چگونه بهترین و درخشانترین مغزها کشورشان را ترک میکنند
خداحافظی نابغه‌ها با ایران
دیپلماسی ایرانی: مدال‌آوران المپیک، نابغه‌های ریاضیات و متخصصان قلب از جمله استعدادهای درخشانی هستند که در فهرست طویل ایرانی‌هایی قرار دارند که امروزه در رویارویی با تحریم‌های فلج‌کننده، بیکاری گسترده و افت ارزش ریال از کشورشان می‌روند.
در دورهمی‌های خانوادگی و جلسات کاری چندان طول نمی‌کشد که سمت و سوی گفت وگوها به جلای وطن‌ِ استعدادی دیگر کشیده میشود. هرچند «فرار مغزها» از ایران مساله‌ای است که پیشینه چندین دهه‌ای دارد، ویژگی تازه این گرایش، شمار چشمگیر کارشناسان متخصصی است که – از مهندس گرفته تا ورزشکار – کشور را ترک میکنند.
گویی ایران از هر نبوغ و استعدادی تهی میشود. عباس عبدی، یک چهره برجسته اصلاح طلب که تخصصش در نظرسنجی است، در ماه گذشته اعلام کرد که تعداد ایرانیانی که کشور را ترک میکنند از سال 2018 سه برابر شده و نزدیک به یک سوم مهارت‌های تخصصی کشور از دست رفته است. مصطفی میرسلیم، نماینده مجلس، اوایل سال جاری هشدار داد که ایران بهترین و درخشانترین استعدادهایش را «به آغوش رقبایش» می‌راند.
برخی از شهروندان ایرانی در گفت وگو با میدل ایست آی، به شرط فاش نشدن نامشان، گفتند که بدترین و ناامید کننده‌ترین احساس این است که آنها حتی فرصت رسیدن به حداقل زندگی دلخواهشان را هم ندارند و جلای وطن امروزه یک ضرورت است.
مسعود، فارغ‌التحصیل یکی از دانشگاه‌های برتر ایران، که اخیرا برای ادامه تحصیل به نروژ مهاجر کرده است به میدل ایست آی گفت: «شرایط در کشور روز به روز بدتر میشود. من هنوز هم از دوستانی که تنها چند سال قبل مهاجرت کرده‌اند، عقب هستم.» وی افزود: «ما همواره امیدوار بودیم که آینده کشور بهتر شود اما دیگر جایی برای این امیدواری نیست. به همین دلیل تصمیم گرفتم که برای ایجاد مسیری تازه به سوی آینده‌ام، مهاجرت کنم.»
طبق اخبار و گزارش‌های رسمی، 34 درصد از مدال‌آوران المپیک، 30 درصد از اساتید رشته‌های مهم دانشگاهی مانند مکانیک و علوم کامپیوتری و 3هزار پزشک یا ایران را ترک کرده اند و یا برای این کار آماده میشوند. در ماه جاری معاون وزیر بهداشت ایران هشدار داد که بسیاری از استان‌ها حتی یک جراح قلب هم ندارند و کشور از این تخصص تهی میشود. رئیس کمیسیون سلامت مجلس ایران نیز، در ماه جاری، در نامه‌ای خطاب به رهبر عالی ایران از او درخواست کرد تا با «تبعات جبران‌ناپذیر» فرار پزشکان مقابله کند.
علاوه بر خالی شدن بیمارستان‌ها و دانشگاه‌ها، خروج استعدادها باعث شده شرکت‌ها حتی برای پر کردن جایگاه‌های سطح بالای خود در تنگنا قرار بگیرند، چه رسد به گسترش کسب و کارهایشان. یکی از مدیران ارشد یک شرکت تبلیغاتی برجسته در تهران به میدل ایست آی گفت که دو ماه به دنبال یافتن یک برنامه‌نویس ماهر بوده و چون چنین کسی را نیافته، سرانجام ناگزیر برنامه نویسی را استخدام کرده است که سه سال پیش به دلیل نداشتن مهارت از کار اخراج شده بود.
یکی از بنیانگذاران یک استارت‌آپ فناورانه در پایتخت گفت که بخش متبوعش برای رقابت با شرکت‌های خارجی به سختی تقلا می‌کند، چرا که این شرکت‌ها متخصصان ایرانی را با دستمزدهای بالا که به دلار پرداخت میشود، جذب میکنند. وی گفت: «پس از یک دوره همکاری، این شرکت‌ها متخصصان ایرانی را به مهاجرت و حضور در دفاتر خودشان دعوت میکنند که این روند به خروج افراد متخصص از کشور کمک می‌کند.» وی افزود: «متاسفانه، به خاطر شرایط کشور، مهندسان مکانیک و الکترونیک به آسانی از دست ما می‌روند. این روند توان ما برای توسعه را تضعیف کرده است. به نظر میرسد ایران از استعدادها تهی میشود.»
یک جامعه‌شناس و استاد دانشگاه به میدل ایست آی گفت که ایرانی‌ها حق دارند نگران پیامدهای بلندمدت از دست رفتن نیروی کار مستعد باشند. وی گفت: «وقتی افرادی مانند مریم میرزاخانی، برنده مدال فیلدز، یا متخصصان دیگر جذب سایر کشورها میشوند، حتی یکصد چاه نفت هم نمی‌تواند جای آنها را پر کند.» وی در ادامه گفت: «سال‌ها طول می‌کشد تا کشوری چنین افرادی را پرورش دهد. شاید این افراد دیگر در تاریخ یک کشور تکرار نشوند.»
در حالی که بیمارستان‌ها، دانشگاه‌ها و شرکت‌های فناورانه کشور به دلیل فرار مغزها در تقلا هستند تا جایگاه‌های سطح بالای خود را با نیروی متخصص پر کنند، قاچاقچیان ایرانی دست اندر کار مهاجرت میگویند کسب و کارشان همچنان رونق می‌گیرد.
مدیر یک شرکت مهاجرتی در تهران که به مهاجرت قانونی ایرانی‌ها کمک می‌کند به میدل ایست آی گفت که شمار مشتریانی که خواهان ترک کشور هستند در چند ماه گذشته، به ویژه پس از انتخاب ابراهیم رئیسی به سمت ریاست جمهوری، افزایش نجومی داشته است. به گفته وی، مقصد اغلب افراد، به ویژه برنامه نویسان کامپیوتری، کاناداست. وی گفت: «اگر کسی ایده‌ای برای استارت‌آپ داشته باشد مقامات کانادایی به او ویزا خواهند داد». بسیاری از پزشکانی که ایران را ترک میکنند ترجیح می‌دهند به عمان، امارات و قطر بروند.
برخی از ایرانی‌ها به میدل ایست آی گفتند از آنجا که شرایط اقتصادی در حال وخیم‌تر شدن است، تقلا میکنند تا زمانی که هنوز توانایی مالی رفتن را دارند، ایران را ترک کنند.
سعید، مهندس عمران، می‌گوید پس از پیروزی رئیسی، دوستانش از او خواسته‌اند که کشور را ترک کند. او به ترکیه رفت و دریافت که وضعیت در آنجا چندان بهتر از ایران نیست. وی گفت قصد دارد به زودی راهی اروپا شود. سعید گفت: «من حاضرم در کشورهای دیگر مشغول به کار شوم، اما دیگر در ایران کار نخواهم کرد». وی گفت: «با این افزایش قیمت ها و همچنین نبود احتمال توافق هسته‌ای با غرب، مطمئناً در سال آینده، قیمت ها چندین برابر امروز افزایش می یابد و ترک کشور دشوارتر خواهد شد.»
منبع: میدل ایست آی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11
نظر شما :