داستان ناتمام انتخابات پارلمانی عراق

دیپلماسی ایرانی – گویا داستان انتخابات زودهنگام پارلمانی عراق کماکان ادامه دارد و به این زودی ها نمی توان پایانی بر آن متصور بود. کمیسیون عالی انتخابات عراق از آغاز روند بررسی نتایج تحقیقات درباره شکایت‌های مطرح شده علیه نتایج انتخابات و تخلفات احتمالی صورت گرفته در روند برگزاری آن، توسط هیئت قضایی از دیروز (یکشنبه) خبر داد.

در این بین نتایج انتخابات هم چنان بین دو دسته برندگان و بازندگانش در حال دست به دست شدن است. هر روز یک نتیجه جدید و هر روز بالا و پایین شدن کرسی های احزاب و ائتلاف های انتخاباتی عراق. 

پیرو این نکته برندگان خود را مهیای رایزنی برای تشکیل بزرگ ترین ائتلاف پارلمانی و در اختیار گرفتن دولت می کنند و در آن سو هم کماکان بازندگان بر طبل تقلب، تخلف و دستکاری در آراء می کوبند و هوادارانشان را مجاب به تحصن و ماندن در کف خیابان. 

چه برندگان موفق به قبضه قدرت شوند و چه بازندگان ورق انتخابات را به سود خود برگردانند که بعید به نظر می رسد، یقینا تفاوتی در وضع مردم عراق نخواهد کرد. چرا که هر دو سر این داستان از عوامل اصلی ایجاد فساد سیستماتیک، ناکارآمدی و مشکلات فراگیر برای این کشور در طول سال های حیات عراق نوین پس از صدام حسین به شمار می روند.

لذا باید گفت این انتخابات و نتایج آن یک بازی دو سر باخت برای مردم عراق است. اما آن چه که باید بیش و پیش از همه این مسائل و حواشی مورد کند وکاو قرار گیرد و علت العلل تمامی این اتفاقات قلمداد می شود، کاهش حضور مردم در پای صندوق و کاهش مشارکت در انتخابات بود. 

در مباحث مـرتبط بـا تحلیـل رفتار رای دهندگان ذکر این نکته مهم است که ابتدا به ساکن چه عواملی مردم را به شرکت در انتخابات ترغیب می کند. در ادامه و ذیل مباحث رفتارشناسیِ رای دهندگان، پرسش اصلی تر آن است که چه پارامترهایی سبب خواهد شد رای دهندگان به این جمع بندی برسند که به ائتلاف، حـزب یا شخص خاصی رای دهند.  

به عبارت دیگر در وهله نخست، اقـدام بـه مشـارکت انتخاباتی مورد بحث خواهد بود و در وهله دوم محتوای مشارکت مـورد نظـر اسـت. از این منظر بی شک میزان مشارکت یا عدم مشارکت در انتخابات از شاخصه های کلیدی در سنجش سطح پویایی و تحرک جامعه به واسطه واکنش سیاسی افراد آن جامعه به شمار می رود. پیرو نکته یاد شده بررسی کاهش مشارکت در انتخابات به عنوان بروز یک رفتار سیاسی - اجتماعی می‌تواند منجر به شناخت درست تر، دقیق‌تر و عمیق  یک جامعه ‌شود. 

در این بین اگر با استناد به نکات یاد شده فوق بخواهیم کالبد شکافی در خصوص چرایی و عوامل شکل دهنده کاهش مشارکت مردمی در انتخابات پارلمانی زودهنگام عراق داشته باشیم باید عنوان داشت که بازگشت چهره‌های تکراری و برخی از سیاست‌مدارانی که 18 سال در عرصه حاکمیت عراق حضور داشته‌اند سبب شد تا مردم عراق، هم آرمان های انقلاب اکتبر 2019 بر باد رفته ببینند و هم حضور مجدد این افراد در عرصه انتخابات را به معنای ادامه مسیر گذشته تلقی کنند که در نهایت تغییر مثبت، ولو اندکی در روند موجود ایجاد نخواهد کرد.

لذا محرکی برای حضور در پای صندوق های رای ایجاد نشد. به هر حال از دید عراقی ها آزموده را آزمودن خطا است. از این رو در همان بحبوحه کارزار انتخابات بسیاری از مردم «تحریم انتخابات» را به عنوان واکنشی سیاسی – اجتماعی اعتراضی در دستور کار قرار دادند. 

اما نکته مهمتر اینجاست که مردم عراق با انقلاب اکتبر 2019 این تصور را پیدا کردند در سایه فشار به سیستم برای برگزاری انتخابات زود هنگام پارلمانی می توانند طرحی نو دراندازند، غافل از اینکه در طول تاریخ عراق همیشه یک گروه خاص سیاسی با محوریت طبقه الیت (نخبه)، روندها را رقم زده است و توده‌های مردم به طور واقعی مؤثر نبوده‌‌اند. از این رو اکثریت مردم این کشور زمانی که خواسته ها، انتظارات و مطالبات خود در سایه انقلاب اکتبر 2019 توسط همین طبقه الیت مصادر شده دیدند، سبب شد تا نوعی بیهودگی، یاس و انفعال در جامعه عراق ریشه بداوند. 

از این حیث این انتخابات با هر خروجی و هر نتیجه ای بی شک دستاوردی ملموس برای نیل عراق به آینده ای روشن را نوید نمی دهد. حتی می توان این ادعا را هم طرح کرد که آینده ای تاریک در پسِ وزن کشی سیاسی احزاب، ائتلاف ها و شخصیت های عراقی بعد از تشکیل پارلمان و دولت جدید در این کشور شکل خواهد گرفت. به گونه ای که دولت پیش رو به مراتب فشل تر، فاسدتر و ناکارآمدتر از دولت های پیشین عمل خواهد کرد. چرا که بانیان وضع موجود عراق از عاملان اصلی تشکیل پارلمان و دولت جدید در این کشورند.