روسیه به دنبال به چالش کشیدن ناتو نیست، می خواهد از خودش محافظت کند

نویسندگان: یوجین رومر و ریچارد سوکولسکی

دیپلماسی ایرانی: استراتژی روسیه در دریای مدیترانه بخشی جدایی ناپذیر از استراتژی این کشور در صحنه وسیع تر اروپاست که از دیرباز صحنه اصلی پیروزی ها و عقب ماندگی های سیاست خارجی این کشور بوده. موقعیت غالب اروپا در دستور کار سیاست خارجی روسیه محصول فرهنگ استراتژیک این کشور است که به نوبه خود توسط جغرافیا، میراث تاریخی و جهان بینی نخبه گرایی که غرب را تهدیدی برای نظم سیاسی داخلی می داند، شکل گرفته است. درک وضعیت فعلی روسیه در مدیترانه بدون نگریستن به آن در مقیاسی گسترده تر و باتوجه به پس زمینه دخالت چند صد ساله این کشور در منطقه و عقب نشینی از آن در یک چهارم قرن پس از پایان جنگ سرد، غیرممکن است.

توانایی است که به حساب می آید

روسیه پس از احیای حضور دریایی خود در مدیترانه در سال 2012 و تشکیل رسمی گروه ویژه عملیاتی نیروی دریایی در سال 2014، به موفقیت محدودی در گسترش دسترسی این گروه ویژه عملیاتی به مناسبات اساسی قابل اعتماد و سازگار در خارج از سوریه، دست یافت. این شرایط به همان عوامل همیشگی جغرافیا و سیاست برمی گردد.

شمار افراد این گروه ویژه عملیاتی بین 10 تا 15 نیروی مبارز روی زمین است و این گروه زیردریایی هایی دارد که توسط تاسیسات دریایی تارتوس پشتیبانی می شوند. بیشتر این نیروها از ناوگان دریای سیاه به منطقه مدیترانه اعزام می شوند، اما برخی هم از ناوگان بالتیک و شمالی می آیند و از امکانات نگهداری و تعمیرات ناوگان دریای سیاه استفاده می کنند. انتظار می رود مرکز نگهداری جدید در تارتوس فشارهای عملیاتی و لجستیکی به مرکز قدیمی را کاهش دهد. روسیه توافق نامه هایی برای دسترسی محدود به بنادر با قبرس و مالت امضا کرده است. با این حال، هر دو کشور عضو اتحادیه اروپا هستند و به همکاری های دفاعی با ایالات متحده و ناتو ادامه می دهند و در عین داشتن رابطه با روسیه، فاصله خود را با آن حفظ می کنند.

گروه نیروهای ویژه روسیه را به سختی می توان نمونه ای مشابه از ناوگان ششم نیروی دریایی ایالات متحده، نیروهای مقاومت ناتو در مدیترانه و نیروهای هوایی و دریایی اعضای جنوبی اتحاد توصیف کرد. اگرچه ناوگان ششم فقط چهار ناوشکن دارد که در روتا، اسپانیا، مستقر هستند، و یک کشتی فرماندهی که به طور دائم به ناوگان ششم اختصاص داده شده، اما ترکیب حقیقی نیروهای رزمی در گذر زمان متفاوت بوده و گاها این ناوگان کنترل عملیات گروه های رزمی حامل، گروه های آماده دریایی-زمینی و نیروهای رزمی زمینی چرخشی را که در منطقه مسئولیت آن بوده یا برای تمرینات و عملیات کوتاه مدت آمده اند، بر عهده داشته است. کشتی های تحت فرماندهی ناوگان ششم در چند سال گذشته به طور معمول از بنادر مدیترانه و دریای سیاه از جمله در الجزایر، بلغارستان، قبرس، گرجستان، یونان، اسرائیل، فرانسه، رومانی و اسپانیا دیدن کرده اند و در گرفتن ارتباط با نیروی دریایی منطقه بسیار فعال تر از همتایان روسی خود بوده اند. به علاوه، ایالات متحده دارایی های هوایی قابل توجه خود را در ایتالیا و ترکیه حفظ کرده است و در صورت بروز بحران در تئاتر اروپا، شیوه رزمی ناوگان ششم از طریق دیگر نیروهای کمکی از سایر منطقه تقویت خواهد شد.

در توازن نظامی بین ناتو و روسیه در مدیترانه، لازم است توانایی های دریایی و هوایی اعضای سازمان پیمان آتلانتیک شمالی در جناح جنوبی نیز مد نظر گرفته شوند. نیروهای مقاومت ناتو در مدیترانه معمولا از هشت ناوشکن و ناوچه از ایالات متحده، بریتانیا، هلند، آلمان و چند متحد دیگر در جناح جنوبی تشکیل شده است. مهمتر از همه، شش عضو جنوبی ناتو نزدیک به 90 نیروی رزمی زمینی و بیش از 1300 نفر در منطقه دارند. دارایی های نیروی هوایی روسیه در مدیترانه در مقایسه با این نیروها متوسط است. روسیه هیچ پایگاه هوایی در خارج از سوریه ندارد و قدرت هوایی آن در منطقه از کمتر از 14 هواپیمای جنگنده، بمب افکن و حمله تشکیل شده است.

در سال های اخیر، به حباب های «اِی2/اِی.دی» روسیه در اطراف کریمه و سوریه توجه زیادی شده است. این توانایی ها شامل پیشرفته ترین سیستم های دفاع هوایی و موشکی اس-400 با حداکثر برد 400 کیلومتر و همچنین سامانه های موشکی دفاعی کوتاه-برد و ساحلی می شود. ارتش روسیه از موشک های بالستیک کوتاه برد اسکندر و خانواده کالیبر از موشک های کروز مستقر در کشتی در جنگ سوریه استفاده کرده و توانایی های خود را در حمله به اهداف زمینی و دریایی نشان داده است. موشک های کالیبر که گفته می شود توانایی حمل کلاهک هسته ای را دارند، می توانند تهدید قابل توجهی برای دارایی های زمینی و دریایی ایالات متحده و متحدان آن باشند. اما اگر چارچوب کلی توانایی های روسیه در مدیترانه مورد توجه قرار گیرد، ماموریت احتمالی آنها این است که کشتی های ناتو را در صورت رویارویی احتمالی در تئاتر اروپا در معرض خطر قرار دهند یا از تلاش برای به چالش کشیدن حضور روسیه در سوریه جلوگیری کنند.

به رغم نگرانی های گسترده در مورد حباب های «اِی2/اِی.دی» روسیه، برخی از مطالعات نشان می دهد که توانایی های آنها و چالشی که ممکن است برای ناتو ایجاد کنند، آنقدری نیست که در ابتدا بیم آن می رفت. این دارایی های دریایی، هوایی و زمینی اگرچه قابل توجه به نظر می رسند، توانایی نسبی برای اعمال نیرو در مدیترانه دارند؛ آنها می توانند توانایی نیروی دریایی ناتو و نیروهای هوایی را در محدوده فعال خود پیچیده کنند و از این رو، یک تدبیر حفاظتی از پایگاه های روسیه در کریمه و سوریه قلمداد می شوند. با این وجود، در غیاب دارایی های قابل توجه هوایی و دریایی فراتر از این حباب ها، به نظر می رسد روسیه توان رقابت با حضور بسیار برتر نیروی دریایی و هوایی ناتو در سراسر منطقه را ندارد. با توجه به توانایی های ناتو و امکان به کارگیری اقدامات مقابله ای، سوال این نیست که آیا سازمان پیمان آتلانتیک شمالی می تواند بر حباب های «اِی2/اِی.دی» روسیه غلبه کند یا خیر؛ بلکه سوال این است که چطور با این حباب ها مقابله خواهد کرد. (این مطلب ادامه دارد.)

منبع: کارنگی اهداء برای صلح بین المللی / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34