آماده باش صدر

‌مهدی بازرگان، روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: با وجود آنکه مقتدی صدر رسما از دنیای سیاست خداحافظی کرده است‌، همان‌گونه که در نوشتارهای پیشین «شرق»‌ نگارنده تأکید داشت،‌ رهبر جریان صدر، نه می‌خواهد و نه می‌تواند برای مدتی طولانی از عرصه سیاسی در عراق دور باشد. از‌این‌رو کنار‌گذاشتن انزوای سیاسی صدر یک گزاره قریب‌الوقوع و البته اجتناب‌ناپذیر است. در همین راستا اقدام اخیر رهبر جریان صدر عراق برای برگزاری نماز یکپارچه، نوعی ارسال پیام با هدف پذیرش جامعه عراق برای بازگشت صدر بود.

هرچند‌ خطبه صدر سیاسی نبود‌ اما جریان صدر سابقه دارد که قبل از ورود به هر حادثه سیاسی راه را با برگزاری یکپارچه نماز که وسیله ارتباطی بین این جریان و مردم است، هموار کند. با این نگاه فراخوان جمعه گذشته صدر، آن‌هم در زمانی که کابینه محمد‌شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، در آستانه صدمین روز فعالیت خود قرار دارد، شائبه‌هایی را درباره اهداف آن (فراخوان) مطرح می‌کند که شاید به واقع صدر درصدد آغاز تنش سیاسی در عراق با هدف سرنگونی دولت جدید است. این اولین بار نیست که صدر هوادارانش را به برپایی نماز جمعه یکپارچه فرامی‌خواند.

آخرین‌بار او در ماه جولای گذشته و اندکی پس از اعلام استعفای نمایندگانش از مجلس به برپایی این نماز فراخواند. همچنین در ماه آگوست و در زمانی که هواداران او در منطقه خضرا‌ آشوب به پا کرده بودند نیز اقدام مشابهی انجام شد. برپایی نماز جمعه هفته گذشته علاوه بر آنکه به‌روشنی نشان‌دهنده تمایل صدر به نشان‌دادن حجم هواداران حرف‌شنوی خودش است، معمولا با نگرانی‌ها و گمانه‌زنی‌هایی درباره احتمال تبدیل نماز جمعه به تظاهرات و ایجاد آشوب دوباره نیز همراه است؛ به‌هر‌حال صدر به نماز‌جمعه به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم پروپاگاندای خود فکر می‌کند.

البته تحریک صدر برای بازگشت به سیاست به نوعی متأثر از نگرانی او (مقتدی) از تحرکات چارچوب هماهنگی پس از نخست‌وزیر محمدشیاع السودانی است. این تحرکات صدر برای بازگشت به روند سیاسی هم‌زمان با اخباری مبنی بر وجود اختلافات در داخل حزب الدعوه به رهبری نوری المالکی است.

به همین دلیل بیش و پیش از همه این نوری المالکی بود که پیام مقتدی صدر را دریافت کرد و پیرو آن رئیس ائتلاف دولت قانون عراق نسبت به موج جدید تظاهرات برای سرنگونی دولت تحت رهبری محمد‌شیاع السودانی هشدار داد. المالکی در سخنانی در کربلا صراحتا اذعان کرد که برخی برای تماس با طرف‌های خارجی و به‌راه‌انداختن موج جدید تظاهرات برای سرنگون‌کردن دولت محمد شیاع السودانی تلاش می‌کنند که روی این سخنان بی‌شک با مقتدی صدر است.

شکاف حزب الدعوه و چالش‌های نوری با دولت السودانی یک فرصت مغتنم برای رجعت مقتدی به حوزه سیاسی عراق در سایه بهره‌برداری صدر از این تحولات و موضوعات ایجاد کرده است. از این منظر در‌حالی‌که فقط سه ماه از روی‌کارآمدن دولت جدید عراق می‌گذرد؛ دولتی که نتیجه ائتلاف المالکی و مسعود بارزانی است، تقریبا شرایط برای آغاز تظاهرات، تعطیلی مراکز دولتی و ایجاد آشوب مجدد فراهم است؛ چرا‌که دولت با انبوهی از مشکلات مواجه است و در آن‌سو صدر این فرصت برای حل چالش‌های عراق را به دولت جدید نخواهد داد.

در این بین اخیرا افزایش قیمت دلار و کاهش ارزش دینار عراق بر وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم این کشور تأثیر مخربی گذشته است. افزون بر آن دو گروه‌ «تغییر» و «دموکراسی عراق» بر اهمیت تصویب قانون بودجه ۲۰۲۳ تأکید دارند. این گروه‌‌ها در‌عین‌حال خواستار اعلام نتایج تحقیقات درباره «فساد بزرگ»ی هستند که پیش‌تر محمدشیاع السودانی آن را رسانه‌ای کرده بود. در کنار آن نزدیک‌شدن به بهار و تابستان پیش‌رو و پررنگ‌شدن مجدد موضع تأمین برق و انرژی می‌تواند سرفصل تازه‌ای از اعتراضات و موج‌سواری‌های سیاسی و رسانه‌ای صدر را به دنبال داشته باشد. در نتیجه مجموعه نکات یاد‌شده و نیز گسل فعلی و تداوم و تشدید بحران در عراق، صدر را عملا در مسیر همواری قرار خواهد داد که سرنوشت دولت السودانی را هم شبیه به دولت عادل عبدالمهدی کند.

البته تلاش‌های صدر برای بازگشت به روند سیاسی فقط صرفا برای بهره‌برداری از اختلافات سیاسی کنونی باز‌نمی‌گردد بلکه او درصدد است برای حفظ نفوذ سیاسی خود ممانعت جدی از کنترل کامل چارچوب هماهنگی و حزب الدعوه بر نهادهای دولت به عمل آورد تا روند اخراج مسئولان نزدیک به جریان صدر و جایگزین‌کردن آنها با مسئولان دیگری که نزدیک به چارچوب هماهنگی هستند را متوقف کند. از همه مهم‌تر صدر بر آن است که در‌نهایت مانع از کنترل کامل بر دولت سایه شود./شرق