تعامل تهران و واشنگتن روی لبه تیغ

نویسنده: کریگ هوپر

دیپلماسی ایرانی: تعامل دیپلماتیک آمریکا با ایران روی لبه تیغ است. برای هر دو کشور، تنش ها در هیچ کجا بالاتر از آب های شلوغ خلیج فارس نیست؛ جایی که یک حادثه می تواند منطقه را به آتش بکشاند. احتمالا زمان آن رسیده که دو کشور از لبه تیغ فاصله بگیرند. از برخی جهات، اینکه ایالات متحده و ایران توانسته اند از درگیری جدی در خلیج فارس اجتناب کنند، قابل توجه است. حتی در بهترین زمان ها، خلیج فارس با عبور و مرور ترکیبی از قاچاقچی ها، قایق های تفریحی، کشتی های جنگی، کشتی های باری و نفتکش ها مواجه است. حتی زمانی که سلاح و مسائل نظامی مطرح نباشد هم خلیج فارس برای هر دریانوردی مکانی پیچیده به شمار می رود و درگیری اسرائیل، ایران و دیگر بازیگران حوزه خلیج فارس در سایه این منطقه را خطرناک تر کرده است.

حادثه محتمل است. ایالات متحده و ایران به عنوان نیروهای متقابل دیرینه، پیشینه ایمنی خوبی ندارند. در سال 2012، ناوشکن «یو.اس.اس پورتر» با یک نفتکش برخورد کرد. در سال 2009، کشتی «یو.اس.اس نیو اورلئانز» با زیر دریایی تهاجمی «یو.اس.اس هارتفورد» برخورد داشت. در سال 2020، یک موشک سرگردان ایرانی به یک ناو پشتیبانی این کشور برخورد کرد و 19 کشته بر جا گذاشت. و یک ماکت ناو هواپیمابر ایرانی به طور تصادفی در کانال بندرعباس غرق شد و آبراه اصلی ایران را مسدود کرد.

خلیج فارس منطقه دشواری است که احتمال رویارویی و تحریکات نمایشی در آن بالاست. در حالی که تنش و برخوردهای ناامن افزایش یافته، می توان گفت زمان آن رسیده که مسئولان در ایران و ایالات متحده از رویکرد قدیمی خود عقب نشینی کنند و روندی را در پیش بگیرند که مخاطرات را در منطقه خلیج فارس کاهش دهد.

مخاطره کجاست؟

خطر به وضوح از محدودیت های فنی قایق های کوچک ایران ناشی می شود. وقتی آمریکا از آنجا می گذرد، ایران به طور منظم این قایق های کوچک را به خلیج فارس می فرستد و فضای دریایی را بالاتر از حد مطلوب تحت فشار قرار می دهد تا به نوعی خود را با صنایع بزرگ تر دریایی ایالات متحده همگام کرده باشد. حفظ تعادل در یک قایق کوچک و سریع در دریا کار ساده ای نیست و هر لحظه ممکن است از دست رفتن تعادل یکی از این دریانوردان یک حادثه بیافریند. حتی لغزشی کوچک می تواند عواقبی چشمگیر و کشنده داشته باشد. یک حادثه کوچک می تواند به زنجیره ای از واکنش های خونین بیانجامد. ساده ترین کار، برداشتن انگشت از روی ماشه و به حداقل رساندن احتمال حوادث است.

ایالات متحده در صدد کاهش خطر رویارویی نظامی ناخواسته برآمده است. در سال 2020، پس از آنکه 11 قایق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به شدت به کشتی های ناوگان دریایی و گارد ساحلی ایالات متحده نزدیک شدند و ترامپ در یک توییت از «نابود کردن» قایق های مسلح در صورت «آزار و اذیت کشتی های ما در دریا» سخن گفت، ایالات متحده با صدور اطلاعیه ای به دریانوردان هشدار داد تنها شناورهای مسلحی که به 100 متری کشتی نزدیک می شوند را می توان تهدید قلمداد و در برابر آنها مطابق اقدامات دفاعی قانونی رفتار کرد. از آن زمان، دریانوردان آمریکایی عمدتا به نزدیک شدن کشتی های ایرانی تا فاصله 65 متری واکنشی نشان نمی دهند و ناوگان نیروی دریایی مجبور به ارتقای مهارت های ناوبری خود در یک چالش پس از دیگری شده است. در رابطه با رزمناوهای بزرگ تر، فرماندهان آمریکایی مجموعه ای از نشانه ها را درباره مخاطره ددر نظر می گیرند. اما برداشت از نشانه ها همواره به معنای وجود خطای انسانی است.

چاره چیست؟

در میانه جنگ سرد وقتی تنش ها شدت گرفت و درگیری های دریایی به سمت رویارویی نظامی، آماده کردن تسلیحات و مرگ های تصادفی پیش رفت، اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده روابط خود را در دریا با مذاکره بر سر توافقنامه حوادث در دریا (به تاریخ سال 1972) تنظیم کردند. این توافق تا اندازه ای پیگرد قانونی حملات ساختگی را محدود و چارچوبی برای بحث و کاهش حوادث در دریا برای هر دو طرف فراهم کرد. اما این اتفاق یک شبه رخ نداد؛ مساله سال ها درخواست و سپس سال ها مذاکره مطرح بود. اما در نهایت، این توافق تقابل ایالات متحده و شوروی در دریا و احتمال اشتباهات محاسباتی در برخی از خطرناک ترین روزهای جنگ سرد را کاهش داد.

ایالات متحده امروز به توافق مشابهی با ایران نیاز دارد. «راهنمای استراتژیک امنیت ملی موقت» که توسط دولت بایدن منتشر شده، پوششی عالی برای مقامات نیروی دریایی در «ارتقاء دیپلماسی به عنوان ابزار اولیه ما» ارائه می دهد. اگر آمریکا و ایران می خواهند تمایل خود را برای همکاری مشترک در یک توافق استراتژیک گسترده نشان دهند، شاید زمان آن رسیده که توانایی های خود را در اجرای یک توافق تاکتیکی ساده که مزایای فوری امنیتی برای کل منطقه دارد را نیز نشان دهند.

منبع: فوربز / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34