چرا بحرین در حال عادی‌سازی روابط با اسرائیل است؟

نویسنده: جورجیو کافیرو (Giorgio Cafiero)

دیپلماسی ایرانی: اعتراضات گسترده مردم بحرین علیه عادی‌سازی روابط با اسرائیل در روزهای اخیر، گوشزدی است برای سایر کشورهای عربی مبنی بر اینکه فلسطین هنوز برای افکار عمومی اعراب اهمیت اساسی دارد – حقیقتی که رهبران منطقه پیش از ورود به مسیر عادی‌سازی روابط با اسرائیل باید به آن توجه کنند.

امارات متحده عربی و بحرین، به عنوان دو کشور نخست عربی عضو پیمان ابراهیم (Abraham Accords)، به دلیل برقراری روابط رسمی با تل‌آویو با موج چشمگیری از تهدیدات داخلی و منطقه‌ای مواجه شده‌اند. خطرات پیمان ابراهیم برای بحرین بسیار بیشتر از اماراتی است که از ثبات سیاسی و ثروت بیشتری برخوردار است. 

به گفته رایان بوهل (Ryan Bohl)، تحلیلگر مسائل خاورمیانه در مرکز مشاوره ریسک استراتفور/راین (Stratfor/Rane Risk Consultancy)، موقعیت بحرین در پیمان ابراهیم کاملا منحصر به فرد است، «چون این پادشاهی در چشم بخش بزرگی از مردمش نامشروع است».

در مقایسه با امارات، بحرین جامعه مدنی قوی تری دارد – جامعه‌ای که از دیرباز به آرمان فلسطینی‌ها اهمیت داده است. دکتر الهام فخرو، کارشناس دانشگاه اگستر انگلیس می‌گوید که از سال 1947 تا کنون، مردم بحرین در تمام رویدادهای مربوط به فلسطینی‌ها مانند طرح سازمان ملل برای تقسیم فلسطین، جنگ‌های عرب – اسرائیل، محاصره و بمباران بیروت توسط اسرائیل و حمله به نوار غزه به خیابان‌ها آمده اند و از مردم فلسطین حمایت کرده‌اند.

دکتر کریستین اولریچسن (Kristian Coates Ulrichsen)، کارشناس مسائل خاورمیانه در موسسه بیکر می‌گوید: «اعتراضات و تظاهرات سیاسی در بحرین رویداد تازه‌ای نیست، اما از نگاه برخی مقامات این کشور اضافه شدن منبعی دیگر از نارضایتی به ترکیب قابل‌احتراق کنونی خوشایند نیست، به‌ویژه که این نارضایتیِ تازه ظرفیت گسترش شکاف‌های فرقه‌ای و سایر شکاف‌ها در کشور را دارد».

به گفته اولریچسن «بحرین همواره در سیاست‌های داخلی‌اش از یک گرایش پان عرب و اسلامی قدرتمند برخوردار بوده است. اعتراضات مردم بحرین در مراحل اولیه منازعه اعراب و اسرائیل و اعتراضات اخیر نشان می‌دهند که این مساله قدرت بسیجش در میان طبقات مختلف شهروندان بحرینی را حفظ کرده است».

به‌رغم خطرات داخلی، به‌نظر نمی‌رسد که منامه از مسیر عادی‌سازی روابط با اسرائیل بازگردد. بحرین به عنوان تنها عضو شورای همکاری خلیج فارس که تاکنون از تلاش برای برقراری روابط دیپلماتیک با ایران خودداری کرده، به‌شدت نگران چیزی است که مقامات منامه آن را تهدیدی جدی از سوی تهران علیه امنیت خود می‌دانند.

بحرین که اسرائیل را در نبرد با برنامه‌های سیاست خارجی ایران شریکی مهم می‌داند خواهان ایجاد روابط نزدیک‌تر با تل‌آویو است. این گرایش به‌ویژه پس از خروج واشنگتن از افغانستان و گسترش نگرانی‌ها از تعهدات واشنگتن نسبت به منطقه تقویت شده است.

همچین به‌رغم تداوم انتقاد مقامات آمریکایی از نقض حقوق بشر توسط منامه، عادی‌سازی روابط با اسرائیل و دسترسی به سازمان‌های یهودی در آمریکای شمالی می‌تواند وجهه منامه در واشنگتن را بهبود بخشد.

با توجه به تلاش آمریکا و اسرائیل برای پیوستن شمار بیشتری از کشورهای عربی به پیمان ابراهیم، باید گفت که دولت‌های عربی منطقه با یک دوراهی مواجهند: پیروی از امارات و بحرین برای چشم‌پوشی از مسئله فلسطین در ازای عادی سازی روابط با اسرائیل» یا «ادامه حمایت از راهکار صلح عربی».

آن دسته از کشورهای عربی که در سال گذشته به عادی‌سازی روابط با اسرائیل پرداختند اکنون به دنبال بهره‌مندی از روابط رسمی نوین با اسرائیل هستند. اگر به‌طور کلی از مردم و کشور فلسطین چشم‌پوشی کنیم، می‌توانیم بفهمیم که چرا دولت‌های عربی به دنبال ایجاد روابط با اسرائیل هستند. این دولت‌ها می‌توانند در تمامی زمینه‌های – نظامی، تجاری، سرمایه‌گذاری، فناوری، انرژی، کشاورزی، گردشگری، آموزش و پرورش و غیره – از روابط با اسرائیل – که ثروتمند است، دارای تحصیلات بالا و نو‌آور است – سود ببرند.

اما مشکلی که پیش روی دولت‌های جهان عرب قرار دارد این است که مردم بسیاری از این کشورها از مساله فلسطین چشم‌پوشی نخواهند کرد و اعتراضات اخیر بحرین درستی این ادعا را ثابت می‌کند. با این حال، واشنگتن تلاش خواهد کرد در محدود کردن پیامدهای ثبات‌زدای عادی‌سازی روابط با اسرائیل به دولت بحرین و سایر دولت‌های عربی خواهان پیوستن به پیمان ابراهیم کمک کند.

این مساعدت واشنگتن به این دلیل انجام می‌شود که سایر کشورهای خاورمیانه و آفریقا با نگاه به تجربه کشورهای عضو کنونی پیمان ابراهیم برای پیوستن به این پیمان تشویق شوند. همان‌طور که اعضای دولت بایدن بارها گفته‌اند، گسترش پیمان ابراهیم یکی از اهداف این دولت برای خاورمیانه است.

منبع: ریسپانسیبل استیت کرفت / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11