شلیک با کلیک

دیپلماسی ایرانی: بیش از 50 کشور اروپایی با جمعیتی بالغ بر 500 میلیون سه دهه بعد از جنگ سرد و فروپاشی کمونیسم همچنان در سطوح مختلف دوران گذر بسر می برند و اگر چه بیش از 80 درصد جمعیت این قاره به حوزه اتحادیه اروپایی و ناتو پیوسته اند ولی همچنان با چالش های گوناگون امنیتی، اقتصادی و اجتماعی دست و پنجه نرم می کنند. در موضوع کرونا کشورهای این منطقه سطوح مختلف بحرانی تجربه کردند ولی در مجموع بحران غیرمتعارف جدید موجب تشکیک بیشتر به توانمندی اتحادیه اروپایی، احیای اهمیت مرزهای جغرافیایی و کنترل تردد، ظرفیت محسوس روسیه و تقویت حرکت رهبران شرق اروپا به تمرکز بیشتر قدرت شده است. البته بر کسی پوشیده نیست که در روزهای اخیر موضوع احیای برجام و مذاکرات جدید در وین به یکی از اولویت های مهم سیاست خارجی اروپا تبدیل شده است.

در هزاره سوم؛ انقلاب اطلاعات موجب اصلاحات نسبتا گسترده ای در سازوکارها و کارکردهای دستگاه های دیپلماتیک بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان شده و با تغییر در هویت و نقش سنتی شان انجام وظایفی مانند جمع آوری و تحلیل اطلاعات و بخشی از امور اجرایی در زمینه های فرهنگی، اقتصادی و کنسولی به بازیگران جدید واگذار شده و  بجای نقش مشورتی و ارتباطی، کارکرد هماهنگی، میانجی گری و تسهیل در ارتباط بین نهاد های داخلی و بین المللی اهمیت یافته و کارکردهای نوین و غیردولتی و غیرسیاسی نیز برای دیپلماسی تعریف شده است. دیپلماسی هوشمند به عنوان مهمترین بعد هوشمندسازی ابعاد فعالیتی در عرصه سیاست خارجی در حال بروز و ظهور و شکوفایی است. امروزه، دیپلماسی هوشمند به عنوان یک استراتژی توسعه جدید در حال ظهور است که ابعاد مختلفی دارد. هوشمندسازی؛ همزمان با پیشرفت روزافزون کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه خصوصا در زمینه‌های علمی و فنی و اقتصادی و امتیازات به‌کارگیری اینترنت، داده‌های علمی و اطلاعاتی این کشورها بیش از پیش هدف تهدید سرقت هکرها و مهاجمان ناشناس قرار گرفته و اگر در قرون گذشته به ویژه قرن بیستم جنگ‌ها عمدتا در میدان نبرد صورت می‌پذیرفت و تلفات میلیونی انسانی بر جای می‌گذاشت؛ امروزه دستیابی به منابع اطلاعاتی رقبا و اختلال در سیستم‌های ارتباطی آنها نزاع جدی را در فضای مجازی رقم می‌زند. تئوریسین‌ها بر این باورند که میدان سایبری پنجمین میدان نبرد پس از جنگ‌های زمینی، دریایی، هوایی و فضایی است. 

درحالی‌که حدود نیم قرن از نظریه دهکده جهانی ارتباطات مک لوهان، جامعه‌شناس کانادایی می‌گذرد در جهان امروز بیش از۳۶۰ تریلیون نشان اینترنتی به ثبت رسیده، رقمی فراتر از تعداد ستارگان شناسایی شده کهکشان‌ها. همچنین 4  میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر به شبکه اینترنت وصل هستند و جالب اینکه 65 درصد این افراد زیر ۲۵ سال سن دارند. آمار‌ها در این حوزه خیره کننده است کاربران فیس‌بوک که گفته می‌شود تا چند  سال آینده برچیده خواهد شد میلیاردی شده است و در چین که مردم با  وضعیت اقتصادی متوسط حدود 1 میلیارد نفر به اینترنت متصل‌اند. یکی از مهم‌ترین مسائل، تامین امنیت در شهر هوشمند است. با استفاده از یک دیوار آتش (FireWall) می‌توان از شبکه محافظت کرد. فایروال به طور دائم، چرخش اطلاعات در شبکه را بررسی می‌کند و اجازه نمی‌دهد یک دستگاه خارجی، به شبکه متصل شود.

زمانی که بیزمارک گفت "بزرگترین دروغ ها در زمان جنگ؛ انتخابات و بعد از شکار می گویند" نمی دانست زمانی کرونا نیز فراگیر شده و برایش بزرگترین دروغ ها می گویند. افکار عمومی و جامعه بشری در مواجهه با کرونا به ابهام اطلاعاتی گسترده ای دچار شده و توانایی تشخیص اخبار صحیح و غلط، انتخاب اطلاعات از میان میلیاردها دیتای مختلف و بعضا جنگ اطلاعاتی و روانی محدودی دارد. گزارش تدوینی از سوی سرویس فعالیت های خارجی اتحادیه اروپا از بررسی 80 خبر جعلی در مورد کرونا از آن حکایت دارد که رسا نه های مختلف رسمی و غیررسمی دولتی  برنامه گسترده ترویج اخبار کذب و ایجاد وحشت در غرب با اهرم کرونا با هدف کاهش اعتماد عمومی به ساختار بهداشتی و درمانی دول غربی و ضعف این دولت ها در مواجهه اصولی و کارآمد با کرونا دارند. در شرایط کنونی سیاست های امنیتی بر محوریت اولویت دادن به تهدیدهاست و امکان تمرکز و رسیدگی بر چندین تهدیدی  وجود ندارد.

نتیجه بررسی های مدیر مطالعات دفاعی دانشگاه لوبلیانا (ایزتوک پرزلج) از آن حکایت دارد که کشورهایی که روسیه را تهدید اول قلمداد می کردند امروزه بر موضوع رسیدگی و مدیریت کرونا تمرکز کرده اند؛ در عین حال که روسیه همچنان به عنوان تهدید اصلی در برنامه سیاستمداران، استراتژیست ها و اتاق های فکر غربی و آمریکا حفظ خواهد شد. بر کسی پوشیده نیست که مراکز تخصصی و اتاق های فکر آمریکایی در سال های اخیر تمرکز فوق العاده ای بر بزرگنمایی تهدید همه جانبه روسیه به‌ویژه برای کشورهای بالتیک، لهستان و رومانی برای توسعه حضور نظامی خود در منطقه و فروش هر چه بیشتر تسلیحات به این کشورها داشته اند و نتایج خوبی نیز گرفته اند. در همین رابطه دبیر کل ناتو می گوید کرونا تاثیری بر ظرفیت دفاعی ناتو نداشته و مانورهای نظامی روسیه در مرزهای غربی مورد انتقاد است و اگر چه برخی از برنامه های ناتو دچار تغییر شده ولی مانورهای محدودی برای ظرفیت سنجی توانایی ناتو برای مقابله با کرونا برگزار می شود. 

پروفسور ایلیه بادسکو، متخصص در مطالعات راهبردی و عضو آکادمی علوم رومانی معتقد است کرونا تهدید همگانی برای همه نظیر آهن ربایی است که چین، ناتو، آمریکا، روسیه و تمامی جهان را در شعاع نیروی تاثیرگذار خود قرار داده و بهتر است بگوییم جهان در جنگی تمام عیار با پدیده ای ناخواسته و پیچیده است و نمی شود تهدیدهای سنتی را در ردیف این تهدید نامتعارف قرار داد چرا که ابعاد این تهدید در مرحله پیشگیری، مقابله و پساکرونا بسیار متفاوت و غیر قابل انداره گیری دقیق است. این بحران همچنین نشان دادکه روسیه به تنهایی از توانمندی بیشتری نسبت به اتحادیه اروپا برای مواجهه با حوادث غیرمترقبه برخوردار است و نباید روسیه تهدیدی نظیر کرونا تلقی کرد البته شاید بخشی از موضوع به گرفتاری ها و چالش های متعدد اروپا نظیر برگزیت، مهاجرت و غیره بر می گردد.

از موضوعات مهم دیگر در مبحث کرونا به ساختارهای اطلاعاتی و جنگ سایبری بر می گردد. امروزه دستیابی به اخبار و اطلاعات صحیح در مورد ماهیت خطرناک کرونا بسیار سخت شده و دستگاه های اطلاعاتی با دشواری بیشتری در ماموریت های خود مواجه هستند چرا که اکثریت نشست ها و تجمعات منطقه ای بین المللی و نمایشگاه فصلی و منطقه ای ملغی شده و رفت و آمدها نیز بسیار محدود شده است. لیویو یونیثا، تحلیلگر رسانه ای رومانیایی معتقد است ساختارهای اطلاعاتی از مدت ها پیش بر دستابی به اطلاعات دقیق در مورد کرونا متمرکز بوده اند و شکی نیست که از ژانویه 2019 اطلاعاتی در مورد نگرانی شیوع نوعی بیماری واگیردار بین سرویس جاسوسی  و  ضداطلاعاتی مبادله شده است و این پیش بینی وجود داشته که مقابله حداقلی و مهار یک ویروس واگیردار به یک مقطع زمانی سه ماهه نیازمند بوده در صورتی که امکانات بهداشتی و درمانی لازم تامین شده و در اختیار باشد. این بخش مهم با پرداختن به رقابت های سایبری ادامه خواهد یافت.