دیدار پوتین و اردوغان در سایه حملات سنگین رسانه های روسیه علیه ترکیه

دیپلماسی ایرانی: رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه، در حالی سفر و مذاکرات خود با ولادیمیر پوتین، همتای روس خود را در سوچی، در سواحل دریای سیاه، برنامه ریزی کرد که پیش از این اظهاراتی را درباره کریمه بیان کرده بود که به هیچ وجه به مذاق روس ها خوش نیامده بود. 

همچنین پیش از این دیدار، اردوغان با ولادیمیر زلنسکی، همتای اوکراینی خود در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد دیدار کرده و تاکید کرده بود که کشورش به حمایت نظامی و تامین پهپادهای مورد نیاز کیف در جنگ با مخالفانش در جنوب شرق این کشور ادامه خواهد داد. 

دیمیتری پسکوف، سخنگوی رسمی کرملین، در این باره اظهار داشت که اظهارات اردوغان، اگرچه تازگی ندارد و کرملین قبلاً در مورد اصل و جزئیات آنها توضیحاتی داده است، با این حال "تأثیر ناخوشایندی بر جا می گذارد."

توهمات یک رابطه خوب

آنچه قابل توجه است واکنش مطبوعات و رسانه های روسی است که از کنار اظهارات رئیس جمهوری ترکیه به راحتی نگذشتند و از سخنرانی او در مجمع عمومی سازمان ملل متحد که گفت ترکیه "از به رسمیت شناختن کریمه به عنوان بخشی از روسیه" امتناع می کند، انتقاد کردند.

ترکیه همچنین از به رسمیت شناختن انتخابات نمایندگان دومای دولتی روسیه در کریمه امتناع کرده که باعث ناخرسندی کرملین شده است.

روزنامه روسی "آرگومنتی ری فاکتی" در گزارشی از سیمیون باگداساروف، مدیر مرکز مطالعات خاورمیانه و آسیای میانه، نقل قول آورده و نوشته، آنچه در مورد روابط خوب بین دو کشور گفته می شود "فقط یک توهم است". سیمیون باگداساروف همچنین می گوید: "هیچ مبنایی وجود ندارد که بگوییم روابط روسیه و ترکیه امروز خوب است. آیا ما در سوریه رابطه خوبی با ترکیه داریم؟ به گفته خود اردوغان، آنها عملاً 4000 کیلومتر مربع از خاک سوریه را ضمیمه خود کرده اند."

وی ادامه داد: "یعنی شاید ما روابط خوبی با ترکیه در قفقاز جنوبی داشته باشیم؟ اما آذربایجان در عمل به کوچکترین شریک آنکارا تبدیل شده است و در آنجا ترکیه نفوذ کامل دارد. گرجستان نیز تحت کنترل ترکهاست و ارمنستان نیز در همین مسیر حرکت می کند. علاوه بر همه اینها، چرا ترکیه به اوکراین سلاح می دهد؟"

این روزنامه نگار همچنین آنچه راجع به روابط خوب روسیه و ترکیه گزارش شده است را به سخره گرفت و گفت: "ما فقط روابط خوبی با ترک هایی داریم که از روسیه درآمد کسب می کنند. در نیروگاه هسته ای آکویو و در (سیل ترکیه) در آنجاها روابطمان با هم خوب است. غیر از این هیچ چیزی دیگری نیست که به سود روابط دو کشور باشد." 
وی در پایان همچنین می گوید: "اردوغان به دنبال افزایش نفوذ ترکیه است و می خواهد چیزی شبیه به امپراتوری عثمانی ایجاد کند. برای همین برای تحقق این هدف اگر لازم باشد حاضر است نفوذ روسیه را تضعیف کند و حتی از مناطقی که به فکر نفوذ در آن است روسیه را بیرون خواهد کرد."

باگداساروف به این اکتفا نکرد و افزود که هیچ شکی نیست که ترکیه برنامه ای برای ایجاد اتحادیه ای موسوم به کشورهای تورانی دارد که پنج کشور سابق اتحاد جماهیر شوروی یعنی آذربایجان، ازبکستان، قرقیزستان، قزاقستان و ترکمنستان را شامل می شود. به این ترتیب به گفته او ترکیه تلاش می کند با "گرگ ترکی"، "خرس روسی" را از اردوگاه جنوبی فراری دهد. 

کامرسنت که یکی از روزنامه های مهم پرتیراژ روسیه است نیز نوشت که "ترکیه با موضع گیری اش نسبت به کریمه از حد و مرز خود گذشت". این روزنامه در مقاله ای به قلم کریل کریووشف به اظهارات مکرر مقامات ترکیه اشاره کرد و آن را "تحریک آمیز" دانست و گفت که "آنکارا نمی خواهد روسی بودن شبه جزیره کریمه را به رسمیت بشناسد."

همچنین به بیانیه وزارت امور خارجه ترکیه اشاره کرد که در آن آمده است که "نتایج انتخابات دوما در کریمه برای آنکارا هیچ گونه جنبه قانونی ندارد"، و همچنین به آنچه اردوغان در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد ایراد کرد اشاره کرد که در بالا به آن اشاره کردیم. با این حال "کامرسنت" علاوه بر اظهارات "خصمانه و تحریک آمیز" گزارش شده توسط منابع ترکی که توسط ناظران در روسیه شرح داده شده، به برخی از تلاش های تعدادی از کارشناسان ترک که سعی در کاهش تاثیر چنین اظهاراتی دارند نیز پرداخته است. از جمله اظهارات طغرل اسماعیل، استاد دانشگاه سوچو در شهر کهرمانمارس که می گوید: "مسکو و آنکارا همیشه می توانند یک زبان مشترک پیدا کنند، به همین دلیل است که ترکیه، بر خلاف سایر کشورها، هنوز هیچ تحریمی علیه روسیه به دلیل کریمه اعمال نکرده است." 

مسعود حقی جاشین، رئیس گروه حقوق بین الملل در دانشگاه یدی تپه در استانبول نیز می گوید: "ترکیه با وجود موضع خود در قبال کریمه تا حد زیادی با مسکو در میانه راه تلاقی می کند."

وی افزود: "ترکیه برخلاف یونان و بلغارستان، حریم هوایی خود را در اختیار هواپیماهای جاسوسی و پهپادهای آمریکایی قرار نداد که بر فراز دریای سیاه، کریمه و منطقه درگیری در دونباس پرواز می کنند."

نوعثمانی‌گری

یوگنی ساتانوفسکی، مدیر انستیتوی خاورمیانه در مسکو و رئیس سابق کنگره یهودیان روسیه نیز از قافله منتقدان ترکیه عقب نمانده است و در مصاحبه ای تلویزیونی گفت: "اردوغان کریمه را سرزمین ترکیه می داند." وی افزود: "او منتظر فروپاشی روسیه است، همانطور که کمال آتاتورک، اولین رئیس جمهوری ترکیه در انتظار فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بود."

ساتانوفسکی که در زبان عربی معنای "شیطان" دارد، در ادامه ابراز عقیده کرد که اردوغان فعالانه در حال ساخت امپراتوری جدید عثمانی است و می خواهد در این راستا به موفقیت هایی برسد. وی گفت: "بیانیه شوشا برای پیمان، که در 15 ژوئن سال جاری بین آذربایجان و ترکیه امضا شد شاهدی برای این ادعاست."

این استاد یهودی روسی – اسرائیلی فاش کرد که "کتاب های درسی ترکیه اشاره می کنند که دنیای ترک متشکل از جوامع ترک در اروپا تا اقیانوس منجمد شمالی گسترش یافته است." به گفته وی "بنابراین، یاکوتیا، آلتای و بایکال نیز جزء قلمرو ترک هستند، حتی قلمرو روسیه را فقط به مناطق ساحل ولگا محدود می کند."

ساتانوفسکی در انتقادات خود فقط به همین بسنده نکرد و رهبری روسیه را مقصر دانست که نسبت به اظهارات اردوغان در مورد کریمه که به آن به عنوان قلمروی از ترکیه نگاه می کند، واکنش نشان نمی دهند و فقط نظاره گر هستند. وی همکاری دو کشور را به سخره گرفت و گفت: "ما برای ترک ها در کارخانه های کشتی سازی استانبول کشتی می سازیم، زیرا ما مانند آنها کارخانه کشتی سازی نداریم، همچنین گاز و نفت آنها را تامین می کنیم و برایشان در حال ساخت نیروگاه هسته ای هستیم. همچنین با هزینه خود صنعت گردشگریشان را تقویت کرده ایم." وی یادآور شد که "اردوغان گفته است که کریمه جزئی از روسیه نیست. او هنوز نگفته که کریمه جزئی از ترکیه است، اما فردا این را هم می گوید."

این برخی از مواردی است که قبل از مذاکرات سوچی در فضای رسانه ای روسیه منتشر شده بود که به نظر می رسد تعمدی بود که در سایه آن کرملین می خواست نشست پوتین و اردوغان برگزار شود. فضایی که تقریباً همه متفقا بر این باورند که "تحریک آمیز" بوده است. شاید این فضا و سایر موضوعات بحث برانگیز دیگر در پشت تصمیم دو رئیس جمهوری برای عدم برگزاری کنفرانس مطبوعاتی مشترک وجود داشته باشد. معمولا دو طرف با برگزاری نشست مطبوعاتی مشترک به بسیاری از مناقشه های قبلی خود  پایان می دادند و جلوی تشدید فضا علیه یکدیگر را می گرفتند.

در مورد مذاکرات سوچی روشن بود که دو رهبر، پوتین و اردوغان، تنها می خواستند پس از یک سال اولین ملاقات خود را انجام داده باشند. پیش از این تماس های آنها به تماس های تلفنی و ارتباط از طریق ویدئو کنفرانس با تمرکز بر مسائل روشن و مورد توافق به دور از نقاط اختلافی محدود بود.

سوچی صحبت می کند

منابع روسی فاش کردند که مذاکرات سوچی آن چیزی نبود که مسکو همانند همیشه قبل از شروع دیدار دو رئیس جمهوری اعلام کرده بود. این منابع همچنین گفتند که دو طرف تنها با مترجمین خود به صورت خصوصی در یک اتاق برای سه ساعت درباره روابط دوجانبه و قضایای مهم بین المللی و منطقه ای مورد توجه یکدیگر در راس آنها سوریه، لیبی، افغانستان و ناگورنو قره باغ گفت وگو کردند. 

پوتین همانند آنچه در اکثر ملاقات های خود با مهمانانش دارد و به منافع مشترک کشورش در زمینه های اقصتادی اشاره می کند، این بار نیز سخنان خود را با ستایش از دستاوردهای اقتصادی بین دو کشور و سرمایه گذاری های مشترک که تقریباً یک و نیم میلیارد دلار از طرف روسیه است، آغاز کرد. همچنین به صادرات شش و نیم میلیارد دلاری طرف ترکی نیز اشاره کرد. پوتین از اظهارنظر درباره همکاری در زمینه انرژی، به ویژه در رابطه با ایجاد خط انتقال گاز "جریان جنوبی" و همکاری در زمینه ساخت نیروگاه هسته ای "آکیو" که اولین راکتور آن قرار است سال آینده تکمیل شود، چشم پوشی کرد.

در این رابطه، پوتین از آنچه "موضع استوار آنکارا" در ساخت خط لوله گاز ترکیه، که "منافع مردم ترکیه و روسیه را برآورده می کند" قدردانی کرد. وی در پایان گفت: "در حال حاضر ترکیه از بابت انرژی احساس اطمینان می کند و کاملا ثبات دارد، در حالی که بازارهای گاز اروپا در تلاطم بسیار پیچیده ای قرار دارند."

اردوغان نیز به نوبه خود اعلام کرد که دو طرف همیشه مشتاق بوده اند که روابط خود را به دور از اختلافات، بسته به توانایی های خود برای دستیابی به نتایج مطلوب از طریق سازش، با خروج از تمرکز به مواضع مشاجره برانگیز زیادی که رهبری دو کشور از مدت ها پیش داشته اند، پیش ببرند. 

پوتین در مورد وضعیت کنونی مناقشه آذربایجان و ارمنستان نیز گفت که مرکز نظارت بر آتش بس روسیه و ترکیه در قره باغ فعالانه کار خود را می کند و همچنان "ضامن جدی ثبات و هماهنگی" برای مواضع ایروان و باکو است و انتظار می رود که گام های بعدی با هدف آشتی میان دو طرف برداشته شود.

پوتین همچنین به موفقیت های بزرگ دو طرف در زمینه تعامل در سایر موضوعات بین المللی اشاره کرد و از همکاری دو کشور "در سوریه و تماس های مکرر برای هماهنگی مواضع در لیبی" سخن گفت.

در رابطه با سوریه و علیرغم سکوت دو طرف در مورد جزئیات مذاکرات صورت گرفته، نشانه هایی وجود دارد که نشان می دهد دو طرف راه حل نظامی  برای کاهش تنش در منطقه ادلب در چارچوب حفظ تمامیت ارضی دولت سوریه را رد کرده اند.

در همین رابطه خبرگزاری تاس گزارش داد که آندری کورتونوف، رئیس شورای امور بین الملل روسیه گفته است: "در مذاکرات سوچی موضوعات بسیار حساسی از جمله وضعیت سوریه مورد بررسی قرار گرفت. همه چیز به روابط میان دو رهبر بستگی دارد، و می توان مواضع را بر اساس تفاهم های متقابل میان رهبران در بالاترین سطح تنظیم کرد، قبل از آن که کار به روش های دیپلماتیک برای تدوین مواضع و راه حل های پیشنهادی برسد."

این کارشناس روس به احتمالاتی اشاره کرده مبنی بر این که در سایه توافقاتی که میان رئیس جمهوری روسیه و همتای سوری اش، بشار اسد به دست آمده است، و همچنین دیدار اخیری که میان نمایندگان پوتین و بایدن در ماه سپتامبر انجام شد در آینده شاهد «تماس ها یا دیدارهایی در سطح وزیران امور خارجه و دفاع یا هر یک از نمایندگان وزارتخانه های مربوطه در سفر به مسکو یا آنکارا خواهیم بود.»

منبع: ایندیپندنت / ترجمه: علی موسوی خلخالی