کریدورها و رهایی از قفل توسعه

دیپلماسی ایرانی: در ادامه نشست‌های روز دوم مجمع گفت‌وگوی تهران، پنلی با عنوان «از شبه قاره تا اوراسیا؛ کریدوها، ژئواکونومی، بازکردن قفل ظرفیت ها» برگزار شد. 

دیوید هاکوپیان: ایران می‌تواند کمک شایانی به ارمنستان  برای رسیدن به خلیج فارس و دریای خزر و سایر دریاهای آزاد کند

در بخشی از این نشست دیوید هاکوپیان، فعال اقتصادی و تحلیلگر ارمنستانی ضمن تشکر از برگزاری مجمع گفت‌وگوی تهران و وزارت امور خارجه ایران از دعوت به عمل آمده، درباره اهمیت کریدور زنگزوزر برای ارمنستان‌ و منطقه اظهار داشت: «من خیلی خوشحالم که دوباره به ایران برگشتم و دوباره مهمان شما هستم. بار اولی که به ایران  سفر کردم، کابل بودم و از آنجا وارد ایران شدم. جوان‌تر بودم و در واقع دوست داشتم کارهای تجاری با ایران انجام بدهم و با ایران تجارت داشته باشم. الان ۲۰ سال از آن دوران گذشته است. آن موقع یادم می آید که ایده گفت‌وگوی تمدن های آقای خاتمی طرح شد و برایم جذاب بود زیرا ایده نویی بود الان هم فکر می‌کنم که باید دیالوگ و گفت‌وگوی بین کشورها داشته باشیم و از سر بگیریم. اگر اعتماد بین کشورها و دولت ها وجود نداشته باشد و حتی اگر خط لوله هم کشیده بشود اما اعتماد بین طرفین و دولت ها و مردم نباشد، این انتقال خطوط و خطای ریلی و کریدورها به هیچ دردی نخواهد خورد. در خصوص ایران و ارمنستان روابط بسیار نزدیک بین تهران و ایروان وجود دارد. این رابطه مهم است. در واقع ارمنستان تنها همسایه مسیحی ایران است و تنها راه زمینی ایران به منطقه اوراسیاست. به هر حال ایران کشور بزرگی با تمدن اسلامی است و ارمنستان می‌تواند این رابطه بین اسلام و مسیحیت را شکل دهد و پیوند دهنده باشد. این مساله می تواند به اعتماد سازی بین کشورها و دولت ها کمک شایانی کند.» 

هاکوپیان در ادامه تصریح کرد: ارمنستان سعی دارد نقش خود را در کریدورهای منطقه‌ای ایفا کند. در این راه ما نمی‌توانیم ایران را نادیده بگیریم. ارمنستان کشوری محصور در خشکی است، بنابراین ایران می‌تواند کمک شایانی به ارمنستان برای رسیدن به خلیج فارس و دریای خزر و سایر دریاهای آزاد کند و از سویی ایران هم از طریق گذرگاه زنگزور می تواند به دریای سیاه و مدیترانه و اروپا و قفقاز و اوراسیا برسد. همه اینها پیوندهای اقتصادی و تاریخی محکمی را بین دو کشور نشان می دهد.

این بازرگان و فعال اقتصادی ارمنی در ادامه با اشاره به کریدور زنگزور و چالش های موجود با جمهوری آذربایجان بیان کرد: گذرگاه زنگزور چالش‌های خاص خودش را دارد اما طبیعتا راه حل‌های خاص خودش را نیز داراست و دو طرف باید راه حل را با گفت‌وگو پیدا کنند.

او افزود: ببینید بحرانی که بین هند و پاکستان به وجود آمده تا کی می‌تواند ادامه یابد؟ کشورهای همسایه در کنار هم زندگی می کنند بنابراین باید برای این زیست دو جانبه راهی آشتی جویانه را پی بگیرند و به فهمی مشترک برسند که امیدوارم باکو و ایروان در این مسیر گام بردارند.

علی طاهر الحمود: کشورهای همسایه فرصت هستند و نه تهدید

در ادامه علی طاهر الحمود از مرکز البیان عراق، در پاسخ به این سوال که ظهور عراق دولت جدید دولت عراق در دوره پسا صدام و رسیدن به ثبات نسبی باعث شده عراق به دنبال ایجاد کریدورهایی جدید برای خود است تا خود را به شرق و غرب و مناطق بالادستی در اوراسیا متصل کند، این اقداتات جه نفعی برای دولت عراق خواهد داشت؟ با بیان نقل قولی از ظریف در این خصوص که «کشورهای همسایه فرصت هستند و نه تهدید» افزود: نکته‌ای هم که آقای جناب آقای سفیر، آقای جامی هم اشاره کردند، کریدوری که عراق در حال ساخت آن است، به عنوان پیوند دهنده کشورهای منطقه تلقی می‌شود. در گذشته ما چنین ارتباطی را بین ایران و عراق و عربستان داشتیم که این جاده به نام «جاده محمد رسول الله» از مشهد به کربلا و از آنجا تا سرزمین‌های مقدس حجاز ادامه داشت. از طریق این جاده ما می‌توانستیم بین خود، گفت‌وگوهای سازنده منطقه‌ای داشته باشیم. اکنون نیز این کریدورهای زمینی و دریایی می‌توانند به جای ایجاد رقابت های کاذب و درگیری‌های منطقه ای، جاده ها و گذرگاه های  دوستی بین کشورهای منطقه تلقی شود. 

ناصر الحمود با تشریح طرح جاده ای قدیمی که قرار بوده بغداد را به قلب اروپا یعنی آلمان برساند گفت: «طرح این جاده از عمر کنونی کشور عراق هم بیشتر است. این جاده خطی بود به نام «خط بغداد_برلین» که  ۱۰۰ سال قبل طرح ریزی شده و قرار بود بغداد و عراق را از راه ترکیه به برلین و آلمان متصل کند. مع الوصف این کریدورها می توانند در منطقه پیوندهای همسایگان را نسبت به هم عمیق‌تر کنند.» 

حمود این پروژه را ۱۷ میلیارد دلار ارزیابی کرد و افزود: «قرارداد فاز اول و دوم این پروژه بسته شده و آغاز به کار کرده و فاز آخرش در سال ۲۰۵۰ قرار است به اجرا برسد. این جاده را می‌توان به عنوان یک جاده برای یکپارچگی و همبستگی و اتحاد ملت عراق دانست.»

وی اظهار امیدواری کرد که کویت و عربستان و ایران هم از طریق خط آهن خرمشهر به این کریدور بپیوندند و ما شاهد گسترش و تعمیق روابط منطقه ای بیشتری باشیم.

پاک جامی: علیرغم بی ثباتی، همه در منطقه می‌خواهند بر خود متکی باشند

پاک جامی، پژوهشگر اهل ایران نیز در دومین روز از مجمع گفت‌وگوی تهران، در پنل از شبه قاره تا اوراسیا، کریدورها، ژنو اکونومی و باز کردن قفل ظرفیت‌ها، درخصوص کریدورها در غرب آسیا گفت: منطقه غرب آسیا صحنه بی ثباتی و جولانگاه نیروهای تروریستی بوده است. خون دیدیم، تروریست دیدیم. برخی تلاش دارند منطقه را در منازعه نگه دارند. اما خبر خوب این است که علی‌رغم بی ثباتی، همه در منطقه می‌خواهند بر خود متکی باشند. دیروز رئیس جمهور ما به درستی اشاره کرد ما کشورهای منطقه باید متکی به خود باشیم و راه حل را در داخل منطقه پیدا کنیم. 

این پژوهشگر تصریح کرد: اهمیت ژئوپلتیکی غرب آسیا در دو سه دهه گذشته بیشتر شده است. ما قدرت های نوظهور زیاد داریم و شیفت قدرت از غرب به شرق را هم داریم و همچنین چین و هند به مراکز اصلی تامین کالاها تبدیل شدند و غرب مرکز مصرف شده است. ترانزیت انرژی در خلیج فارس مهم است. ایران قلب تجارت است و پروژه‌های بزرگی توسط ائتلاف‌های داخلی و خارجی تشکیل شده است و همه کریدورها می‌توانند مکمل یکدیگر باشند. باید شبکه ای از کریدور داشته باشیم تا یکدیگر را تکمیل کنند. ایران تحریم است به همین دلیل رقابت غیرسازنده در منطقه شکل گرفت و به همین دلیل نتوانستیم، خیلی فعال و موفق باشیم.

فرید شاویف: باید خط ریلی آستارا-رشت تکمیل شود

فرید شاویف، تحلیلگر کشور آذربایجان، در پاسخ به این پرسش که آذربایجان خطوط انتقال لوله انرژی به شرق دارد، منافع و مزیت های اقتصادی این موضوع برای باکو چه بوده است، گفت: هر کریدوری در پروژه‌های فرامنطقه‌ای منافع اقتصادی دارد و کسب و کارها را افزایش می‌دهد. جاده ابریشم از چین می‌آمد و به قفقاز ایران، ترکیه و بعد به اروپا می رفت. اشیا تاریخی از یونان می‌آمدند و کالا از اروپا به ایران می‌آمد. از سال ۲۰۲۵ تا ۲۰۲۷ پروژه و کمربند از سمت چین را داریم، اروپا هم می خواهد کمک کند و بروکسل ۱۰ میلیارد دلار هزینه خواهد کرد. البته این کریدور جایگزین کریدورهای قبلی نخواهد شد. منتظر طرف ایرانی هستیم تا اقدام عملی انجام دهد. باید خط ریلی آستارا-رشت تکمیل شود. ما نمی خواهیم منفی باشیم؛ جنگ تعرفه ها و وضعیت فعلی خاورمیانه را داریم اما همه اینها به پول نیاز دارند.

فرید درباره کریدور زنگزور گفت: ما می خواهیم به صلح دست یابیم. شرایطی ایجاد کنیم تا همکاری کلی ایجاد شود. باید همه چیز را با روند دیپلماتیک حل کنیم. اهمیت پروژه‌ها در منطقه قفقاز به همکاری‌ها برمی‌گردد. ما باید اختلافات خود را درباره زنگزور کنار بگذاریم. ایران و آذربایجان نظراتی دارند و می توانیم به فهم مشترک بین دو کشور برسیم.

فرید در پاسخ به این سوال که آذربایجان خطوط لوله انرژی به شرق دارد، منافع و مزیت های اقتصادی این موضوع برای باکو چه بوده است؟ گفت: «هر کریدوری در پروژه های فرامنطقه ای منافع اقتصادی دارد و کسب و کارها را افزایش می دهد. جاده ابریشم از چین می آمد و به قفقاز ایران و ترکیه و بعد اروپا می رفت. اشیا تاریخی از یونان می آمدند و کالا از اروپا به ایران می آمد. از سال ۲۰۲۵ تا ۲۰۲۷ پروژه و کمربند از سمت چین را داریم، اروپا هم می خواهد کمک کند. بروکسل ۱۰ میلیارد دلار هزینه خواهد کرد. البته این کریدور جایگزین کریدورهای قبلی نخواهد شد. منتظر طرف ایرانی هستیم تا اقدام عملی انجام دهد. باید خط ریلی آستارا-رشت تکمیل شود. ما نمی خواهیم منفی باشیم؛ جنگ تعرفه ها، وضعیت خاورمیانه را داریم اما همه به پول نیاز دارند.»

الکسی کوزنتسوف: غرب آسیا در قلب تمام کریدورها قرار دارد

الکسی کوزنتسوف، عضو آکادمی علوم روسیه، نیز در ادامه این پنل اظهار داشت: درباره کوریدورها باید بگویم که غرب آسیا در قلب تمام کریدورها قرار دارد و اتفاقی نیست که روی آنها خیلی حساب می‌شود و آفریقا و اروپا و حتی آمریکای لاتین به آن چشم دوخته‌اند. آنها پروژه را شروع کرده‌اند و در خصوص کریدور قرار است که ما کریدورهای خود را به قلب آسیا وصل کنیم و اینها همه نشان دهنده اهمیت منطقه شمال و کل قهره آسیاست؛ 

عضو آکادمی علوم روسیه افزود: «هم‌اکنون سه کریدور وجود دارد؛ شما وقتی که در مورد سه کریدور دیگر و آخرین مورد آن صحبت می‌کنید، من مطمئن نیستم که بخاطر حساسیت‌هایی که وجود دارد یک پروژه دیگر وجود دارد یا خیر. کریدور میانه به خاطر موقعیتی که دارد نمی‌دانم چگونه است؛ سریع ترین و ارزانترترین کریدور شمال و جنوب باشد و البته روسیه و اوکراین هم بر آن کریدور تاثیر منفی گذاشته‌اند. در کریدور شمال جنوب که روسیه و ایران را درگیر خودش می‌کند و سرمایه گذاری که به آن نیاز داریم، باید تمام منافع و سوددهی آن برای همه این کشورها باشد.»

الکسی کوزنتسوف عنوان داشت: در همین راستا از میان تمام کریدورهایی که در مورد آن بحث شده ۷ درصد این کریدورها (من دارم به چین اشاره می‌کنم) از طریق چین و اروپا از طریق کریدور میانه یا از طریق پاکستان، ما کریدور ایرمک را داریم. عضو آکادمی علوم روسیه گفت: وقتی که راجع به کریدور شمال و جنوب صحبت می‌کنیم بر طبق این ملاحظات باید راجع به امکان تلفیق کردن این کریدورها با همدیگر و نقاط زمانی در منطقه‌های مختلف وجود دارد حرف بزنیم؛ اگر شما به مناطق نگاه کنید حاکمیت زمانی دارند. کشورهای مختلف باید در خصوص کریدورها مذاکره کنیم؛ مسئله اصلی این نیست که پول نداریم کریدورهای دیگر را راه‌اندازی کنیم بلکه مسئله این است که از بیرون چه کمک‌هایی می‌توانیم دریافت کنیم و اینکه چه کشورهایی ممکن است در روند ساخت این پروژه حاضر باشند. او تاکید کرد: به عنوان صحبت آخرم باید بگویم که هر کریدور باید بر روی منافع و ارتباطی که ایجاد می‌کند، تمرکز کرده و در زمینه مسائل تجاری، دیپلماتیک و سیاسی از طرف کشورهای مختلف منطقه و اعتماد سازی بین آن‌ها تمرکز داشته باشد و این در نهایت می‌تواند تضمین کننده موفقیت کریدورها باشد.