چالش راهبردی ایران و ونزوئلا در برابر تحریم ها

نویسنده: ژورف ام. هومایر

دیپلماسی ایرانی: ادعای اخیر ایوان دوک، رئیس جمهوری کلمبیا، مبنی بر اینکه ونزوئلا به طور فعالانه در صدد دستیابی به موشک های میان-برد تا دور-برد ایران برآمده، در هر زمان دیگری غیر از حالا می توانست به سرتیتر  خبرها در ایالات متحده تبدیل شود. اما سال 2020 یک سال عادی نیست. جدای از همه گیری کووید-19، ایالات متحده انتخاباتی سرنوشت ساز دارد که بیشتر آمریکایی ها را درگیر سیاست کرده است. تظاهرات گسترده مردمی بسیاری را نگران کرده است. دشمنان خارجی آمریکا، یعنی ایران و ونزوئلا، به پویایی داخلی در ایالات متحده توجه ویژه دارند و به دنبال فرصت برای اقدام هستند. آن فرصت ممکن است 18 اکتبر و زمانی باشد که تحریم تسلیحاتی 13 ساله علیه ایران به پایان می رسد. دولت ترامپ این لحظه را پیش بینی کرد، اما نتوانست در تمدید تحریم ها علیه ایران در شورای امنیت کاری از پیش ببرد؛ اکنون از این شورا «بازگشت فوری» تحریم های پیش از توافق هسته ای 2015 را خواستار شده است. قطعنامه 2231 شورای امنیت، (با زعم آمریکا) یک سند جداگانه و مستقل از برجام است که می تواند به تمدید تحریم تسلیحاتی و بازگشت همه تحریم های پیشین علیه جمهوری اسلامی کمک کند.

در میانه نبرد حقوقی در رابطه با برجام در شورای امنیت، ایران سعی دارد با آشکار ساختن نشانه هایی از یک انتقال تسلیحات احتمالی در نیمکره غربی به دولت نیکلاس مادورو در ونزوئلا، چالشی استراتژیک برای تهدید تحریم ها ایجاد کند. دولت مادورو در میانه یکی از وخیم ترین بحران های انسانی در تاریخ مدرن در آمریکای لاتین مسئولیت اداره ونزئولا را داشته است؛ از سال 2014 تا کنون حداقل 5.2 میلیون ونزوئلایی از این کشور فرار کرده اند و دومین موج بزرگ پناهجویان را شکل دادند. یکی از دلایل این فرارها سرکوب گسترده در ونزوئلاست که در گزارش های اخیر حقوق بشر سازمان ملل در اشاره به بیش از 8 هزار کشتار بدون محاکمه قضایی از سال 2018 بیشتر مورد توجه قرار گرفته است؛ اما دلیل مهم تر این فرارها شرایط سخت اقتصادی است؛ ونزوئلایی ها به رغم برخورداری از بزرگ ترین ذخایر نفتی جهان، از کمبود مواد غذایی، دارو و حتی سوخت رنج می برند.

ایران از بحران سوخت در ونزوئلا به عنوان فرصتی برای آزمودن استراتژی مقاومت در برابر تحریم ها استفاده کرد و در اقدامی برای به چالش کشیدن تحریم های ایالات متحده، پروازهایی را توسط «ماهان ایر» و چند کشتی با متخصصانی از شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران به ونزوئلا اعزام کردند. همه نهادهای تحت مالکیت یا کنترل دوبت ایران از سوی ایالات متحده تحریم شده اند. 

حضور سپاه پاسداران در ونزوئلا اتفاق جدیدی نیست. در 15 سال گذشته آنها در پروژه های مختلف نظامی با صنعت دفاعی ونزوئلا همکاری داشته است. با این حال، سال 2020 سالی است که حضور نظامی ایران در پی تلاش های این کشور برای مشروعیت بخشیدن به اقداماتش، عیان شده است. ایران با ارسال سوخت، مواد غذایی، تکنسین ها و حتی افتتاح اولین سوپرمارکت ایرانی در کاراکاس، پایتخت ونزوئلا، یک شبکه گسترده را که ظاهرا توسط نیروی قدس سپاه پاسداران اداره می شود، آشکار کرده است. ایران می گوید از شریک نیازمند خود حمایت می کند؛ اما از جهتی هم می توان آن را آزمونی برای زمان لغو تحریم های تسلیحاتی سازمان ملل دانست.

ایران تابستان گذشته با حمل سوخت به ونزوئلا واکنش آمریکا و جامعه جهانی را به نقض تحریم ها سنجید. دولت مادورو که به طور فزاینده ای از سوی جامعه بین المللی منزوی شده، با هیاهو و تبلیغات فوق العاده محموله سوخت را دریافت کرد. اما این اتفاق برای ایران نسبتا گران تمام شد چون آمریکا محتویات چهار تانکر با پرچم لیبریا را که در خفا در مسیر ونزوئلا حرکت می کردند، شناسایی و توقیف کرد. این، بزرگترین توقیف سوخت ایران توسط ایالات متحده تا به امروز بوده است.

اما ایران یک دستورالعمل برای دور زدن زره تحریمی ایالات متحده پیدا کرده است و آن، گرفتن وجهه قربانی است. ایران و ونزوئلا در بخش عمده ای از سال 2020 یک روایت مشترک از رنج ناشی از «تحریم های ناعادلانه» در کارزار «اعمال فشار حداکثری» ایالات متحده ارائه دادند. این روایت از «قربانی ایالات متحده شدن» با هدف مشروعیت زدایی از رژیم تحریمی و نشان دادن ایالات متحده به عنوان متجاوز صورت گرفت.

ایران احتمالا در صورت موفقیت در به انجام رساندن استراتژی خود موفق خواهد شد در پایان ماه اکتبر موشک ها را به ونزوئلا برساند و نوعی بن بست تحریمی بین ایالات متحده و سازمان ملل متحد رقم بزند؛ ظاهرا هدف از این محاسبات هل دادن رئیس جمهوری دونالد ترامپ به گوشه رینگ است. اگر ایالات متحده تصمیم بگیرد از نیروی نظامی برای رهگیری محموله تسلیحاتی ایران به ونزوئلا استفاده و تحریم ها را به طور موثر اجرا کند، ممکن است جامعه بین المللی این اقدام آن را اعلان جنگ تلقی کند. اگر دولت ترامپ کاری از پیش نبرد و موشک های ایرانی به مکانی که فقط 1600 مایل با فلوریدا فاصله دارد برسند، هزینه این مساله برای رئیس جمهوری از دست رفتن آراء در یک ایالت مهم در انتخابات نوامبر خواهد بود. به هر حال، به نظر می رسد ایران و ونزوئلا تصمیم گرفته اند ترامپ را به رو کردن دستش در این جنگ «باخت-باخت» مجبور کنند.

منبع: دِ هیل / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34