نزاع نرم در دور تند

دیپلماسی ایرانی: انتشار گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران در کنار صدور قطع‌نامه حقوق‌بشری علیه تهران به موازات تحولات طوفان‌الاقصی و آغاز جنگ حماس و اسرائیل و اتهام‌زنی‌های واهی علیه تهران، حکایت از آن دارد که فضای ضد ایرانی به صورتی چند‌وجهی در حال تشدید است تا تهران را در موضوعات مختلفی با چالش مواجه کند. اگرچه به گفته خبرنگار رویترز احتمالا در نشست هفته آینده شورای حکام آژانس، قطع‌نامه‌ای علیه ایران صادر نخواهد شد؛ اما باز نمی‌توان با استناد به این خبر، این احتمال را نادید گرفت که نشست فصلی پیش‌رو برای ایران بی‌دردسر خواهد بود.

چرا‌که محتوای گزارش اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مواضع رافائل گروسی به نحوی مؤید آن است که نشست پیش‌روی شورای حکام چندان آرام هم نخواهد بود. در گزارش‌های پیشین بر این نکته تأکید شده که تفاهم، توافق یا هرگونه پیمان نانوشته‌ای که بین تهران و واشنگتن شکل گرفته و در نخستین گام به تبادل زندانیان دوتابعیتی و آزادسازی شش میلیارد دلار از اموال بلوکه‌شده ایران منجر شد، در نشست پیشین شورای حکام توانست خطر صدور قطع‌نامه را از سر ایران کم کند؛ اما با توجه به تحولاتی که در ۴۳ روز گذشته شکل گرفته و همچنین تهمت‌زنی‌های مختلف به نظر می‌رسد ا سوءتفاهم یا توافق نانوشته دولت بایدن با تهران دیگر موضوعیت ندارد و از طرف دیگر زمینه تشدید چالش هم تقویت شده است که می‌تواند احتمال وقوع هر سناریویی را بالا ببرد.

گزارش  آژانس  چه  می‌گوید؟

آژانس بین‌المللی روز چهارشنبه هفته گذشته در گزارشی محرمانه به اعضا مدعی شد که ذخایر اورانیوم غنی‌سازی‌شده ایران به ۲۲ برابر حد مجاز در توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با قدرت‌های جهانی رسیده است. در این گزارش محرمانه که به رصد رویترز رسیده، آمده است که میزان اورانیوم غنی‌سازی‌شده با خلوص ۶۰ درصد از زمان آخرین گزارش این آژانس در چهارم سپتامبر با افزایشی ۶.۷ کیلوگرمی به ۱۲۸.۳ کیلوگرم رسیده است. آن‌طور که ایسنا در ادامه گفته، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارشی دیگر مدعی شده که هیچ پیشرفتی درباره دو مشکل این نهاد با ایران حاصل نشده است.

طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ممانعت ایران از نصب مجدد دوربین‌های نظارتی در سایت‌های هسته‌ای و عدم پاسخ‌دهی ایران درباره منشأ ذرات اورانیوم یافت‌‌شده در دو سایت اعلام‌نشده از جمله این مشکلات هستند. دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل همچنین اعلام کرد که هیچ پیشرفتی درباره مسئله بازرسان اخراجی آژانس در ایران حاصل نشده است.

آژانس اتمی در این گزارش، اقدام ایران در اخراج بازرسان آلمانی را «نامتناسب و بی‌سابقه» خواند و نوشت که «این اقدام که از لحاظ رسمی قانونی است، به شکلی از سوی ایران اجرا شده که تأثیری جدی بر روی توانایی آژانس مبنی بر انجام مؤثر فعالیت‌های راستی‌آزمایی در ایران به‌ویژه در تأسیسات غنی‌سازی می‌گذارد». در این گزارش آمده است که رافائل گروسی، مدیر کل آژانس اتمی، اقدام ایران علیه بازرسان این نهاد را همچنان محکوم می‌کند.

واشنگتن  مخالف  صدور  قطع‌نامه  ضد  ایرانی

با وجود محتوای منفی گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک خبرگزاری آمریکایی گزارش داد که با وجود مطرح‌شدن تهدیدهایی مبنی بر صدور قطع‌نامه جدید علیه برنامه هسته‌ای ایران، آمریکا در نشست آتی شورای حکام چنین قطع‌نامه‌ای تصویب نخواهد کرد. این مسئله را ایرنا به نقل از خبرگزاری رویترز مطرح کرد. پیرو این موضوع چند نفر از مقامات غربی آگاه به رویترز گفته‌اند که به دلیل درگیر‌شدن دولت بایدن با جنگ غزه و نیز انتخابات ریاست‌جمهوری سال آتی میلادی، احتمالا در نشست هفته آینده شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قطع‌نامه‌ای علیه برنامه هسته‌ای ایران تصویب نخواهد شد. در این زمینه مقامات آمریکایی که نخواستند نام‌شان فاش شود، به رویترز گفتند که احتمال تصویب قطع‌نامه در نشست آتی شورای حکام پایین است؛ زیرا آمریکا قصد دارد از تنش‌های دیپلماتیک و هسته‌ای با تهران اجتناب کند.

به ادعای یکی از دو گزارش محرمانه سازمان انرژی اتمی که به رؤیت رویترز رسیده، ایران حالا برای ساخت سه بمب هسته‌ای، اورانیوم ۶۰ درصد دارد. اگرچه به گزارش رویترز، قدرت‌های غربی در ماه سپتامبر ایران را تهدید به تصویب یک قطع‌نامه الزام‌آور کرده بودند؛ اما مقامات ارشد غرب اذعان دارند که در‌حال‌حاضر این امر ناممکن است. در این گزارش به نقل از چهار مقام آمریکایی آمده‌ است: در وضعیت کنونی احتمالا یک بیانیه قاطع اما غیرالزام‌آور تصویب خواهد شد که ایران را به تصویب اقدامات جدی‌تر در نشست سال آینده شورای حکام تهدید می‌کند. همچنین یک مقام ارشد اروپایی به رویترز گفت که در‌حال‌حاضر نمی‌توانیم علیه ایران قطع‌نامه‌ای تصویب کنیم؛ زیرا این کار ممکن است آنها را به غنی‌سازی ۹۰ درصدی (اورانیوم لازم برای ساخت سلاح هسته‌ای) وادار کند. علاوه‌بر‌این، دو دیپلمات دیگر غربی گفتند که تنها اقدام ممکن در ماه‌های آتی، حمایت از تلاش‌های سازمان بین‌المللی انرژی اتمی برای تقویت نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران خواهد بود. یکی از این دیپلمات‌ها به رویترز اعلام کرده که «هنوز معلوم نیست آیا ایران به کشوری هسته‌ای بدل می‌شود یا خیر؛ اما این کشور فعلا به غنی‌سازی ادامه خواهد داد».

پیرو این ادعای رویترز، طیفی از کارشناسان و تحلیلگران باور دارند که توافق نانوشته‌ای که بین ایران و آمریکاست، به صورت کج‌ دار و مریز اجرا می‌شود و آمریکایی‌ها تمایلی به برهم‌خوردن ارتباط با ایران ندارند؛ چرا‌که دولت بایدن در حال اجرای تفاهم موقت است. در همین راستا قبل‌تر هم دولت بایدن شامگاه سه‌شنبه، معافیت از تحریم‌های ایران را برای یک دوره چهارماهه دیگر تمدید کرد که به عراق اجازه می‌دهد به خرید برق از ایران ادامه دهد و تهران نیز قادر خواهد بود به‌ طور محدود به میلیاردها دلار از وجوه مسدودشده خود در عراق دسترسی پیدا کند. به دنبال این اقدام سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در نشستی خبری با مطرح‌کردن ادعاهایی علیه نقش ایران در منطقه، توضیحاتی درباره تمدید معافیت از تحریم‌های ایران برای عراق به منظور انتقال مبالغ واردات برق از ایران ارائه داد. به گزارش ایسنا، متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، در یک نشست خبری که مشروح آن در وبگاه وزارت امور خارجه آمریکا منتشر شده است، در پاسخ به سؤالی درباره معافیت تحریمی تمدیدشده برای عراق در زمینه تحریم‌های ایران گفت که «تاکنون ۲۰ معافیت برای پرداخت هزینه واردات برق از سوی عراق به ایران صادر شده است. این معافیت‌ها به زمان دولت دونالد ترامپ و سال ۲۰۱۸ برمی‌گردد».

در مقابل، تمدید معافیت‌ عراق از تحریم‌های ایران برای پرداخت هزینه واردات برق از ایران از سوی واشنگتن با واکنش جمهوری‌خواهان آمریکا همراه شد که اغلب سیاست‌هایی ضد ایرانی را دنبال می‌کنند. این معافیت اجازه دسترسی ایران به ۱۰ میلیارد دلار از درآمد صادرات انرژی به عراق را می‌دهد که در‌حال‌حاضر این وجوه در حساب‌های امانی در عراق نگهداری می‌شود. این مسئله خشم رادیکال‌های آمریکایی را برانگیخته است. سناتور «مارشا بلک‌برن» با ادعای واهی تأمین مالی جنبش حماس و ادعای تروریسم علیه این گروه از مقاومت فلسطین در‌این‌باره گفت که «ایران از حماس حمایت مالی می‌کند. چرا دولت بایدن باید ۱۰ میلیارد دلار دیگر به تهران بفرستد؟».

‌سناتور «تام کاتن» نیز در پیامی در صفحه خود در ایکس نوشت: «دولت پس از خودداری از مسدودکردن دائمی شش میلیارد دلار برای گروگان‌ها به ایران، ۱۰ میلیارد دلار دیگر را نیز آزاد کرد. این اقدام فقط موجب جسورترکردن حکومت ایران و نیروهای نیابتی آن برای تداوم حملاتشان به نظامیان آمریکا و متحدان ما می‌شود».

ران دی‌سانتیس، نماینده فلوریدا در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس در این باره نوشت: «در همان روزی که بزرگ‌ترین تجمع طرفداران اسرائیل در تاریخ آمریکا برگزار می‌شود، دولت بایدن یک معافیت تحریمی دیگر برای دسترسی به ۱۰ میلیارد دلار به ایران داد». دی‌سانتیس در ادامه نوشت: «بی‌ملاحظه و خطرناک برای توصیف ویرانه‌ای که بایدن پشت سر بر جای می‌گذارد کم است». نیکی هیلی، نماینده آمریکا در سازمان ملل در دولت دونالد ترامپ نیز که کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری پیش‌روی این کشور شده است، از تمدید این معافیت برای عراق به شدت انتقاد کرد و گفت که این اقدام باعث می‌شود آمریکا «احمق به نظر بیاید».

 تصویب  قطع‌نامه  ضد ایرانی کانادا  در  کمیته سوم  مجمع عمومی و  واکنش تهران

در کنار موضوع هسته‌ای و میدانی جنگ حماس و اسرائیل، قطع‌نامه حقوق بشری ضدایرانی کانادا که هرساله علیه ایران ارائه می‌شود، روز چهارشنبه به وقت محلی در کمیته سوم هفتادوهشتمین مجمع عمومی سازمان ملل تصویب شد. به گزارش ایرنا، این قطع‌نامه روز چهارشنبه به وقت محلی در کمیته سوم هفتادوهشتمین مجمع عمومی سازمان ملل فقط با ۸۰ رأی به تصویب رسید و ۲۹ کشور به این قطع‌نامه رأی مخالف و ۶۵ کشور رأی ممتنع دادند. این قطع‌نامه سیاسی که هرساله از سوی کشور کانادا علیه جمهوری اسلامی ایران ارائه می‌شود، ابتدا در نشست کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل پیرامون «دستورکار وضعیت‌های حقوق‌بشری و گزارش‌های گزارشگران ویژه» مورد بررسی قرار می‌گیرد که سال گذشته ۱۶ نوامبر (۲۵ آبان) در کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب رسید و به حوادث ایران اشاره داشت.

زهرا ارشادی، سفیر و معاون نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد، در نشست روز چهارشنبه کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران قطع‌نامه مغرضانه و با انگیزه سیاسی که وضعیت حقوق بشر در کشور ما را هدف قرار می‌دهد، به شدت رد می‌کند. در حالی که ما اذعان داریم همیشه جا برای پیشرفت وجود دارد، ضروری است که ماهیت گزینشی، جانبدارانه و ریاکارانه اتهامات علیه خودمان را مورد بحث قرار دهیم.

معاون نمایندگی ایران در سازمان ملل بعد از انتقاد به کانادا، فرانسه و آلمان به جنگ حماس و اسرائیل پرداخت و ادامه داد که «رژیم نامشروع آپارتاید اسرائیل در خط مقدم قتل عام زنان و کودکان بی‌گناه است. هیچ‌کس دیگری واقعا نمی‌تواند با رژیم آپارتاید در نسل‌کشی، پاک‌سازی قومی، جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت رقابت کند. چگونه می‌توان بمباران هولناک بیمارستان‌ها را توضیح داد که طی آن صدها بیمار، که بیشتر آنها زن و کودک بودند، کشته و تبدیل به ذغال شدند؟! رژیم اشغالگر آپارتاید اسرائیل، میراثی از نقض فاحش و غیرقابل بیان حقوق بشر را بر جای گذاشته است. آوارگی اجباری مردم فلسطین، ادامه اشغال سرزمین‌های آنان، ساخت شهرک‌های غیرقانونی و محاصره خفقان‌آور غزه مظهر رژیم آپارتایدی است که در تلاش برای نسل‌کشی، حقوق و حیثیت کل ملت فلسطین را زیر پا گذاشته است».

هم‌زمان ناصر کنعانی، سخنگوی دستگاه سیاست خارجی هم اقدام سیاسی برخی کشورهای غربی در ارائه و تصویب قطع‌نامه ضدایرانی حقوق بشری در کمیته سوم مجمع عمومی سازمان ملل و بی‌توجهی آنان به جنایات رژیم صهیونستی در غزه را یک بی‌آبرویی برای آنان و نشان‌دهنده نفاق آشکار و کذب فاحش آنان در دفاع از حقوق بشر دانست و این قطع‌نامه را بی‌ارزش و مردود دانست. کنعانی در ادامه واکنش خود پرسید که «چگونه آمریکا و برخی کشورهای غربی قتل‌ عام کودکان و زنان توسط رژیم غاصب اسرائیل در غزه را نمی‌بینند و در مقابل با تکرار ادعاهای بی‌اساس و مبتنی بر اطلاعات نادرست و تعمیم‌های غیرصادقانه، علیه ایران قطع‌نامه صادر می‌کنند! این دیپلمات وزارت امور خارجه با اشاره به تلاش آمریکا، کانادا و برخی دیگر از کشورهای غربی در کمک تمام‌عیار به اسرائیل برای ارتکاب جنایات وحشیانه، جنایات جنگی و نسل‌‌کشی علیه مردم بی‌گناه و بی‌دفاع فلسطین اظهار کرد که این کشورها که سابقه طولانی در نقض سازمان‌یافته حقوق بشر داشته و بسیاری از ملت‌های جهان تجربیات تلخ و دردناکی از دخالت‌ها و جنایت‌های آنان در خاطر دارند، در جایگاهی قرار ندارند که به دولت و مردم ایران توصیه‌های حقوق‌بشری داشته باشند.

سخنگوی دستگاه دیپلماسی همچنین با یک‌سویه و غیرواقع‌بینانه دانستن مفاد این قطع‌نامه، اقدام بانیان آن در سوءاستفاده از مفاهیم و ارزش‌های متعالی حقوق‌بشری برای پیشبرد اغراض کوته‌بینانه سیاسی را محکوم کرد و این قطع‌نامه را فاقد مشروعیت و اعتبار دانست.

کنعانی این را هم گفت که «جمهوری اسلامی ایران نظام مبتنی بر مردم‌سالاری دینی است و همواره و همیشه در امر ارتقای حقوق بشر و عمل به تعهدات بین‌المللی خود جدی بوده و آماده است تا براساس اصول متعالی خود در جهت حمایت واقعی از حقوق بشر و ارتقای جایگاه آن در سراسر جهان، گفت‌وگوها و همکاری‌های سازنده را با تمامی سازوکارهای مشروع بین‌المللی و کشورهای علاقه‌مند به تحکیم و حمایت واقعی از حقوق بشر در چارچوب احترام متقابل، برابری کشورها و عدالت و انصاف و دوری از اغراض سیاسی داشته باشد».

جنگ غزه هرچند بی‌سابقه‌ترین نسل‌کشی‌های تاریخی را نشان می‌دهد که روزانه از سوی تل‌آویو صورت می‌گیرد با وجود این سطح تقابل‌های منطقه‌ای نیز به سمتی نمی‌رود که نویدبخش آرامش بیشتری باشد. پرونده‌هایی که در اقدامی تقابلی برای ایران پردازش می‌شود، در این راستا قابل ارزیابی است. ما شاهد یکی از پرجنب‌وجوش‌ترین سطوح تنازع تاریخی در فضای دیپلماسی جهانی هستیم، آیا در این تقابل‌ها باز هم توافقات صورت‌گرفته با ایران به عقب بازمی‌گردند یا دیپلماسی فضای روشن‌تری را به وجود خواهد آورد؟/شرق