استقلال اروپا از آمریکا، خیلی دور خیلی نزدیک

-ایرنا- روابط اروپا و آمریکا در سال‌های حضور ترامپ در کاخ سفید متاثر از سیاست یکجانبه گرایانه ترامپ کاهش یافت. حالا چشم بسیاری از ناظران مسائل بین الملل به انتخابات‌آمریکاست؛ در صورت انتخاب مجدد ترامپ باید شاهد افزایش فاصله دو سوی آتلانتیک بود در حالی که انتخاب بایدن ممکن است شکاف این دو بازیگر جهانی را کاهش دهد.

الیوت آبرامز نماینده آمریکا در امور ایران به تازگی به آلمان سفر کرد تا درباره محدودیت‌های تسلیحاتی و برنامه هسته‌ای ایران با مقامات این کشور رایزنی کند. آبرامز همچنین قصد دارد با نمایندگان انگلیس، فرانسه و اتحادیه اروپا درباره ایران رایزنی و گفت‌وگو داشته باشد. این سفر در حالی انجام می‌شود که وزارت خزانه‌داری آمریکا طی روزهای اخیر ۱۸ بانک ایرانی را تحت تحریم قرار داده است. در بیانیه وزارت خزانه‌داری آمریکا در این خصوص اعلام شد این وزارت‌خانه طی رایزنی با وزارت خارجه این کشور نهادهای مالی ایران را برای قرار دادن در لیست تحریم‌ها شناسایی کرده است.

این در حالی است که کشورهای اروپایی اعلام کرده اند که به تحریم‌های جدید علیه ایران اعتقادی ندارند و مخالف فشار حداکثری علیه ایران هستند. طی هفته های اخیر اروپا به قطعنامه آمریکا در مورد تمدید تحریم تسلیحاتی ایران رای ممتنع داد و پس از رد قطعنامه هنگامی که آمریکا به مکانیسم ماشه متوسل شد کشورهای اروپایی در نامه‌ای به سازمان ملل فعال کردن این مکانیسم را توسط آمریکا غیرقانونی دانستند.

اگرچه کشورهای اروپایی پس از جنگ جهانی دوم به سمت ایجاد نهادهای مستقل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مانند شورای اروپایی، شورای اتحادیه اروپایی، کمیسیون اروپا، دادگاه اروپا، پارلمان اروپا، بانک مرکزی اروپا و دیوان محاسبات، پیش رفته‌اند، هیچ گاه در سایه پیمان ناتو نتوانسته‌ و شاید نخواستند نیازهای امنیتی خود را برای ارائه نقش مستقل و ایفای وظیفه ملی بازیابی و تکمیل کنند. با این حال  از زمان حضور ترامپ در کاخ سفید و در پیش گرفتن سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه وی، ‌ اروپایی‌ها بیشتر به صرافت افتاده‌اند که از میزان وابستگی خود به آمریکا بکاهند.

هر چند در سال‌های قبل از حضور ترامپ در کاخ سفید هم بعضا بر سر مسائلی مانند تعرفه فولاد اختلافاتی بین اروپا و آمریکا بروز می‌کرد و برخی از چهره‌های آمریکایی با استفاده از تعابیری همچون اروپای پیر و اروپای جوان آسیب‌های شکاف اروپایی‌ها را به رخ آنها می‌کشیدند اما بی‌محلی و بی‌اعتنایی وی به خواسته‌های اروپایی‌ها در مسائلی مانند برجام و توافق آب و هوایی پاریس حمایت از چهره‌های راست افراطی در اروپا فاصله بین دو سوی آتلانتیک را بیش از هر زمان دیگری گسترش داد.

در این مدت، اروپا اگر چه تلاش کرده به پیرو آمریکا در عرصه بین الملل تبدیل نشود. اما مقاومت علنی و عملی جدی و موثری هم در مقابل آمریکا انجام نداده است. تا جایی که به ایران مربوط می شود، نحوه بازیگری اروپا در قبال برجام  به عنوان شاخصی برای ارزیابی میزان استقلال اروپا از آمریکا تلقی می‌شود. اتحادیه اروپا در تئوری به عنوان یکی از بازیگران فعال در مسائل ایران ظاهر شده است. در حالی که تا پیش از آن این اتحادیه در کنار امریکا در مسائل منطقه‌ای ایفای نقش می‌کرد. اما اکنون به نظر می‌رسد اتحادیه اروپا تلاش دارد تا سیاست‌ها و راهبردهای خود را جدا از آمریکا در راستای ایفای نقشی مستقل‌تر به پیش ببرد.

 واقع امر این است که با عنایت به ارزش‌های مشترک اروپا وآمریکا نباید انتظار شکاف گسترده این دو بازیگر را انتظار داشت. اما در عین حال سیاست یکجانبه گرایانه ترامپ باعث فاصله این دو قدرت از هم شد. اگر در سال‌های نخست حضور ترامپ و جولان وی در مناسبات داخلی و بین المللی اروپایی‌ها چندان توان ابزار وجود در مقابل ترامپ را نداشتند حالا با مشخص شدن نتایج نظرسنجی‌ها و مشاهده افول ترامپ کم کم شاهد اقدامات و اظهار نظرهای واگرایانه اروپا از آمریکا هستیم و با این شرایط بعید است تا مشخص شدن نهایی نتیجه انتخابات آمریکا اتفاق خاصی در مناسبات آمریکا و اروپا رخ دهد و از این منظر سفر الیوت آبرامز بعید است نتایج موثری در جهت سیاست فشار حداکثری ترامپ داشته باشد.

  از سوی دیگر ایران به واسطه منابع  غیر قابل انکار قدرت اعم از نیروی انسانی، موقعیت ژئوپلتیکی، منابع انرژی، و عوامل تمدنی جایگاه غیر قابل انکاری در معادلات منطقه ای و حتی بین المللی دارد و اروپایی‌ها با علم به چنین موقعیتی درصدد سامان دهدن به سیاست‌های منطقه ای خود در خاورمیانه به عنوان همسایگان نزدیک آنها برآمدند.

حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی، رئیس جمهوری کشورمان چندی پیش در گفت و گو با شارل میشل رئیس شورای اروپا گفت که اگر اتحادیه اروپا بخواهد در مسیر تقویت صلح و ثبات منطقه فعالیت کند، تهران آماده همکاری و مشارکت با این اتحادیه است. رئیس جمهوری محاسبات غلط و زیان‌بار آمریکا را ناشی از ناتوانی این کشور در شناخت از ایران و منطقه دانست و تاکید کرد که اتحادیه اروپا باید با اتخاذ مواضع مستقل از واشنگتن، اجازه ندهد ایران کاملا از اروپا مایوس شود.

اروپایی‌ها شاهد آن هستند که سیاست ایالات متحده در قبال ایران و منطقه یکجانبه گرایانه و همراهی با رژیم صهیونیستی و کشورهایی چون عربستان سعودی است و منافع امنیتی آنها به طور مستقیم و به شیوه‌ای منفی تحت تاثیر تصمیمات آمریکا قرار می گیرد. به همین دلیل اروپا پس از سال ها تلاش بی نتیجه برای همراهی با ایالات متحده  اکنون به جایی رسیده که باید تلاش‌های خود را در سطح منطقه ای متمرکز کند.