پهپاد «هدهد» و هوخشتاین

نویسنده: مصطفی فحص

دیپلماسی ایرانی: بین پهپاد «هدهد» حزب‌الله – که بر فراز آسمان‌های فلسطین اشغالی پرواز کرد و با تصاویری از مکان‌های استراتژیک اسرائیل، به ویژه در شهر حیفا و بندر آن، و نیز کارخانه‌های مهم و تاسیسات نظامی، بازگشت – و «هدهد» کاخ سفید، یعنی فرستاده ویژه ایالات متحده به لبنان، آموس هوخشتاین، که چند روز پیش بین تل‌آویو و بیروت در پرواز بود و پیام‌هایی که با گوش خود از طرف اسرائیلی شنید و با مواضع مشابهی از لبنان بازگشت؛ به نظر می‌رسد گزینه‌ها برای هر دو طرف محدود شده باشد.

از نظر دیپلماتیک و منطق حل منازعات، نمی‌توان با اطمینان گفت که بازدید هوخشتاین آخرین بازدید او از منطقه است یا اینکه درهای راه‌حل‌ سیاسی بین اسرائیل و لبنان بسته شده است. اما کسانی که با تحرکات هوخشتاین، هدهد کاخ سفید، آشنا هستند، می‌دانند که پرواز اخیر او از حریم هوایی اسرائیل به لبنان را می‌توان به "پرنده‌ای در گذر" تشبیه کرد که در راه بازگشت به خانه است تا منتظر پایان تابستانی داغ یا زمستانی سخت باشد، پس از جست وجوی بی‌ثمر برای امنیت و غذا. آب و هوای حوضه مدیترانه از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به این سوی، دیگر معتدل نیست، همان طور که هوخشتاین در اقامت‌های قبلی خود آن را توصیف کرده بود. وی در گفت وگوی خود با مقامات لبنانی، اشاره کرد که دیدار او، همچون "فرصت آخر" برای یک راه‌حل است و اگر طرف لبنانی گام‌های سریعی قبل از پایان عملیات نظامی در شهر رفح برندارد، زمان رو به پایان است، فرصتی که به نظر او ممکن است فقط چند هفته به طول بینجامد.

بنابراین، او در گفت وگوهای خود در بیروت تأکید کرد که گام ضروری برای یک راه‌حل با جدا کردن جبهه غزه از جبهه جنوب لبنان آغاز می‌شود و پافشاری بر این پیوند، درگیری‌های محدود در جنوب لبنان را به یک رویارویی گسترده تبدیل خواهد کرد. اما پیش از آنکه هوخشتاین از تل‌آویو به بیروت برسد، «هدهد» حزب‌الله از مأموریت خود بازگشته بود و با خود به اندازه کافی عکس و مختصات سایت‌های نظامی و استراتژیک اسرائیل را آورده بود تا در مقابل «هدهد» کاخ سفید یک معادله جدید قرار دهد که "آنچه ما دیدیم و می‌دانیم معادل است با آنچه شما شنیدید و گزارش دادید"، و اینکه حزب‌الله، با حمایت تهران، برای همه احتمالات آماده است. این پیام همچنین به این معناست که تهران، که پیش‌تر به واشنگتن تعهد داده جبهه جنوب را گسترش ندهد و به قواعد درگیری پایبند باشد، در صورت انتخاب تشدید یا حرکت تل‌آویو به سمت جنگ باز و جامع، از وعده خود صرف‌نظر خواهد کرد و حزب‌الله تنها نخواهد ماند.

هشدار هوخشتاین، بیشتر به یک تهدید شباهت داشت تا یک هشدار. وی در پایان سفر خود، با خواندن متنی از پیش تدوین شده برای خبرنگاران رسانه‌ها، در زبان دیپلماتیک به این معنی است که او یک درخواست را انتقال داده و نه ایده‌هایی را که در انتظار پاسخ باشد. بنابراین، گفت وگوی او درباره فرصت آخر، با نفی‌گرایی نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، در برخورد با طرح رئیس‌جمهوری آمریکا جو بایدن برای حل مسأله غزه مرتبط است. اشاره او به عامل زمانی، نه تنها به نبرد رفح، بلکه به نزدیکی فشار انتخاباتی و چرخش اولویت‌های دولت فعلی آمریکا از امور خارجی به امور داخلی مربوط می‌شود. این کار همچنین با شرط‌بندی نتانیاهو در جلوگیری از دستیابی دولت باید به یک پیشرفت در امور خارجی، برای نمونه در غزه یا با ایران، بر سر پرونده هسته‌ای و پایداری در خاورمیانه مربوط است، دستاوردی که می تواند در کارزار انتخاباتی ریاست جمهوری آمریکا، به عنوان یک فاکتور مثبت تجلی کند.

بنابراین، محتوای پیام‌های منتقل شده توسط دو «هدهد» نشان می‌دهد که تنش در هر دو سوی مرز و در منطقه ممکن است به‌طور مسالمت‌آمیز پایان نیابد، به‌ویژه از آنجا که هر طرف روی توانایی خود برای دستیابی به منافع یا جلوگیری از تحقق اهداف طرف مقابل، شرط‌بندی کرده است. حزب‌اللهِ منطقه‌ای، قبرس را تهدید کرده و آماده ورود به جلیله است، در حالی که تل‌آویو نسبت به یک جنگ منطقه‌ای هشدار داده و آماده نابودی لبنان است. معنی اش این است که بازگشت هوخشتاین به سرزمین اصلی خود تقریباً اجتناب‌ناپذیر است، با توجه به اینکه بازگشت به فضای مذاکره ای که قبل از ۶ اکتبر ۲۰۲۳ حاکم بود، تقریباً غیرممکن است.

منبع: الشرق الأوسط / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱