«تروئیکای اروپایی» نمی خواهند در شدت عمل ایالات متحده علیه ایران سهیم باشند

نویسندگان:  جورجیو کافیرو و میثم به روش 

دیپلماسی ایرانی: سیاست دولت دونالد ترامپ در قبال ایران به روابط ایالات متحده و اروپا آسیب رسانده است. یکی از موضوعات اصلی اختلاف، تصمیم ترامپ به خارج کردن آمریکا از توافق هسته ای ۲۰۱۵ ایران و اعمال مجدد تحریم ها علیه این کشور در ماه مه سال ۲۰۱۸ بوده است. اروپا، شریک دیرینه آمریکا، همچنین با کمپین «اعمال فشار حداکثری» واشنگتن علیه تهران در میانه همه گیری ویروس کرونا مخالف است. 

شاید بحران بهداشت و سلامت جهانی کووید-۱۹  بتواند دولت های اروپایی را به اقدامی جدی تر در برابر ایالات متحده درخصوص روابط اقتصادی با ایران ترغیب کند. دو دلیل اصلی وجود دارد: اول اینکه تشدید تنش ‌ها بین ایالات متحده و ایران احتمال یک مواجهه نظامی گسترده در خاورمیانه را افزایش می دهد و این مساله می‌ تواند امنیت اروپا را به خطر اندازد چراکه با سیل جدید پناهجویان از خاورمیانه، کشیده شدن درگیری ها به سوریه، لبنان و غزه و همچنین افزایش خطر عملیات تروریستی در خاک اروپا همراه خواهد بود. دوم اینکه ویروس کرونا اگر کنترل نشود، خیلی راحت می تواند به فراتر از مرزهای ایران برسد و شرایط در اروپا را که همین حالا هم آسیب شدیدی از شیوع بیماری متحمل شده است، وخیم تر کند.

اگر اروپایی ها در برابر ایالات متحده بایستند، می توانند دست کم تاثیر مثبتی بر ایران بگذارند. اگر ابزار در حمایت از مبادلات تجاری موسوم به «اینستکس»، ساز و کار اجرایی شده در ژانویه 2019 برای تسهیل مبادلات از طریق دور زدن بانک ها، نتواند به کاهش مشکلات ایران در میانه بحران ویروس کرونا کمک کند، دیدگاه تهران درباره اروپا به عنوان زیردست واشنگتن در دستورکارهای جهانی تقویت خواهد شد و این مساله تصمیم گیرندگان در این کشور را به تعمیق بیشتر روابط با روسیه و چین ترغیب خواهد کرد.

هیچ دولتی در غرب نمی خواهد که جمهوری اسلامی به سلاح هسته ای مجهز شود یا حتی قابلیت ساخت یک سلاح هسته ای در کوتاه مدت را داشته باشد. اگرچه نگرانی ‌هایی درباره فروپاشی برجام و اقدامات تلافی جویانه کنونی ایران در عقب نشینی از تعهدات هسته ‌ای وجود دارد، اما به نظر می رسد که قدرت های اروپایی چندان نگران ایران هسته ای نیستند چون فکر می کنند در صورت نزدیک شدن چنین اتفاقی متحدان عرب آمریکا یا اسرائیل علیه ایران وارد جنگ خواهند شد. در حال حاضر، بزرگ ترین نگرانی اروپا از خطر تلاش های احتمالی برای بازگرداندن جمهوری اسلامی به تعهدات هسته ای و عقب نشینی آن از پیشروی موشکی و فعالیت ها در منطقه از طریق اقدام نظامی و اعمال فشار اقتصادی است. جنگ به رهبری آمریکا یا اسرائیل احتمالا نمی تواند اروپا را مجبور به مداخله کند؛ با این حال، همچنان عواقب وحشتناکی برای امنیت و اقتصاد این قاره خواهد داشت.

شاید اولین و پررنگ ترین مشکل در رابطه با جنگ احتمالی علیه ایران، سرازیر شدن موج پناهجویان به اروپا باشد. این مساله می تواند ساختارهای جنگاوری و بشردوستی اتحادیه اروپا را دچار مشکل کند. جنگ داخلی سوریه پاشنه آشیل اروپا را به وضوح آشکار ساخت و تظاهرات ضد مهاجرتی در سراسر کشورهای این قاره نهایتا دولت ها را به اتخاذ تدابیری همچون سیاست های کنترل شدیدتر مرزی و توافق جنجالی با ترکیه در ماه مارس ۲۰۱۶ برای جلوگیری از ورود پناهجویان واداشت.

به نظر می ‌رسد بحران شیوع ویروس کرونا در ایران  این نگرانی ها را تشدید کرده است چراکه ایران سعی دارد در هر صورت با فشار خارجی مقابله کند، حتی اگر در این میان به خودش نیز آسیب برساند. یکی از نمونه ‌های آشکار این رویکرد، خودداری ایران از تصویب قانون تدابیر مالی ضدتروریستی و مبارزه با پولشویی «اف ای تی اف» است. این اتفاق سبب شده که این نهاد ناظر مبادلات جهانی در اواخر ماه فوریه ایران را یک شریک پرخطر تجاری بنامد و در فهرست سیاه خود وارد کند.

با این حال، سه دولت اروپایی در ماه مارس از معامله ای ۵۴۸ میلیون دلاری با جمهوری اسلامی خبر دادند. فروش تجهیزات پزشکی آلمانی نقض تحریم های ایالات متحده نیست. سوال این است که آیا مقامات اروپایی درصدد گسترش این ساز و کار برای معاملات اقلام غیر بشردوستانه و تحریم شده نیز بر خواهند آمد؟ اگر چنین اتفاقی روی دهد، روابط آمریکا با متحدان اروپایی آن دچار تنش خواهد شد.

به علاوه، در یک پیروزی حقوقی غیرمتداول برای تهران، دیوان لوکزامبورگ درخواست دیرینه واشنگتن برای انتقال  ۱.۶ میلیارد دلار دارایی های مسدود شده ایران به آمریکا برای تقسیم آن میان قربانیان حملات ۱۱ سپتامبر برای جبران مداخله «احتمالی» ایران در این حملات را رد کرد. اگرچه موانع و پیچیدگی های حقوقی مانع از دسترسی ایران به این دارایی ها شده، اما حکم دادگاه بسیاری از اروپایی ها را به خودداری از همکاری با رویکرد واشنگتن در اعمال فشار حداکثری علیه جمهوری اسلامی ترغیب کرده است.

از دیدگاه دولت ایران، این اقدامات اروپایی به ویژه از سوی بریتانیا، فرانسه و آلمان گام های مثبتی است، حتی اگر تاثیرات عملی قابل توجهی نداشته باشد. اولین مبادلات «ای ۳» با ایران در زمانی اتفاق افتاد که برخی مقامات اروپایی به دنبال تقویت روابط اقتصادی با ایران برای ترغیب این کشور به بازگشت به تعهدات برجامی بودند. ایران از ماه مه ۲۰۱۹ در تلافی خروج یکجانبه آمریکا از توافق و فشارهای حداکثری، به تدریج و آشکارا از تعهدات هسته‌ ای خود عقب‌ نشینی کرده است.

قدرت های اروپایی منافع خود را در زنده نگه داشتن برجام می دانند، حتی اگر این توافق تنها پوسته ای از توافق اولیه باشد. آنها امیدوارند که انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده به روی کار آمدن دولتی با دیدگاهی کمتر خصمانه به همکاری ها در دو سوی اقیانوس اطلس بیانجامد. به طور همزمان، دولت ها و جوامع جهانی تا مدت های طولانی به یاد خواهند داشت که قدرت های مختلف چطور در میانه بحران جهانی ویروس کرونا عمل کردند. اروپایی ها می ‌خواهند از آنها به عنوان حامی «بشردوستی» و اولویت دادن به این مساله در سیاست خارجی از آنها یاد شود.

منبع: شورای آتلانتیک / مترجم: طلا تسلیمی