وحشت زدگی کرونا: ترس عمومی ناشی از اطلاعات ناکافی

نویسنده: طلا تسلیمی

دیپلماسی ایرانی: خبرها درباره شیوع و مرگ و میر ناشی از شیوع ویروس کرونا در ایران در چند روز گذشته بسیاری از مردم کشور را وحشت زده کرده است. مدارس، دانشگاه ها، خوابگاه های دانشجویی و حتی برخی از اماکن مذهبی تعطیل شدند؛ مردم برای تهیه ماسک و مواد ضدعفونی کننده به داروخانه ها هجوم بردند و برخی حتی تا ذخیره موادغذایی برای چند وقت آینده پیش رفتند که همه اینها افزایش چند برابری قیمت برخی محصولات را در پی داشت. 

طبق آمارهای رسمی، تاکنون 64 مورد ابتلا به ویروس کرونا در سراسر ایران تشخیص داده شده و 12 نفر در پی ابتلا، جان خود را از دست داده اند. گفته می شود منشاء بیماری در شهر قم با جمعیت 1.2 میلیون نفر بوده که هزاران دانشجوی ایرانی و خارجی (طلبه) از جمله افرادی با ملیت چینی در آن زندگی می کنند.

همسایگان از جمله عراق، ترکیه و پاکستان مرزهای هوایی و زمینی خود با ایران را بسته اند، دلار گران شده و تحریم ها همچنان ادامه دارد و همه این مسائل، به نگرانی عمومی مردم از نداشتن آمادگی و تجهیزات لازم برای مواجهه با بیماری افزوده است چرا که کشور پیش از ویروس کرونا هم به دلیل قطع دسترسی از نظام بانکداری جهانی، با مشکلات کمبود دارو و تجهیزات پزشکی مواجه بود. اما در میان همه نگرانی های جانی و اقتصادی از شیوع ویروس کرونا، چند سوال هست که نیاز به پاسخگویی دارد و تا اندازه ای می تواند از وحشت عمومی بکاهد:

نقشه ها و آمارهای مربوط به شیوع ویروس کرونا چه می گویند؟

طبق جدیدترین آمارهای سازمان بهداشت جهانی، تا کنون 78هزار و 823 مورد ابتلا به ویروس در سراسر جهان تایید شده که نزدیک به 78هزار مورد آن در چین، منشاء شیوع بیماری، است. شمار قربانیان این بیماری هم 2هزار و 462 نفر (2442 نفر در چین) بوده است. (لازم به ذکر است که با توجه به سرعت شیوع بیماری این آمارها در زمان انتشار این مطلب اندکی دچار تغییر شده و افزایش یافته اند.) بعد از چین، کره جنوبی با 602 و ژاپن با 135 مورد ابتلا بیشترین آمار شیوع بیماری را داشته اند و ایران با 64 مورد ابتلا در رده هفتمین کشور از نظر شیوع بیماری قرار می گیرد. آنچه مساله را درباره کشورمان نگران کننده می سازد، شمار قربانیان ویروس کرونا در قیاس با موارد ابتلا در داخل و خارج از کشور است. برای نمونه، در کره جنوبی تنها 5 نفر جان خود را به دلیل این بیماری از دست داده اند.

ابتلا به ویروس چگونه است؟

این ویروس در رابطه نزدیک فیزیکی به فردی که میزان قابل توجهی ویروس منتشر می کند، منتقل می شود. ماریا ون کرخوف از سازمان بهداشت جهانی می گوید: «موارد ابتلا در رابطه با افرادی که علائم بیماری را نشان نمی دهند، وجود دارد؛ اما به طور عمده، بیماری را از فردی که علائم دارد، می گیرید.» 

ویروس کرونا از طریق هوا و در نتیجه انتقال ذرات معلق در عطسه و سرفه فرد بیمار به دیگر افراد منتقل می شود و به همین جهت، افراد خانواده بیماران و پرستاران و پزشکان بیش از دیگران در برابر ویروس آسیب پذیر هستند. افراد مسن (65 سال به بالا) نیز از دیگر اقشار آسیب پذیر در برابر بیماری به شمار می روند. در حقیقت، شمار کودکان مبتلا شده به بیماری بسیار اندک بوده است. افراد با بیماری های قلبی عروقی، دیابت و هر بیماری دیگری که بر سیستم دفاعی بدن تاثیر می گذارند نیز در برابر بیماری آسیب پذیر هستند.

اگر به ویروس مبتلا شوید چه می شود؟

در صورت قرارگیری در معرض ویروس، احتمال اینکه سیستم ایمنی بدن آن را خنثی کند زیاد است. در صورتی که سیستم ایمنی بدن موفق به مقابله با ویروس نشود و فرد علائم بیماری را نشان دهد، بین 2 تا 10 روز ناقل خواهد بود؛ سازمان بهداشت جهانی دوره قرنطینه امن را 14 روز در نظر گرفته چون هر گونه علائم بیماری نهایتا طی دو هفته پس از قرارگیری در معرض ویروس آشکار می شوند. ویروس در دستگاه تنفسی تکثیر می شود و علائم بیماری هم در دستگاه تنفسی خود را نشان می دهند: سرفه و تب که نهایتا به التهاب ریه می انجامند. دکتر ون کرخوف از سازمان بهداشت جهانی به فایننانشال تایمز گفت: «موارد خفیفی از بیماری بوده که به صورت یک سرماخوردگی متداول خود را نشان داده و مواردی هم مانند ذات الریه بوده؛ اما در شدیدترین سطوح بیماری به از کارافتادگی اعضای بدن و مرگ می انجامد.»

لازم است نگران باشیم؟

همانطور که در مطالب بالا توضیح داده شد، ویروس کرونا اگرچه به سرعت شیوع می یابد (نرخ 2.6درصدی)، اما در قیاس با بیماری های واگیرداری همچون سارس یا آنفلوانزای مرغی مرگ و میر کمتری دارد. سازمان بهداشت جهانی نرخ مرگ میر (موارد تایید شده ابتلا تقسیم بر شمار قربانیان) را 2درصد برآورد کرده است؛ با این حال، به دلیل گمانه زنی ها درباره خودداری چین از اعلام شیوع بیماری و به تعویق انداختن گزارش به سازمان بهداشت جهانی، برآوردهای اولیه ممکن است نادرست باشند. هر فردی از طریق اقدامات احتیاطی می تواند خطر مواجهه با بیماری را کاهش دهد. 

متاسفانه تحولات سیاسی اخیر در کشور از جمله مشکلات اقتصادی و فشار تحریم های بین المللی نگرانی مردم را دو چندان کرده است. با این حال، سازمان بهداشت جهانی به ایران در دستیابی به 4 دستگاه تجهیزات اروپایی برای تشخیص بیماری کمک کرده و ظاهرا تجهیزات بیشتری هم در راه است. دکتر کیانوش جهان پور، سخنگوی وزارت بهداشت ایران، به فایننشال تایمز گفته که تحریم ها تا اینجای کار مشکلی برای واردات تجهیزات مورد نیاز برای تشخیص بیماری ایجاد نکرده اند و احتمالا بعدا هم مشکلی وجود نخواهد داشت.
مشکل دیگر، سابقه اتفاقاتی همچون سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی در نتیجه خطای استفاده از پدافند هوایی و شفاف سازی دیرهنگام موضوع از طرف مسئولان بوده؛ اکنون بسیاری اعتماد خود را به اطلاع رسانی ها از دست داده اند و می پندارند که موارد ابتلا به بیماری یا شمار قربانیان بیش از موارد اعلام شده است. با این حال، به نظر می رسد دولت سعی دارد بار دیگر اعتماد مردم را به دست آورد. علی ربیعی، سخنگوی دولت، در یک نشست خبری گفت: «دولت و رئیس‌ جمهور وظیفه دارند تلاش کنند هیچ گونه کم گویی در مورد اتفاقات رخ داده، صورت نگیرد. کرونا یک بیماری جهانی است و ظرفیت بهداشتی ما می‌تواند این بیماری را کنترل کند. هراس بیش از اندازه از کرونا، آسیبش از خود بیماری بیشتر است. این تعهد اخلاقی دولت است و وزارت بهداشت مسائل را دقیق بیان می‌کند. ما معتقد به نقص و کاستی هستیم و آن را کتمان نمی‌کنیم، اما وزارت بهداشت و درمان در سال‌ های گذشته از لحاظ تجهیزات و نیروهای پزشکی ذخایر بزرگی فراهم کردند که می‌ توانیم ادعا کنیم در دنیا از لحاظ پزشکی حرف برای گفتن داریم. متاسفانه انعکاس ما بسیار کم است و ما در بیان ضعیف عمل کردیم.»