آیا تنها برجام‌ستیز آمریکا ترامپ بود؟

۴۱۹ رای مثبت مجلس نمایندگان و ۹۸ رای مثبت سنا آمریکا به تحریم کاتسا نشان می‌دهد که برجام‌ستیز اعظم تنها محدود به شخص ترامپ نمی‌شود بلکه باید آن را نوعاً یک جریان دانست.

گروه سیاسی خبرگزاری فارس: طی روزهای گذشته، یادداشتی در فضای مجازی توسط فردی که کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل نامیده می‌شود، منتشر شد که تلاش داشت تا رفتارهای خصمانه آمریکا طی سال‌های اجرای برجام و سپس از زمان خروج این کشور از توافق هسته‌ای را مشروع جلوه دهد.

در پس این توجیه، مطابق انتظار ستایش از برجام دیده می‌شد و برخی رسانه‌ها نیز مطالب منتشر شده را تحت عنوان «پاسخ یک حقوق‌دان به سعید جلیلی» منتشر کرده‌اند. اما بررسی‌های دقیق‌تر این حکایت از آن می‌کند که مطالب منتشر شده فاقد دقت لازم بوده است. چنان‌که:

۱- نویسنده یادداشت مدعی شده که انتظاری جز تمدید تحریم آیسا توسط کنگره آمریکا با گرایش جمهوری‌خواه نبوده است. اما بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد که تفکیک قائل شدن بین جمهوری خواهان و دموکرات‌ها در موضوع فوق و تلاش برای ایجاد دوگانه ‌«جمهوری‌خواه بد و دموکرات خوب» بیشتر به افسانه شباهت دارد. چنان‌که:

الف: مجلس نمایندگان آمریکا، در ۱۵ نوامبر ۲۰۱۶،  برخلاف تعهد برجامی مشخص این کشور، با ۴۱۹ رای موافق- بیش از ۹۴ درصد - طرح تمدید قانون تحریم‌های ایران (آیسا) را تصویب کرد.

ب: از ۱۸۸ نماینده دموکرات حاضر در جلسه، ۱۸۳ نفر- بیش از ۹۷ درصد ــ به این طرح رای مثبت داده‌اند. ۵ نماینده دموکرات هم صرفاً به رای ممتنع اکتفا کردند. توماس ماسی نماینده جمهوری خواه! ایالت کنتاگی تنها مخالف طرح بوده است.

 پ:  بعد از مجلس نمایندگان، در اول نوامبر ۲۰۱۶،  سنای آمریکا با رای ۹۹ درصدی و بدون هیچ رای مخالفی قانون آیسا را تصویب کرد. تمام ۴۴ سناتوره دموکرات حاضر در جلسه، به این قانون رای مثبت دادند!

ت: تعابیری مثل انتظار داشتن یا نداشتن، در مباحث حقوقی جایگاهی ندارد؛ اقدام آمریکا نقض صریح ماده ۲۶،۲۹ برجام به شمار می‌رفت چرا که در ماده ۲۶ برجام ایالات متحده آمریکا متعهد به انجام دو اقدام شده است: اولاً از بازگرداندن و اعمال مجدد تحریم‌های (from re-introducing or re-imposing)  مشخص شده در ضمیمه دوم جلوگیری نماید و ثانیاً این‌که از وضع تحریم های جدید مرتبط با هسته ای (imposing new nuclear-related sanctions) خودداری بپرهیزد. در ماده ۲۹ نیز ایالات متحده نسبت به اتخاذ سیاست‌هایی که عادی‌سازی روابط اقتصادی با ایران را از بین می‌برد نهی شده است که طرح تمدید تحریم‌های ایران به این علت نقض برجام است.

ث: اقدام آمریکا به میزانی نقض برجام به شمار می‌رفت که طبق مدعای جواد ظریف، حتی جان کری نیز به این مسئله معترف بوده است.

۲- در ادامه این یادداشت توییتری، اصلاح قانون ویزا دستاورد جریان تندرو در واشنگتن نامیده شده است. اما بر خلاف ادعای صورت گرفته:

الف: اصلاح قانون ویزا یا به تعبیر دقیق‌تر «بهبود برنامه معافیت از اخذ روادید و ممنوعیت سفر تروریستی» دستاورد جریان تندرو در واشنگتن نیست، چرا که اوباما برای اولین بار، ۴ روز بعد از کشتار سن برناردیو در ۲ دسامبر ۲۰۱۵، پیشنهاد آن را مطرح کرد. 

باراک اوباما در سخنرانی خود به کنگره پیشنهاد می‌کند که برای مبارزه با آن‌چه که خودتروریسم می‌خواندش، نظارت قوی‌تری  بر روی کسانی که بدون ویزا به آمریکا مسافرت می‌کنند اعمال نماید. اوباما در سخنرانی‌اش خواستار بازنگری در برنامه معافیت از اخذ روادید (review the visa Waiver program) و ایجاد یک غربال‌گری قوی‌تر (stronger screening) برای افرادی می‌شود که خواهان ورود به آمریکا هستند.

ب:  چند ساعت بعد از سخنرانی اوباما، طرح محدودیت صدور ویزا بر روی سایت کنگره منتشر شد. مجلس نمایندگان هم با ۴۰۷ رای موافق و تنها ۱۹ رای مخالف این قانون را به تصویب رسوند.  اوباما نیز بعدتر آن را امضا کرد.

پ: طبق این قانون، ایران  به کشورهایی که در منطقه نگرانی آمریکا قرار دارند اضافه شد و افرادی که به یکی از این کشورها سفر کرده بودند بدون ویزا نمی‌توانستند به آمریکا سفر کنند. از همین رو نسبت دادن این اقدام به جریان تندرو در واشنگتن را از اساس باید غلط دانست.

۳- نویسنده در بخشی دیگر از توئیت خود پیرامون تحریم کاتسا، ابتدا آن را به ترامپ نسبت می‌دهد، سپس موضوع عمده آن را توانمندی موشکی ایران می‌خواند و نهایتاً مدعی می‌شود که به‌موجب قطعنامه ۲۲۳۱، موضوع توانمندی موشکی ایران از ممنوعیت شورای امنیت خارج شده است. اما برخلاف ادعای صورت گرفته:

الف: مطابق با بند ۳ ضمیمه B قطعنامه ۲۲۳۱ تحریم‌های موشکی علیه ایران به مدت ۸ سال اعمال شده است؛ بنابراین اتمام ممنوعیت توانمندی موشکی ایران از اساس سخن نادرستی است.

ب:  دست و پا زدن، برای جدا کردن تحریم کاتسا و یا به تعبیر دقیق‌تر قانون «H.R.3364» از برجام یک تلاش صرفاً بی‌فایده است. این قانون نقض صریح بندهای مقدمه، 26، 28، 29، بند 4.8.1 و پانوشت ۲۱ پیوست ۲ برجام است.

پ: مهم‌ترین بخش قانون H.R.3364، نه مسئله موشکی ایران، بلکه تحریم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. آن هم چگونگی شکل‌گیری سیاه چاله تحریم از طریق مثلث دستور اجرایی 13224، قانون H.R.3364 و قانون IFCA 2013

ت: ۴۱۹ رای مثبت مجلس نمایندگان  و ۹۸ رای مثبت سنا آمریکا به تحریم کاتسا نشان می‌دهد که برجام‌ستیز اعظم تنها محدود به شخص ترامپ نمی‌شود بلکه باید آن را نوعاً یک جریان! دانست.

۴- در بخشی دیگر از توئیت‌های منتشر شده آمده است که چون برجام، پیمان مودّت میان ایران و آمریکا نبود پس نمی‌توان از طریق آن دولت و همه بازیگران صحنه سیاست آمریکا را ملزم به رفتار دوستانه با ایران کرد. اما به نظر می‌رسد بیان این مطالب از اساس یک انحراف و یک موضوع بی‌ربط است. مگر کسی خواهان رفتار دوستانه آمریکا با ایران شده است؟ آمریکا ملزم به اجرای تعهدات خود ذیل برجام بوده، اما به‌جای اجرای تعهدات مذکور، ابتدا اقدام به نقض برجام کرد و سپس از آن خارج شده است. برای این پیمان شکنی آشکار باید به دنبال توجیهات بهتری بود.

۵- یادداشت مزبور در پایان تلاش کرده تا دستاوردهایی برای برجام بتراشد و از سعید جلیلی نیز خواسته است تا به دولت برای اجرای تمام و کمال برجام کمک کند! غافل از آن‌که برجام به زبان ساده یعنی: انصراف از ۱۰۰ حق هسته‌ای، حفظ و تشدید تحریم‌ها، پذیرش بازرسی‌های فراقانونی و بتن‌ریزی در صنایع قدرت آفرین ایران. دستاورد خواندن برجام چه در ۲۰۱۵ و چه در ۲۰۲۰ یک طنز سیاسی است.