اوج گیری جنگ قدرت دورن کُردی

مهدی بازرگان، روزنامه نگار

دیپلماسی ایرانی: در فاصله 5 ماه تا برگزاری انتخابات پارلمانی اقلیم کردستان عراق کماکان شاهد تداوم و تشدید اختلافات بارزانی ها و طالبانی ها هستیم و هر قدر که به زمان برگزاری انتخابات نزدیک تر می شویم آتش این تخاصم شعله ورتر می شود. هر چند در وهله اول به نظر می رسد که تعمیق اختلافات درون کردی را باید بازتاب و پس‌لرزه ای از بحران سیاسی فعلی پیرامون انتخاب رئیس جمهوری دانست، اما بی شک دور جدید تقابل این دو رقیب سنتی (حزب دموکرات و اتحادیه میهنی) به نام اصلاح قانون انتخابات حکایت از جنگ قدرتی تمام عیار و در عین حال کم سابقه دارد؛ جنگ قدرتی که باید مسعود بارزانی را موتور محرکه و کاتالیزور آن دانست. 

آنگونه که قانون انتخابات اقلیم کردستان می گوید فراکسیونی که بیشترین تعداد کرسی در پارلمان را به دست آورده باشد، رئیس جدید اقلیم کردستان و کابینه فدرالی را تشکیل می دهد. حال طالبانی ها نزاع جدیدی را بر سر اصلاح قانون انتخابات را آغاز کرده اند تا مانع از تکرار نتایج انتخابات قبلی و قبضه قدرت توسط بارزانی ها شوند. در آن سو نیز حزب دموکرات کردستان خواهان حفظ وضع موجود با جذب نمایندگان مستقل و فراکسیون های کوچک به سمت خود است.

فارغ از این وزن کشی ها باید گفت وضعیت کنونی تنش دورن کردی معلول علت های دیگری هستند که نیازمند کالبدشکافی است، چرا که بحران حال حاضر عراق و اقلیم ریشه عمیق تری دارد. ساختار و بافتار سیاسی، اجتماعی، فرهنگی سبب شده «شوخی با دموکراسی» یا «سیلی به صورت دموکراسی» و «توهین به آزادی» در خاورمیانه از گستره جدی برخوردار باشد. در این میان عراق و خاصه اقلیم کردستان سال هاست به واسطه استمرار رویه ای شبه استبدادی، ذیل تدوام و حتی تشدید نگاه قائل به فرد یا افرادی چون مسعود بارزانی به یک سنت سیاسی روتین بدل شده است. 

خلاء فرهنگ درست تحزب، نبود نهادهای نظارتی غیرفاسد بر مبنای اصل تفکیک قوا، تعریف و تبیین اصول قانون اساسی، فقدان رقابت جریان اپوزیسیون مدنی، جای خالی دولت‌های موازی یا دولت در سایه به منظور کنترل و نظارت بر دولت مرکزی، عدم وجود نظارت واقعی مردم بر رویکردهای دولت و نهادهای وابسته و مهمتر از پای لنگ نظارت واقعی مطبوعات و رسانه‌ها سبب شده تا درد استبداد کماکان دامنگیر جامعه اقلیم کردستان عراق و کردهای این کشور باشد.

خروجی چنین شرایطی سبب شده است تا هم چنان مسعود بارزانی تصمیمات نهایی در اقلیم کردستان عراق را، نه بر مبنای مصلحت کردها، بلکه در چارچوب منافع خود اتخاذ کند. از این رهیافت رئیس سابق اقلیم کردستان عراق مسیرهای متعددی را برای تداوم سیطره سیاسی خود در نظر دارد.

در یک سطح از تحلیل باید در نظر داشت که کلیداری کاخ السلام بغداد با مهره ای از حزب دموکرات کردستان موجب خواهد شد کابینه آتی عراق و به دنبالش انتخابات پارلمانی اقلیم به نفع بارزانی ها رقم بخورد و یا به عکس، خرید زمان تا موعد انتخابات پارلمانی اقلیم و کسب حداکثر کرسی ها با هدف تعیین رئیس جدید اقلیم و کابینه فدرالی، مسیر به کرسی نشاندن رئیس جمهوری از بارزانی ها را هموارتر خواهد کرد.  

به دنبال آنچه گفته شد سایه سه چالش اختلافات احزاب سیاسی کردی با محوریت حزب دموکرات و اتحادیه میهنی بر سر قانون انتخابات، آینده کمیسیون عالی مستقل انتخابات و نیز سهمیه اقلیت‌ها از کرسی های پارلمانی بر سر ششمین انتخابات پارلمانی اقلیم کردستان در اول اکتبر سنگینی می کند. در عین حال قطار تشکیل دولت جدید بعد از انتخابات پارلمانی عراق هم به دلیل تداوم بن بست سیاسی درون کردی کماکان در ایستگاه تعیین رئیس جمهور جدید متوقف شده است. لذا با توجه به عدم تفاهم مشترک دو رقیب سنتی در اقلیم (حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی) شاید که سناریوی تعویق برگزاری انتخابات پارلمانی اول اکتبر چندان دور از واقعیت نباشد. در این صورت گسل سیاسی اقلیم کرستان به موازات بن بست کردی – کردی بر سر تعیین رئیس جمهور جدید هم بحران را در عراق به اوج خود خواهد رساند./شرق