آبروی بر باد رفته امریکا

نویسنده: بشیر اسماعیلی، استادیار روابط بین الملل

دیپلماسی ایرانی: از دوران کودکی تا پیش از آنکه علوم سیاسی بخوانم و با حقایق ناشنیده جهان آشنا شوم، آمریکا در تصورات من یک بهشت تمام عیار بود. یک اتوپیای محقق شده در گوشه ای دیگر از دنیا که با ما فاصله بسیار زیادی دارد. اینک در ابتدای سال ۲۰۲۱ ، آنچه سال ها پیش روشنفکران اروپایی مثل بودریار درباره آمریکا گفته اند، کاملا درست از آب می آید؛ ژان بودریار در کتاب آمریکا می‌گوید این کشور، چیزی جز بازنمایی تمام و کمال نیست که آنچه از بیرون آن به نظر می رسد با آنچه درونش جریان دارد زمین تا آسمان متفاوت است. این حجم عظیم از بازنمایی در دوران کودکی، عمیقأ تداعی ذهنی من‌ از ایالات متحده آمریکا را شکل داده بود. درست مثل میلیاردها انسان دیگر در دنیا که آمریکا را کعبه آمال انسانی قلمداد می‌کردند. 

هالیوود، صنعت موسیقی آمریکا، قدرت علمی و رسانه ای این کشور و بمباران تبلیغاتی آمریکا که بعضاً توسط وادادگان فرهنگی در دیگر کشورها هم تشدید می شود، آن تصویر آرمان شهر وار از آمریکا را بازنمایی می‌کند. 

سالی که گذشت اما، سال فروپاشی وجهه آمریکا در بین مردم جهان بود. ترامپ بدون اینکه به اهمیت مقوله قدرت نرم آمریکا در جهان واقف باشد، برخلاف اسلافی همچون اوباما و کلینتون، جایگاه رئیس جمهوری آمریکا را به یک شومن لمپن فروکاهید. در عین حال ناکارآمدی نظام درمانی آمریکا در مقابله با کرونا که ده ها هزار کشته در این کشور به جا گذاشت، وجهه ابرقدرتی ایالات متحده را عمیقأ مخدوش کرد. کمپین اینستاگرامی برنی سندرز، نامزد حزب دموکرات، نشان داد ایالت های آمریکا در چه وضع نامناسبی از خدمات درمانی به سر می برند. در یکی از سفر های سندرز دیده شد که بیماران دیابتی یکی از شهرها در آمریکا، به خاطر فقر مالی، از انسولین مخصوص سگ به جای انسولین انسانی استفاده می کنند. در ادامه وقایع سال گذشته، قتل جورج فلوید سیاهپوست، تظاهرات بی سابقه ای را از زمان جنبش های مدنی آمریکا در این کشور رقم زد. خشم فرو خورده مردم آمریکا و نارضایی تجمیع شده آنها با جرقه قتل فلوید منفجر شد. 

این اما پایان ماجرا نبود، وقایع عجیب و غریب انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، وجهه دموکراتیک این کشور را که سال ها بر سر رقبا کوبیده بود، لکه دار کرد. از اعلام پیروزی زود هنگام دونالد ترامپ گرفته تا تکرار بی اساس ادعای تقلب در انتخابات، همگی دموکراسی دیرپای آمریکایی را زیر سوال بردند. 

در این روزها اما حمله به ساختمان کنگره و سقوط آن، ته مانده آبروی آمریکایی را به باد داد. تصاویری که از حمله مردم به کنگره نمایندگان در واشنگتن به دنیا مخابره می شد، همگان را در شوک فرو برد و صحنه تیر خوردن اشلی بابیت، زنی که در جریان حمله به کنگره کشته شد، بر دامنه این شوک افزود. 

آمریکا در سال های اخیر با اغتشاشات پراکنده ای نظیر جنبش وال استریت، تظاهرات سیاهان در سین سیناتی و امثال آن مواجه شده بود. اما سال ۲۰۲۰ نمونه های بی سابقه از فروپاشی سرمایه اجتماعی در آمریکا را به نمایش گذاشت، امری که به قدرت نرم این کشور در دنیا لطمه فراوانی وارد کرد. 

در فیلمی که تظاهر کنندگان از حمله به کنگره گرفته اند، مرد قوی هیکلی دیده می شود که لباس بتمن «ابرقهرمان سرشناس فیلم و داستان های کمیک امریکایی» را بر تن کرده و در میان آتش و دود و صدای تیراندازی راه می رود. این صحنه، نمایی از یک گروتسک واقعی در آمریکای بحران زده امروزی را نمایش می دهد؛ جامعه ای رو به افول، نا امید و فروپاشیده که ابر قهرمان داستان هایش، این بار نه معرف شکوه و نیک فرجامی گاتهام* که راوی تراژدی دردناک واشنگتن است. 

*گاتهام نام شهری خیالی در سری فیلم های بتمن است که عموما با تلاش های شخص بتمن و همراهانش از سر دشمنان مصون می ماند.