ابرمرد (ظهور دیکتاتور؛ سقوط دموکراسی)

نویسنده: محمد کرمی، دکتری روابط بین الملل

دیپلماسی ایرانی: مفهوم ابرمرد (۱)، که حتی برخی آن را هم تراز ابرانسان نیچه، فیلسوف شهیر آلمانی آورده اند، غالبا از منظر سیاسی، نقطه مقابل دموکراسی  است و در حقیقت آنچه پیش روی شماست، داستان حیات پنج ابرمرد کنت سی. دیویس است که به باور وی، در آوردگاه تاریخ عامل ظهور دیکتاتوری و سقوط دموکراسی اند. این کتاب بسیار درس آموز و خواندنی توسط رضا آقابابادستجردی ترجمه شده و انتشارات سبزان در سال 1400 منتشر کرده است.

این کتاب روایتگر حیات ابرمرد، حاکم خودکامه یا دیکتاتوری است که با قدرت نامحدود، به نیرویی ویرانگر دست می یابد، با بی رحمی تمام، مخالفان را سرکوب می کند و دشمنان واقعی و خیالی را از سر راه برمی دارد. به علاوه، گویای فرآیندی است که در آن، دیکتاتور به خود اجازه می دهد تمامی مظاهر آزادی از جمله حق آزادی بیان، آزادی مذاهب و آزادی مطبوعات را که امروزه، مردمان بسیاری در سرتاسر جهان از آن برخوردار هستند، از میان بردارد.

هر یک از پنج دیکتاتوری که در این کتاب از آنها سخن گفته شده است، بنیتو موسولینی در ایتالیا، آدولف هیتلر در آلمان، ژوزف استالین در اتحاد جماهیر شوروی، مائو تسه تونگ در جمهوری خلق چین و صدام حسین در عراق، مسئول جنایات و نسل کشی های متعدد علیه بشریت هستند که قربانیان بی شماری را با اقدامات و جنایاتشان از خود به جای گذاشته اند پس ابرمرد داستان زندگی آن هایی که از دهشتناک ترین رفتار ممکن علیه انسان ها ابایی نداشته اند، است.

کتاب حاضر بر آن است تا با کاوش در حیات جنایتکارترین دیکتاتورهای قرن بیستم، نقاب از چهره شان بردارد و نشان دهد که چگونه به چنین قدرت بی پایانی دست یافتند، چه نقطه اشتراکی با یکدیگر داشتند و چگونه مردمی که تحت سلطه آن ها بودن، چه از روی میل و اختیار و چه از سر غلبه ی ترس و وحشت، در پی دیکتاتور خود در این مسیر دهشتناک طی طریق کردند. 

دیویس در این کتاب عامل حقارت و کمبودهای دوران کودکی که برخی از روانشناسان آن را تنها عامل یا علت تامه ظهور و بروز دیکتاتور می دانند فقط در کنار سایر عوامل دیگر در فرآیند شکل گیری استبداد یک فرد می پذیرد.

حکایت پنج دیکتاتوری که موضوع این کتاب به آن ها اختصاص یافته، پرسش هایی دشوار پیش روی مخاطب و خواننده قرار می دهد. مطالعه و بررسی نظام های حکومتی این مستبدان، ما را با طرح این پرسش وا می دارد که آیا تصویر تیره و تاری که جورج اورول در اثرش، 1984 (۳)، پیش بینی کرد همان مدینه ضاله ی کابوس واری است که جهان راه آن را در پیش گرفته است؟ اثر اورول که پس از جنگ جهانی دوم و هم زمان با گسترش سلطه ی اتحاد جماهیر شوروی بر اروپای شرقی به رشته ی تحریر درآمد، جهانی را به تصویر می کشد که میان سه ابر قدرت دائما در حال جنگ، قسمت شده؛ جهان بی پناهی که در آن، آزادی و فردیت رخت بربسته و بسیاری از احزاب و اعضای آن که می بایست نقطه مقابل حکومت باشند، نقاب حاکمیتی بر چهره زده اند.آیا بناست دروغ پراکنی های دهشتناکی که خود دولت کنترلشان را در دست دارد حقایق عینی را در جوامع، زیر پا لگدمال نماید؟ و نهایتا ، دشوارترین پرسش ممکن که از قضا به خودمان هم برمی گردد پیش روی ما قرار می گیرد: « اگر روزی با یک ابر مرد روبه رو شویم، چه خواهیم کرد؟»

امروزه برای بسیاری از ما دموکراسی واقعیتی است که به عینه آن را درک و لمس کرده ایم، آن قدر که بسیاری، ایده آل دموکراتیک را مواهبی مسلم و غیر قابل انکار می دانند، اما نکته ای که خیلی باید بدان توجه کرد اینست، یادمان باشد که دموکراسی را صرفا نمی توان به نظاره نشست، چرا که تحقق مفهوم مستلزم فعالیت، مشارکت و گاهی فداکاری است از سویی دموکراسی بسیار ظریف و شکننده است و می تواند به سرعت رو به حضیض رود؛ همان نقطه ای که تازه آغاز مسئولیت یکایک افراد جامعه می شود. این کتاب بر مبنای یک سلسله حقایقی ترسیم شده است که آشکارا نشان می دهد چگونه یک ابر مرد( دیکتاتور) به قدرت می رسد و چگونه دموکراسی به مسلخ می رود  و استبداد، دموکراسی را به خاک می نشاند.

نویسنده در کتاب، بخش عمده ی تداوم حاکمیت ابرمرد (دیکتاتور) بر یک کشور در پروپاگاندی وی با کنترل کامل بر مطبوعات و رسانه ها (وجدان بیدار جامعه) و گسترش کیش شخصیت دیکتاتور در ابعاد گوناگون دانسته و معتقد است این اجتماع است که ابرمرد می آفریند زمانی که به او به چشم یک ناجی  و نجات دهنده اوضاع خود در یک برهه تاریک از تاریخ می نگرد و با چاپلوسی مفرط و تعریف و تمجید های بیش از حد متعارف او را به مرتبه خدایی سوق  و بدان  می بالد  و با سکوت (۴) و عدم پرسشگری و اطاعت بی چون و چرا (۵)، استمرار و تداوم دیکتاتور را بر مسند سلطنت مطلقه و قدرت مطلق (۶) تضمین می کند. پس به هر میزان یک جامعه از آگاهی بیشتری برخوردار باشد بیشتر به اهریمن بودن ابرمرد پی خواهد برد و مانع از دیکتاتوری خواهد شد.

مطالعه کتاب هایی (۷) از این دست به ما کمک خواهد کرد تا با اندیشیدن به درون مایه ی مفاهیمی چون اقتدارگرایی، تمامیت خواهی، یا هر گونه دیگری از دیکتاتوری، فهم تاریخی خود که بخشی از فرآیند ایمن‌سازی در برابر خطرات دیکتاتوری است را (سفارش می کنم حداقل یک بار این کتاب را بخوانید) تعمیق بخشیم. تمام دیکتاتورها جانیانی هستند که جنایت هایشان علیه بشریت فقط در حجم و گستره متفاوت است، اما در انگیزه و هدف یکسان. دیوانگان تاریخ جهان بسیارند، چه پیش از این پنج تن و چه پس از آن ها و فهرست دیکتاتورهای جنایتکاری که هریک مسئول کشتار میلیون ها انسان بوده اند (هستند) بسیار بلند بالاست و دفتر این فهرست هر روز قطورتر می شود.

در پایان باید گفت برخی وقایع هولناکی که در این کتاب ارزشمند به تصویر کشیده شده است فصول وحشت باری از تاریخ معاصر جهان است که متاسفانه همچنان ادامه دارد و در این میان به نظر می رسد رنج و درد آدمیان حلقه ای است باطل.

«دولت باید به گونه ای تشکیل شود که لازم نباشد کسی از کسی بترسد» 

پاورقی‌ها:

۱- مفهوم ابرمرد در اینجا به معنی دیکتاتور است.

۲- کتاب ابر مرد محمل تقابل دو اندیشه ی دیکتاتوری و دموکراسی است.

۳- مطالعه دو اثر ارزشمند قلعه حیوانات و 1984 به خواننده کمک می کند تا به فهم دقیق تری از حکومت های دیکتاتوری دست یابد.

۴- مطالعه دو اثر ارزشمند قلعه حیوانات و 1984 به خواننده کمک می کند تا به فهم دقیق تری از حکومت های دیکتاتوری دست یابد.

۵- مردم یک جامعه با سکوت و بی تفاوت بودنشان در حقیقت همدست دیکتاتور ودر حبس، شکنجه و کشتار و جنایات وی شریک اند.

۶- اسنایدر می گوید:« از کسی اطاعت بی چون چرا نکن» 

۷- لرد اکتون مورخ، پیش از به قدرت رسیدن موسولینی اعلام کرده بود « قدرت به فساد می انجامد و قدرت مطلق ، فساد مطلق در پی دارد.»