کسی اروپا را درک نمی کند

نویسنده: کریستین لوُ Christina Lu (عضو سردبیری فارین پالیسی) 

دیپلماسی ایرانی: اگر بیشتر جهان با بهای بالاتر انرژی دست به گریبان است، اروپا در منگنه افتاده و رهبران اروپایی را وادار شده اند برنامه های کمک مالی و تدابیر اضطراری را در نظر بگیرند تا مصرف کنندگان را از آسیب فشار اقتصادی در زمستان آینده در امان نگه درند.

بزرگترین مشکل به بهای فورانی گاز طبیعی باز می گردد که موج نگرانی را در سراسر این قاره به راه انداخته، تورم را افزایش می دهد، صنایع را مختل می سازد و مردم عادی را هنگامی که صورت حساب های برق و گاز خود را می بینند، شوکه می کند.

بهای گاز طبیعی در اروپا، اکنون حدود ده برابر بیشتر از میانگین یک دهه گذشته است و ده برابر گرانتر از بهای آن در ایالات متحده. آلکس مونتون Alex Munton، کارشناس بازارهای جهانی گاز در گروه انرژی راپیدان که یک شرکت مشاوره است، می گوید که بهای گاز طبیعی اروپا چنان گران است که گویی برای هر بشکه نفت خام، پانصد دلار می پردازید. تازه اکنون در ماه های خوب سال هستیم.

مونتون می گوید: "اوضاع به نقطه بحران رسیده است. ما با قیمت های نجومی گاز روبه رو هستیم و تازه هنوز چند ماهی با فصل زمستان که در آن تقاضا برای گاز طبیعی واقعا به اوج می رسد، فاصله داریم. یک بلاتکلیفی واقعی وجود دارد که آیا گاز کافی برای برآورده کردن تقاضا در زمستان در دسترس هست یا نه." مشکل کمبود گاز، عمدتا به جنگ روسیه در اوکراین باز می گردد که صادرات گاز روسیه به اروپا را مختل کرده و در همه جای دنیا هم قیمت ها را بالا برده است.

اما مشکل تنها به جنگ اوکراین محدود نمی شود: روش های جایگزین تامین گاز، گران و پرهزینه هستند، دگرش آب و هوایی، رودخانه ها را خشک کرده تا حدی که بسیاری از نیروگاه های هسته ای اروپا از مدار خارج شده اند و بیش از یک دهه است که سیاستمداران اروپایی درباره چگونگی درج سازوکارهای ضدشوک در سیستم، سردرگم مانده اند.

بهای برق در آلمان و فرانسه دوباره این هفته رکورد زد که بازتابی است از شرایط اضطراری عمیق شونده اروپا. در شرایطی که کشورها زیر بار فشار اقتصادی شانه خم می کنند، به تدابیر فوق العاده روی آورده اند: بریتانیا هشتاد درصد افزایش برای انرژی خانگی را اعلام کرده و آلمان صورتحساب ها را تا تقریبا پانصد یورو افزایش داده است. رابرت هابِک Robert Habeck، وزیر انرژی آلمان می گوید: "تنها جایگزین، سقوط بازار انرژی آلمان و همراه با آن بخش های بزرگی از بازار انرژی اروپا بود."

اروپا در شرایط معمول، می توانست ذخیره گاز خود را در تابستان افزایش دهد و در زمستان مصرف کند. اکنون با سر رسیدن ماه های سردتر و فشردن گلوی جریان تامین گاز توسط روسیه، اروپا برای پر کردن مخازن خود در تنگنا قرار گرفته است. تا به اینجا، به باور کارشناسان، کشورهای اروپایی تا حد زیادی توانسته اند برنامه های خود را پیش ببرند اما معنی اش این نیست که در زمستان آینده مشکلی پیش نخواهد آمد.

مونتون می گوید: "اروپا در زمستان، معمولا بخش بزرگی از ذخایر خود را می سوزاند و همزمان مقادیر زیادی گاز هم از دیگر منابع  تامین می کند. اروپا به هر دوی اینها نیاز دارد اما وقتی به زمستان فکر می کنیم، یک تهدید واقعی هست که هیچ گازی از روسیه وارد نشود. در شرایط معمول، عرضه گاز از روسیه، حدود چهل درصد از واردات اروپا را شکل می دهد.

مونتون می افزاید که بدون گاز روسیه، کشورهای اروپایی مجبورند که به واردات گاز مایع شده، بیشتر هم از ایالات متحده، متکی باشند. مشکل این است که آسیا – یک بازار بزرگتر گاز طبیعی – خود با مشکل عرضه دست به گریبان است که در نتیجه قیمت های گاز پیوسته از بهای گازی که با خطوط لوله شرق اروپا تامین می شد، گرانتر در می آید. وی می افزاید: "این واقعا بحرانی است که اروپا و جهان با آن دست به گریبانند."

در شرایطی که اروپا، عرضه گاز روسیه را کنار می گذارد، بسیاری از رهبران کشورهای اروپایی در تقلای شتاب آلود بستن قراردادهای تازه برای تامین گاز از دیگر کشورها هستند. ایتالیا، گاز بیشتری را از الجزایر وارد می کند و دیگر کشورها هم به جمهوری آذربایجان، نروژ و قطر رو آورده اند. آلمان هم ابزار امیدواری کرده که یک قرارداد تازه تامین گاز مایع با کانادا داشته باشد که البته چندان خوشبینانه نیست.

دیگر کشورها، سرمایه گذاری قابل توجهی در زیرساخت های گاز مایع خود کرده اند. آلمان در تقلای ساخت پنج ترمینال برای واردات گاز مایع است و هلند، فنلاند و ایتالیا به دنبال تامین واحدهای شناور بیشتر برای واردات گاز هستند. 

اما کارشناسان می گویند که برای آینده نزدیک، کار بیشتری برای تامین گاز نمی شود کرد. جیسون بوردوفJason Bordoff، مدیر مرکز سیاست جهانی انرژی در دانشگاه کلمبیا و مشاور ویژه پیشین باراک اوباما، رئیس جمهوری اسبق ایالات متحده می گوید: "محدودیت هایی برای اقدام در آینده نزدیک برای واردات گاز بیشتر به اروپا وجود دارد چرا که هم اکنون، گاز مایع بیشتری در دنیا در دسترس نیست."

رهبران اروپایی، همچنین سیاست های صرفه جویانه ای را در داخل کشورهایشان به اجرا در آورده اند. اسپانیا که پیش از این هم به کارگران توصیه می کرد که برای جلوگیری از مصرف انرژی، کراوات نبندند، این هفته یک برنامه صرفه جویی انرژی تازه را تصویب کرد که شامل محدودیت هایی برای تهویه ها و سامانه های گرمایشی است. فرانسه تهدید کرده که فروشگاه هایی را که به دستگاه های تهویه مجهز هستند و درهای ورودی شان بسته نمی شود را جریمه می کند و آلمان نورپردازی های روی مجسمه ها در شهر برلین را خاموش کرده است. برخی از آلمان ها هم به ذخیره چوب برای زمستان آینده رو آورده اند. این گام ها در شرایطی برداشته می شود که آلمان درگیر بحثی برای تاخیر در تعطیل کردن آخرین نیروگاه های برق هسته ای خود است تا بحران کنونی را پشت سر گذارد.

بوردف می گوید: "بازنشسته کردن نیروگاه های هسته ایِ بیشتر، آن هم در هنگامه بدترین بحران انرژی که اروپا مدت هاست به خود ندیده، به نظر نادرست باشد. این کار با توجه به منابع عرضه جایگزین انرژی، همچون گاز طبیعی، بحران را عمیق تر می کند."

اما مونتون از گروه مشاوره انرژی راپیدان می گوید که سر پا نگه داشتن تاسیسات، به آن آسانی که به نظر می رسد نیست. وی می گوید: "شرکت ها و گردانندگان این نیروگاه ها با یک برنامه زمانبندی شده برای خاتمه دادن به فعالیت خود در یک نقطه زمانی مشخص کار می کردند – پایان سال جاری – و نیروگاه را بر همین پایه مدیریت می کردند. اکنون، اگر به آنها گفته شود که باید به کار خود ادامه دهید، دشواری های زیادی ایجاد خواهد شد."

روشن نیست که صنایع و خانواده ها می توانند تا کجا دوام آورند. برای مثال، بخش اقتصادی دانشگاه آکسفورد می گوید که بخش های بزرگی از انگلستان در انتظار تورم دو رقمی ناشی از قیمت های فورانی انرژی و پسرفت شدید در برآوردهای تولید ناخالص داخلی است. وضع اروپا هم چندان بهتر نیست. "فکر می کنیم که بخش صنایع اروپا در ماه های آینده با رکود روبه رو شود و خانواده ها هم از پیامدهای بحران کنونی در امان نخواهند بود."

منبع: فارن پالسی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11