پیمان شانگهای بعد از عضویت ایران

دیپلماسی ایرانی: این بیست و سومین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای است که بر اساس "پنج شانگهای" (قزاقستان، چین، قرقیزستان، روسیه، تاجیکستان) دوازده سال پیش شکل گرفت. ما یک ملاقات حضوری در دهلی نو – مانند سال گذشته در سمرقند – برنامه ریزی کردیم. با این وجود، به دلایل متعدد، از جمله به دلیل اشباع شدن برنامه های سران کشورها، آنها قالب آنلاین را ترجیح دادند. اما دستور کار اصلا مجازی نبود.

در این نشست، سران کشورهای ناظر، دبیر کل سازمان ملل متحد و روسای نهادهای دائمی این انجمن نیز حضور داشتند. ایران رسما در این سازمان پذیرفته شد. آخرین باری که سازمان همکاری شانگهای در سال 2017 میلادی توسعه یافت، زمانی بود که هند و پاکستان به آن پیوستند.

در مورد همکاری صحبت های زیادی شد. شرکت کنندگان در این نشست، از بیانیه مشترک دهلی نو حمایت کردند که همانطور که رهبر روسیه گفت، اهداف و مقاصدی را برای توسعه همه جانبه بیشتر تعامل تعیین می کند و منعکس کننده رویکردهای تلفیقی به موضوعات بین المللی است.

زمینه های اصلی فعالیت: گسترش همکاری های اقتصادی، رفع موانع، تقویت امنیت است. همه اینها اساس سازمان همکاری شانگهای است، جایی که آنها دائما تاکید می کنند که این یک بلوک نظامی نیست. از جمله اقدامات ملموس، انتقال به تسویه ارزهای ملی است که در سمرقند تصمیم گیری شد. این روند در حال انجام است. بیش از 80 درصد معاملات تجاری میان روسیه و چین به روبل و یوان انجام می شود. سهم ارز روسیه در معاملات صادراتی با همه کشورهای سازمان همکاری شانگهای در سال 2022 از 40 درصد افزایش یافت. به گفته ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، سازمان همکاری شانگهای با رویکرد چند قطبی و برابر خود، در شرایطی که انحطاط سیستم امنیت بین المللی ادامه دارد و خطرات بحران های مختلف در حال افزایش است، اهمیت ویژه ای دارد. پتانسیل درگیری در حال افزایش است وروسیه مستقیما همه اینها را احساس می کند. یکی از نقاط دردناک، افغانستان است. همانطور که پوتین خاطر نشان کرد، وضعیت در آنجا همچنان متشنج است. در بیانیه دهلی نو آمده است که سازمان همکاری های شانگهای ایجاد یک حکومت فراگیر در افغانستان با مشارکت نمایندگان تمامی گروه های قومی، مذهبی و سیاسی جامعه افغانستان را بسیار مهم می داند.

وحدت نظر در مورد مسائل دیگر: کشورهای سازمان همکاری های شانگهای از احترام به حق مردم برای انتخاب مستقل و دموکراتیک توسعه، برای عاری نگه داشتن فضای ماوراء جو از سلاح و برای رویکردهای جدید برای ترویج همکاری های بین المللی عادلانه تر حمایت می کنند. همه اینها در سند نهایی منعکس شده است. به طور جداگانه، به ایران و برنامه جامع اقدام مشترک اشاره شده است. سازمان همکاری های شانگهای خواستار بازگشت به توافق است. 

کارشناسان این اجلاس را موفقیت آمیز می دانند. آندری سوزدالتسف، دانشمند علوم سیاسی و دانشیار دانشکده عالی اقتصاد، می گوید: «نکته اصلی این است که سازمان همکاری های شانگهای گسترش یافته و عضو جدید، ایران، بازیگر بسیار فعالی است.»

ولادیمیر یوسیف، رئیس بخش ادغام و توسعه اوراسیا، می گوید: «این یک گسترش جدی حوزه نفوذ است. واقعیت این اجلاس، هرچند در قالب آنلاین، مثبت است. این نشان می دهد که تنش های دو جانبه یا سفر اخیر نارندرا مودی، نخست وزیر هند به امریکا، بر سازمان همکاری های شانگهای تاثیری ندارد».

سوزدالتسف معتقد است که برخی از موضوعات مورد بحث کارساز بود، اما در این میان، باید مشکل مقاومت در برابر فشار غرب را نیز مورد توجه قرار داد. در این رابطه، به احتمال زیاد، اختیارات ساختارهای امنیتی سازمان همکاری های شانگهای گسترش خواهد یافت. به نظر او، همچنین، مهم است که این سازمان دارای چهار قدرت هسته ای است: این یک تضمین جدی امنیتی است. اگرچه، موضوع سلاح های هسته ای هنوز در سازمان همکاری های شانگهای فاش نشده است، اما باید با آن برخورد شود.

یوسیف خاطر نشان می کند که با توجه به روابط پیچیده روسیه، چین و ایران از یک سو و امریکا از سوی دیگر، این اجلاس باعث تشدید این تقابل نشد و بیانیه مشترک در مورد برجام یک سیگنال روشن به واشنگتن و متحدانش است، مبنی بر این که بازگشت به توافق ضروری است.

منبع: ای نیوز / تحریریه دیپلماسی ایرانی