبان، سابقه تاريخى، ويژگى‌هاى اعتقادى و سرانجامموقعيت آنان در منطقه بپردازد. در اين مقاله از مطالعات ميدانى نيز استفاده شده است.

دکترسید رسول موسوی در مقاله خود "ترکمنستان پس از ترکمن باشی" می نویسد يکى از موضوعاتى که پيش از فوت صفر مراد نيازاف رئيس جمهور ترکمنستان در محافل سياسى و بين‌المللى مطرح ‌شد، اوضاع اين کشور پس از اعلام فوت ترکمن‌باشى بود. اغلب تحليل‌گران سياسى با توجه به شيوه حکومت‌دارى ترکمن‌باشى گمان مى‌کردند که با اعلام فوت رهبر مادام‌العمر ترکمنستان و نبود سازوکارهاى پيش‌بينى شده براى جانشينى مسالمت‌آميز، احتمالاً انتقال قدرت در اين کشور با موجى از نا آرامى روبه­رو شود. اما چگونگى پيشرفت امور برخلاف تغييراتى که حتى در اجراى قانون اساسى پيش آمد، شرايط را به گونه‌اى ديگر رقم زد. به نظر مى‌رسد روند انتقال قدرت در اين کشور روندى مسالمت‌آميز باشد.  

دکترابراهیم متقی و مریم همت خواه در مقاله " جایگاه ایران در بازار انرژی آسیای مرکزی" نقش و جايگاه ايران در بازار انرژى آسياى مرکزى را مورد بررسی قرار داده اند. در اين تحقيق نويسنده ضمن بررسى موقعيت جمهورى اسلامى ايران در عرصه نفت و گاز ، به شناسايى موانع و تهديدات موجودبراى ايران در بازار انرژى حوزه آسياى مرکزى از جمله حضور ايالات متحده آمريکا به­عنوان بازيگر فرامنطقه­اى و روسيه به­عنوان بازيگر عمده منطقه­اى پرداخته و با تمرکز برروابط ميان کشورهاى آسياى مرکزى در اين دو سطح ، به ارائه فرصت ها و راهکارهاى مناسب جهت ايفاى يک نقش فعال از سوى ايران در بازار پرمشترى انرژى آسياى مرکزى مى پردازد. 

در بخش پایانی این مجله، گزارش دکتر سعیده لطفیان در مورد "کنفرانس بین­المللی اسلام، درگیری­ها و صلح سازی" به چاپ رسیده است. این همايش بين­المللى در مورد مسائل مربوط به جهان اسلام با تأکيد بر مناطق مسلمان نشين روسيه و کشورهاى همسايه در شهر قازانمرکز جمهورى تاتارستان در فدراسيون روسيه در روزهاى 27 تا 29 ژانويه 2008/ 7 تا 9 بهمن 1386 با شرکت رهبران مذهبى و سياسى، و نيز اساتيد، پژوهشگران و صاحبنظرانى از کشورهاى ايران، ازبکستان، افغانستان، ايتاليا، آذربايجان، آلمان، عمان، پاکستان، تاجيکستان، ترکيه، روسيه (شامل داغستان، چچن، مسکو و تاتارستان)، مصر، و قرقيزستان برگزار شد. پيش از برگزارى جلسات رسمى، شرکت­کنندگان در همايش به شوراى دولتى (پارلمان) تاتارستان رفته و درباره مسايل منطقه اى با نايب رئيس و گروهى از نمايندگان شورا به گفتگو نشستند و از چندين دانشگاه و مرکز علمى- پژوهشى در قازان دیدن کردند.