احتمال رویارویی تهران و اسلام آباد

دیپلماسی ایرانی: توافق ایالات متحده آمریکا با جنبش طالبان می‌تواند باری اضافه برای ایران باشد، چرا که تهران درباره توافقی که در کشور همسایه بی‌ثباتی ایجاد می‌کند، ملاحظات جدی دارد. خروج آمریکا از افغانستان چه‌بسا ناامنی‌های پیش از 2001 را به این کشور بازگرداند. این می‌تواند بر نظام سیاسی ایران باری اضافه تحمیل کند و هزینه هنگفتی برای منابع سیاسی، دیپلماتیک و اقتصادی این کشور به همراه داشته باشد، منابعی که در حال حاضر به دلیل رویارویی با بحران‌های گوناگون منطقه‌ای دچار کمبود شده است.

همچنین خروج آمریکا می‌تواند بار دیگر ایران و پاکستان را در رویارویی مستقیم با یکدیگر قرار دهد. بازگشت ایران و پاکستان به جنگ نیابتی پیش از 2001 در افغانستان، برای تهران ناخوشایند و بدبیاری بزرگی خواهد بود.

پاکستان، به رغم میانجی‌گری‌های اخیرش برای کاهش تنش‌های بین ایران و افغانستان، در این رقابت کاملا بی‌طرف نبوده است. بنابراین بازگشت به اختلافات بر سر افغانستان هرگز کمک‌کننده نخواهد بود.

از سوی دیگر، توافق آمریکا و طالبان به این معنی است که ایالات متحده افغانستان را به شبه‌نظامیان سنی – پشتویی می‌سپارد که با سازمان اطلاعات نظامی پاکستان پیوندهای نزدیک دارند. این یعنی، ایران نه تنها نفوذش در افعانستان را به پاکستان واگذار خواهد کرد بلکه باید در پی توافق با دولت افغانی باشد که انتظار می‌رود تحت نفوذ طالبان قرار بگیرد. اقوام تاجیک و هزاره در افغانستان از متحدان قدیمی ایران هستند و توافق ایران – طالبان به قیمت از دست رفتن این متحدان تمام خواهد شد.

استیلای فرضی طالبان بر افغانستان برخی پیامدهای راهبردی هم برای ایران دارد. طبق این توافق، طالبان در برابر آرایش‌های سیاسی آتی هیچ تعهدی ندارد. در این توافق فقط تاکید شده است که از اراضی افغانستان علیه منافع آمریکا و متحدانش استفاده نخواهد شد. این توافق ورود طالبان به گفت وگو‌ها با دولت افغان را مورد تایید قرار می‌دهد، فقط همین. توافق مورد نظر طالبان را متعهد نمی‌کند که یک نظام سیاسی خاصی را بپذیرد یا با آن مصالحه کند و همچنین شامل خلع‌سلاح طالبان یا ممنوعیت ایجاد یک امارت اسلامی از طریق گفت وگوها نمی‌شود.

در توافق طالبان – آمریکا بارها تاکید شده که این سند توافقی است بین "ایالات متحده و امارت اسلامی افغانستان که آمریکا آن را به عنوان یک دولت به رسمیت نمی‌شناسد." نکته پرتناقض این جاست که در بخشی از این توافق آمده که طالبان "برای افرادی که علیه امنیت آمریکا و متحدانش تهدید به شمار می‌روند، ویزا، پاسپورت و مجوز سفر یا سایر اسناد قانونی صادر نخواهد کرد"، کارهایی که همگی وظیفه یک دولت به رسمیت‌شناخته شده است.

آمریکا به خوبی می‌داند که طالبان، افغانستان را کنترل خواهد کرد و به همین دلیل توافق مورد نظر در واقع مجوز سپردن بره به دست گرگ است. طالبان در قانون اساسی و تنظیمات سیاسی کنونی دگرش خواهد داد و این یعنی در بهترین حالت، قدرت اقلیت‌ها از جمله اقوام هزاره و تاجیک کاهش خواهد یافت و قوانین و اصول اسلام سنی به عنوان پایه‌های حکومت نقش خواهند یافت. تمام این موارد منبع بالقوه‌ای از تنش‌ها بین ایران و افغانستان خواهد بود.

طالبان به عنوان یک امارت سنی‌محور از دیرباز با ایران دارای نظام سیاسی شیعه منازعه دارد. در حالی که ایران در این برهه باید به ارزیابی مسائل مهم‌تری در رابطه با طالبان و افغانستان بپردازد، این تفاوت مذهبی میدان مینی است که می‌تواند دشمنی دیرینه بین ایران و افغانستان را اندک زمانی پس از نبود دشمن مشترکی مانند ایالات متحده زنده کند. به سختی می‌توان تصور کرد که ایران حضور یک گروه اسلام‌گرای سنی تندرو در نزدیکی مرزهایش را برای بلندمدت تاب بیاورد و فقط بر مبنای منافع دوجانبه با آن رفتار کند.

به این ترتیب برخلاف بیانیه‌های رسمی، مقامات ایرانی در عمل حضور نیروهای آمریکایی در افغانستان را ترجیح می دهند. هیچ یک از پیامدهای ناشی از خروج نیروهای آمریکایی به ویژه یک دولت تحت حمایت طالبان در افغانستان به نفع ایران نیست.

منبع: المانیتور / تحریریه دیپلماسی ایرانی