طالبان پاکستان و افغانستان علیه اسلام آباد؟

حسین فاطمی، روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: دیروز سه شنبه مقام‌های دولت اسلام آباد مذاکراتی را با هدف تلاش برای حل بن بست با طالبان پاکستان پس از آن آغاز کردند که این گروه شبه نظامی با تصرف یک مرکز ضد تروریسم در شمال غرباین کشور، چندین پرسنل امنیتی را گروگان گرفته‌اند.

به گزارش خبرگزاری رویترز، نیروهای امنیتی پاکستان اردوگاه نظامی مسلحی را که مرکز بازجویی در شهر «بانو» است، محاصره کردند؛ حدود ۲۰ شبه نظامی گروه تحریک طالبان پاکستان به این اردوگاه حمله کرده و نیروهای امنیتی را گروگان گفته‌اند. این منطقه درست در حومه ایالت وزیرستان شمالی و در نزدیکی مرز افغانستان است که مدت‌هاست به محلی امن برای شبه نظامیان بدل شده است.

به گفته یکی از سخنگوهای ایالتی پاکستان، شبه نظامیان خواهان عبور ایمن به داخل افغانستان هستند. محمدعلی سیف، سخنگوی دولت ایالتی خیبر پختونخوا گفت: «ما با رهبران اصلی طالبان پاکستان در افغانستان در حال مذاکره هستیم.» وی ادامه داد: «مقام‌های پاکستان هنوز واکنش و پاسخی از سوی طالبان پاکستان دریافت نکرده‌اند، خویشاوندان و رهبران قبیله‌ای محلی نیز در مذاکرات آغازین با این شبه نظامیان در داخل این اردوگاه حاضر بودند.»

این مقام ایالتی همچنین بیان داشت: «دستکم در جریان این یورش، یک مامور ضد تروریسم کشته شد. بسیاری از اعضای برجسته گروه تحریک طالبان پاکستان در این مرکز حضور دارند.» البته وی اشاره نکرد که چه تعداد پرسنل امنیتی به گروگان گرفته شده‌اند. یکی از افسران اطلاعاتی پاکستان نیز گفته که شش تن شامل چهار نظامی و دو مقام از مرکز ضد تروریسم به گروگان گرفته شده‌اند.

تحریک طالبان پاکستان از زمان پایان یک آتش بس با میانجی‌گری طالبان افغانستان با دولت در ماه گذشته میلادی حملاتش را افزایش داده است. این گروگانگیری در حالی اتفاق افتاده که تحریک طالبان پاکستان مدعی شد چهار افسر پلیس را کشته است.

حمله انتحاری

پیش از گروگانگیری دیروز سه شنبه هم شاهد عملیاتی انتحاری بودیم. گروه مطبوعاتی نیروهای مسلح پاکستان پنج شنبه گذشته اعلام کرد، در پی حمله انتحاری در استان «خیبر پختونخوا» پاکستان در مرز افغانستان دست کم دو نفر کشته و ۹ نفر زخمی شدند.

به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، این گروه مطبوعاتی در توییتر نوشت: «روز چهارشنبه ۱۴ دسامبر ۲۰۲۲ یک حمله انتحاری در منطقه میران‌ شاه، ناحیه وزیرستان شمالی رخ داد. در پی این حمله یک گروهبان به همراه ۹ غیرنظامی کشته شدند.» این تیم مطبوعاتی به این موضوع اشاره نکرد که کدام گروه تروریستی مسئول این حمله بوده است. اما گمانه ها حکایت از آن دارد که این حمله با هدایت مسقتقیم طالبان پاکستان نجام شده است.

در اواخر ماه نوامبر، گروه «تحریک طالبان پاکستان» از تعلیق آتش‌بسی که قبلا با پاکستان توافق شده بود، خبر داد و به شبه نظامیان خود دستور داد تا حملاتی را در سراسر کشور انجام دهند. این گروه که با نام «طالبان پاکستان» نیز شناخته می‌شود، از سوی آمریکا، انگلیس و کانادا به عنوان گروه تروریستی معرفی شده است. 
تنش مرزی و اوج گیری اختلافات طالبان و پاکستان

علاوه بر اوج گیری تحرکات طالبان پاکستان، اسلام آباد با دور جدیدی از اختلافات با طالبان افغانستان دست به گریبان است. در این باره ارتش پاکستان اعلام کرد بر اثر درگیری یکشنبه گذشته بین نیروهای مرزی این کشور و طالبان در گذرگاه «اسپین بولدک-چمن»، در طرف پاکستان دستکم 7 نفر کشته شده و 16 تن دیگر نیز زخمی شدند.

بیانیه بدون اشاره به جزئیات تلفات طرف افغانستان، اعلام کرد نیروهای پاکستانی در حمله بی‌دلیل طرف مقابل آتش گشودند. به گفته مقامات محلی در قندهار، در حملات پاکستان نیز یک عضو طالبان کشته و 13 تن دیگر زخمی شدند. بیانیه می‌افزاید که مقامات پاکستانی با همتایان خود در کابل تماس گرفته‌اند تا شدت وضعیت را برجسته کرده و خواستار اقدام جدی برای جلوگیری از تکرار چنین حوادثی شده‌اند.

وزارت خارجه پاکستان نیز با محکومیت حمله و ادعای اینکه طرف طالبان بی‌دلیل آغازگر آن بوده است، در بیانیه‌ای نوشت: «این گونه حوادث ناگوار با روابط برادرانه بین دو کشور همخوانی ندارد.» بیانیه در ادامه خواستار شدیدترین اقدامات ممکن علیه مسببان حمله شده و می‌افزاید مقامات دو کشور برای اطمینان از عدم تشدید اوضاع در تماس هستند.

مقامات پاکستانی می‌گویند که تبادل آتش بین نیروهای پاکستانی و طالبان زمانی رخ داد که عده‌ای از طرف افغانستان قصد بریدن حصار مرزی را داشتند که منجر به بسته شدن دروازه دوستی در گذرگاه مرزی سپین بولدک-چمن شد، اما پس از نیم ساعت مرز برای تردد و عابران پیاده باز شد. مقامات گفتند که اندکی بعد، نیروهای طالبان به طرف نیروهای پاکستانی شروع به تیراندازی کردند که با واکنش آنها مواجه شد و افزودند که نیروهای طالبان سپس با استفاده از توپخانه و گلوله‌های خمپاره شهرک‌های غیرنظامی را هدف قرار دادند.

این در حالی است که «عطاالله زید»، سخنگوی والی قندهار اما می‌گوید که درگیری‌ها به دلیل تلاش نیروهای پاکستانی برای ساخت پست‌های بازرسی جدید در خاک افغانستان بوده است. عنایت‌‌الله خوارزمی، سخنگوی وزارت دفاع حکومت موقت طالبان هم در خصوص درگیری تازه مرزی با نیروهای پاکستانی گفت: «بار دیگر سربازان پاکستانی با تیراندازی در شهرستان اسپین‌بولدک، درگیری را آغاز کردند.» وی افزود: «امارت اسلامی افغانستان گفت وگو را راهی معقول برای حل هر مشکلی می‌داند؛ اقدامات منفی و بهانه‌جویی برای جنگ به نفع هیچ یک از طرفین نیست.»

 با اینحال اسلام آباد نظر دیگری دارد. وزیر دفاع پاکستان اعلام کرد که پس از عذرخواهی حکومت طالبان از این کشور به خاطر تنش و درگیری روز یکشنبه هفته گذشته در مرز چمن میان افغانستان-پاکستان، این گذرگاه مرزی بازگشایی شده است. خواجه محمد آصف که در نشست پارلمان پاکستان صحبت می‌کرد، گفت که حمله از سوی مرزبانان طالبان آغاز شد. او گفته که مشکل اکنون برطرف شده است.

چرا شاهد دور جدید فشار طالبان پاکستان و افغانستان به اسلام آباد هستیم؟

از مجموعه تحولات یک هفته گذشته چنین برمی آید که طالبان پاکستان و افغانستان به طور موازی دور جدیدی از فشارهای سیاسی، امنیتی، مرزی و دیپلماتیک را بر اسلام آباد آغاز کرده اند. اگر چه طالبان حاکم در افغانستان هرگونه ارتباطی را با تحریک طالبان پاکستان رد می‌کند، اما تاریخ روابط دو جریان (طالبان پاکستان  افغانستان) حکایت از این دارد که تحولات اخیر شاید در سطحی هماهنگ شده باشد.  

با وجود آنکه در واقع پاکستان چندین دهه است که حامی خارجی اصلی طالبان افغانستان بوده است، ولی از زمانی که طالبان در آگوست ۲۰۲۱ قدرت را به دست گرفت، روابط اسلام آباد و کابل رو به وخامت رفته است، چرا که اسلام آباد معتقد است طالبان اراده کافی برای جلوگیری از فعالیت تروریست ها در مرزهای دو کشور را ندارد. 

درست به همین دلیل است که شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان، در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد از نگرانی های خود در باب گروه های تروریستی داخل افغانستان صحبت کرد. وی از دولت اسلامی خراسان (داعش)، تحریک طالبان پاکستان (TTP)، القاعده، جنبش اسلامی ترکستان شرقی و جنبش اسلامی ازبکستان به عنوان گروه‌های تروریستی مستقر در افغانستان یاد کرد که باید به طور همه جانبه، با حمایت و همکاری مقامات افغانستان با آنها مقابله کرد.

اگر بخواهیم میان گروه های تروریستی نامبرده روی تحریک طالبان پاکستان (TTP) تمرکز کنیم، بی شک پاکستان در مورد فعالیت های تحریک پاکستان حساسیت خاصی دارد، این در حالی است که طالبان نسبت به اقدامات و تحرکات این گروه کاملا بی تفاوت است. تحریک طالبان پاکستان به دلیل قومیت و خویشاوندی مشترک پشتون‌ها، نزدیک‌ترین گروه به طالبان است و به همین دلیل طالبان افغانستان علاقه چندانی به برخورد جدی با این گروه (تحریک طالبان پاکستان) را ندارد. در سال ۲۰۲۱، تعداد ۲۹۴ حمله تروریستی توسط این گروه در خاک پاکستان رخ داد که تعداد این حملات نسبت به سال ۲۰۲۰ ، به میزان ۵۶ درصد افزایش داشته است.

مشکلات بین دولت پاکستان و افغانستان در حالی اوج می گیرد که پاکستان درگیر آشفتگی سیاسی و همچنین تورم افسار گسیخته در داخل کشور است. اوجگیری درگیری بین کابل و اسلام آباد کار را برای دولت شهباز شریف سخت تر می کند اما در مقابل، مقابله دولت طالبان با حصار کشی در مرزهای دیورند و همچنین عدم رویارویی آن با گروه تحریک پاکستان جایگاه این دولت را در بین پشتون ها مستحکم تر می کند. با این حال، باید دید که آیا این یک استراتژی پایدار خواهد بود یا خیر، زیرا افغانستان به حمایت های نظامی و بشردوستانه پاکستان نیاز دارد و اسلام آباد در جهت کسب مشروعیت سیاسی بین المللی می تواند پشتیبان خوبی برای این کشور باشد؟/ایران