معنای دولت اصول گرای ابراهیم رئیسی برای برجام

نویسنده: ری تکیه

دیپلماسی ایرانی: ابراهیم رئیسی، یک وفادار سرسخت به جمهوری اسلامی، احتمالا مذاکرات احیای توافق هسته ای در وین را ادامه خواهد داد، اما بعید است به تلاش های طرف های برجام برای محدود کردن برنامه های تسلیحاتی و ترغیب به تغییر رفتارهای منطقه ای ایران واکنش مثبتی نشان دهد. ری تکیه، کارشناس شورای روابط خارجی، در این باره توضیح می دهد.

پیروزی ابرهیم رئیسی در انتخابات تغییری در روند مذاکرات برای انطباق مجدد ایالات متحده و ایران با توافق هسته ای 2015، ایجاد خواهد کرد؟

از برخی جهات، بله. جناح بزرگ محافظه کار ایران منتقد رئیس جمهوری حسن روحانی و دیپلماسی هسته ای او بوده است. با این حال، انتقاد آنها چندان روی چگونگی محدود شدن برنامه هسته ای ایران تحت توافق مربوط نمی شود و بیشتر درباره عدم موفقیت برجام در تحقق منافع اقتصادی مانند افزایش سرمایه گذاری بین المللی است.

دولت جو بایدن بر عزم خود برای ادامه مذاکرات پس از بازگشت هر دو کشور به تعهداتشان با هدف دستیابی به توافقی «طولانی تر و مستحکم تر» تاکید کرده است. هیچ جناحی در جمهوری اسلامی با این پیشنهاد موافقت نکرده است. رئیسی پس از انتخابات گفت ایران در هیچ مذاکره ای درباره برنامه موشکی یا سیاست های منطقه ای خود شرکت نخواهد کرد و اینها همان حوزه هایی هستند که ایالات متحده می خواهد درباره آنها گفت و گو کند. دو کشور می توانند به توافق هسته ای برگردند، اما احتمال مذاکره مجدد درباره آن بسیار اندک است.

رئیسی برای پایان دادن به بحران اقتصادی ایران چه گزینه هایی دارد؟

محافظه کاران همگی از تفکر آیت الله خامنه ای درباره «اقتصاد مقاومتی»، یک الگوی اقتصادی که به موجب آن ایران وابستگی خود را به صادرات نفت و تجارت بین المللی کاهش می دهد، حمایت می کنند. تفکر مبتنی بر آن است که ایران می تواند با تکیه بر بازارهای داخلی و تجارت با همسایگان خود مانند افغانستان و عراق و همچنین چین که اخیرا با یک مشارکت اقتصادی و امنیتی بزرگ با ایران موافقت کرده است، به اهداف مالی خود برسد. این چشم انداز اقتصادی برای کشوری که اصلی ترین درآمد ارزی آن همچنان نفتی است، غیر عملی به نظر می رسد؛ اما محافظه کاران این روش را برای محافظت از ایران در برابر تحریم های ایالات متحده، به ویژه پس از خروج دونالد ترامپ از توافق هسته ای در سال 2018، موثر می دانند. 

یک مساله قابل توجه در انتخابات اخیر، کاهش میزان مشارکت است. جمهوری اسلامی مدت هاست که حقانیت خود را با میزان مشارکت رای دهندگان در انتخابات و به ویژه انتخابات ریاست جمهوری درهم آمیخته است. به علاوه، دولت ها همواره از سرمایه رای مردمی به عنوان مهر تاییدی بر سیاست های خود و توجیهی در برابر منتقدان استفاده کرده اند. این مرتبه، شرایط برای سید ابراهیم رئیسی اندکی متفاوت است. نتایج نهایی حاکی از مشارکت 49 درصدی در انتخابات بوده است که کم ترین میزان مشارکت در رای گیری ریاست جمهوری در ایران پس از انقلاب به شمار می رود. 

منبع: شورای روابط خارجی / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34