چالش‌های پیش روی طرح جدید ترکیه برای ایجاد "منطقه امن" در شمال سوریه
در حالی که جنجال‌ها درباره پناهجویان سوریه در ترکیه بالا گرفته و اپوزیسیون ترکیه در آستانه انتخابات سال آتی از این پرونده علیه آنکارا استفاده می‌کند، اکنون مقامات ترکیه دوباره طرح ایجاد "منطقه امن" در سوریه را برای بازگرداندن یک میلیون سوری به کشورشان ارائه کردند اما این بار با انگیزه‌ها و داده‌های متفاوت از طرح اراده شده در سال ۲۰۱۲.
به گزارش ایسنا، به نقل از سایت العربی الجدید، طرح جدید که جزئیات کامل آن تا به امروز اعلام نشده، با موانع متعددی مواجه است که مهم‌ترین آنها شرایط امنیتی ناپایدار شمال سوریه به دلیل استمرار درگیری‌ها میان دمشق و مخالفان است، علاوه بر این استقرار گروه‌های افراطی همانند تحریرالشام (جبهه النصره سابق) در این منطقه که عامل تهدیدی برای بازگشت سوری‌ها و دلیلی برای بمباران منطقه هستند، از دیگر موانع هستند، همچنین نبود توافق بین‌المللی از سوی تمامی کشورهای موثر در پرونده سوریه در خصوص این اقدام و حمایت از آن، از دیگر موانع است.
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه روز سه شنبه گذشته اعلام کرد، آنکارا طرحی را تدوین کرده که امکان بازگشت داوطلبانه یک میلیون سوری به کشورشان را فراهم می‌کند، این طرح با حمایت نهادهای مدنی ترکیه و نهادهای بین‌المللی در ۱۳ منطقه و در رأس آنها اعزاز، جرابلس، الباب، تل ابیض و راس العین با همکاری شوراهای محلی این مناطق اجرا خواهد شد.
سلیمان سویلو، وزیر کشور ترکیه نیز پنج‌شنبه در مصاحبه تلویزیونی اظهار کرد: تعداد پناهجویان سوری که در ترکیه تحت حمایت موقت هستند، حدود ۳ میلیون و ۷۶۲ هزار تن است که ۲۰۰ هزار و ۹۵۰ تن از آنها تابعیت ترکیه را گرفته‌اند.
سویلو تاکید کرد: ترکیه قصد دارد حدود ۱۰۰ هزار خانه در استان ادلب ساخته و آنها را تا پایان سال جاری میلادی تحویل دهد، بودجه ساخت این خانه‌ها به طور کامل از سوی نهادهای خیریه بین‌المللی تامین می‌شوند.
روشن است که حزب عدالت و توسعه به عنوان حزب حاکم در ترکیه تلاش می‌کند مساله پناهجویان را از دست اپوزیسیون این کشور که بر اظهارات تحریک‌آمیز خود علیه پناهجویان سوری افزوده، خارج کند.
آنکارا از چند روز قبل روش برخورد جدیدی را با پناهجویان سوری آغاز کرد و مرخصی تعطیلات عید فطر را که پیش از این به پناهجویان سوری داده شده بود تا به دیدار خانواده هایشان در خاک سوریه برود، لغو کرد.
حزب "جنبش ملی" ترکیه، همپیمان با حزب عدالت و توسعه به صدور مجوز برای سوری‌ها جهت گذراندن تعطیلات عید در کشورشان اعتراض کرده و همین مساله باعث شد تا آنکارا این مرخصی‌ها را لغو کند اما این اقدام سوری‌ها را که برگه برنده مهمی در انتخابات ترکیه هستند، نگران کرده است.
علاوه بر اینها پناهجویان سوری متهم هستند موجب نابودی اقتصاد ترکیه و افزایش قیمت‌ها شده‌اند.
وضعیت امنیتی ناپایدار شمال سوریه که هنوز با حملات هوایی و توپخانه‌ای جنگنده‌های روس و نیروهای وابسته به دولت دمشق مواجه است، حضور برخی گروه‌های افراطی در این مناطق از جمله گروه تحریرالشام به عنوان یک گروه افراطی که قوانین سخت‌گیرانه خود را بر ساکنان منطقه اعمال می‌کند، شرایط بازگشت پناهجویان سوری به شمال غربی این کشور بدون به خطر افتادن زندگی‌شان را بسیار دشوار کرده است.
همچنین برخی گروه‌های اپوزیسیون در مناطق تحت کنترل خود در حومه شمالی حلب و در شرق رودخانه فرات، در زمینه کنترل شرایط امنیتی در این مناطق ناموفق بوده‌اند.
نبود خدمات و فرصت‌های شغلی از دیگر موانع بزرگی هستند که بر سر راه بازگشت پناهجویان وجود دارند به این شکل که حدود ۵ میلیون سوریه ساکن مناطق شمال این کشور، با شرایط معیشتی بسیار سختی مواجهند و وضعیت امنیتی پرتنش در این مناطق مانع از اجرای طرح‌های اقتصادی برای ایجاد فرصت‌های شغلی برای ۱۰ هزار بیکار در این مناطق می‌شود.
از جمله بزرگترین خطراتی که برای ایجاد منطقه امن در شمال سوریه وجود دارد، نبود قطعنامه‌ای بین‌المللی برای تعیین منطقه به عنوان "منطقه امن و پرواز ممنوع" است و همین مسئله باعث شده که این منطقه در معرض حملات هوایی قرار بگیرد.
احمد قربی، پژوهشگر مرکز گفتگوی سوریه در گفتگو با العربی الجدید اظهار کرد: موانع قانونی در مسیر اجرای طرح ترکیه چه در خاک این کشور و چه در شمال سوریه وجود دارند، بازگرداندن یک میلیون پناهجوی سوری کار آسانی نیست و مشکلاتی را برای ترکیه ایجاد می‌کند، اقدام ترکیه می‌تواند کشورهای اروپایی را به بازگرداندن پناهجویان سوری در این کشورها تشویق کند، مناطق شمال سوریه ایمن نیستند بازگشت آنها باید داوطلبانه و ایمن باشد.
قربی در ادامه گفت: مشکل دیگری که وجود دارد، مالکیت اراضی است که خانه ها بر روی آنها ساخته می‌شوند، این مساله نیز آسان نیست و می‌تواند موجب تغییر جغرافیای جمعیتی شود. شوراهای محلی نمی‌توانند مجوز اجرای چنین طرحی را صادر کنند و تامین بودجه این پروژه نیز کار آسانی نیست، علاوه بر اینها موانع امنیتی بزرگی وجود دارند حتی سربازان ترکیه نیز در معرض برخی حملات قرار دادند و تعدادی از آنها در شمال سوریه کشته و زخمی شده‌اند.
در همین راستا برخی دیپلمات‌های آگاه ترکیه در گفتگو با العربی جدید تاکید کردند: طرح جدیدی درباره امنیت منطقه جهت اجرای فوری و ارتباط با طرف‌ها و گروه‌های مسؤول وجود ندارد، ترکیه و روسیه در حال حاضر درباره استمرار آتش‌بس در منطقه به دلیل بالا گرفتن جنگ روسیه علیه اوکراین توافق کرده‌اند.
این منابع افزودند: در دوره آتی نشست جدیدی میان ترکیه و روسیه در رابطه با این منطقه برگزار نمی‌شود و این دلیلی بر استمرار توافق‌های قبلی بدون وجود توافق جدید است.
این منابع دیپلمات در ادامه با اشاره به اینکه ترکیه به تلاش‌های خود برای تقویت رهبری یکپارچه گروه‌های اپوزیسیون سوریه در شمال این کشور ادامه می‌دهد، مدعی شدند: حضور سربازان ترکیه‌ای در منطقه ضامن وحدت این گروه‌ها است.
همچنین این منابع درباره طرح‌های آنکارا برای بازگشت داوطلبانه یک میلیون پناهجوی سوری توضیح دادند: طرح‌های فوری برای اجرا در این مرحله وجود در این مرحله در منطقه امن برای بازگشت داوطلبانه وجود ندارند و نه شوراهای محلی و نه مسؤولان استان‌های ترکیه‌ای مجاور مناطق امن دستورالعملی در این خصوص صادر نکرده‌اند.
آنها ادامه دادند: به زودی یکی از وزرا در راس یک هیات سفری به این منطقه خواهد داشت تا محل احداث خانه‌های جدید را تعیین کند و پروژه‌های آتی برای بازگشت داوطلبانه آغاز شوند.
طه عودت اوغلو، پژوهشگر مسائل ترکیه و روابط بین‌الملل نیز به العربی الجدید گفت: بیانیه چند روز قبل اردوغان درباره طرح بازگرداندن پناهجویان سوری و مناطقی که او تاکید می‌کند، ایمن هستند، موضوع تازه‌ای نیست اما اینکه در این مقطع زمانی آن را با جدیت بیشتری اعلام کرد، به دلایل مختلفی سوالات زیادی ایجاد کرد، اول اینکه این طرح در پی سفر به عربستان و تصمیمات آنکارا علیه سوریه مطرح شد که آخرین آنها ممانعت از سفر پناهجویان سوری به مناطق شمال سوریه در تعطیلات عید فطر بود.
اوغلو در ادامه گفت: تا این لحظه مدت اجرای طرح بازگشت داوطلبانه به طور دقیق مشخص نشده و اردوغان نیز مشخص نکرده که آیا این طرح از توافق منطقه‌ای و بین‌المللی برخوردار هست یا نه.
او در ادامه اظهار کرد: اجرای طرح یادشده در آینده نزدیک به دلیل شرایط داخلی ترکیه و در رأس آنها آمادگی حزب عدالت و توسعه برای انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی آتی بسیار دشوار خواهد بود.
نظر شما :