اگر ایران را بشناسید، خاورمیانه را خواهید شناخت

نویسندگان: شینیا سوگیزاکی - فومی اکی سونویاما

دیپلماسی ایرانی: سردار سلیمانی که قهرمان ملی ایران بود، ماه ژانویه سال جاری به دست ارتش آمریکا ترور شد و همین امر موجب شد تا تنش در روابط  دو کشور به ناگهان تا احتمال وقوع جنگ تمام عیار پیش برود. چرا سردار سلیمانی در عراق بود تا به دست ارتش آمریکا به قتل برسد؟ کلید واژه پاسخ به این پرسش «هلال شیعی»‌ است. هلال شیعی در واقع بیانگر «قدرت نیابتی» است که ایران بنا کرده و به خوبی در خاورمیانه گسترش یافته است. چرا آمریکا از اهداف ایران در ایجاد «‌هلال شیعی» نگران است؟

علت مداخله ایران در کشورهای همسایه از چه زمانی آغاز شده است؟ مداخله ایران در کشورهای خاورمیانه به همراه پیروزی انقلاب اسلامی و به علت سیاست های ضد اسرائیلی شروع شد. ایران و اسرائیل پیش از انقلاب به عنوان متحد آمریکا شرکای مهم تجاری بودند. اما پس از پیروزی انقلاب، امام خمینی «صدور انقلاب»‌ را اعلام و بیان کرد: «مردم فلسطین را که تحت اشغال اسرائیل به سر می برند، آزاد خواهد کرد.»‌ روابط دیپلماتیک ایران و اسرائیل بلافاصله پس از انقلاب قطع شد. ایران از دهه 1980 میلادی در ادامه روند مبارزه ضد اسرائیلی، حمایت از نیروهای مسلح خارج از کشور را آغاز کرده است. حزب الله لبنان نمونه بارزی از نیروهای مسلح است که ایران از آن حمایت کرده است. حزب الله که بیش از بیست هزار نیرو دارد بارها جنگ با اسرائیل را تجربه کرده است. حزب الله به تدریج به سازمان قدرتمندی تبدیل شده که توانسته است اسرائیل را از جنوب لبنان بیرون براند.

علت دشمنی ایران با آمریکا چیست؟ با پیروزی انقلاب ایران در ماه فوریه سال 1979، حادثه گروگان گیری سفارت آمریکا در تهران در نوامبر همان سال رقم خورد. دانشجویان ایران در اعتراض به آمریکا که به شاه پناه داده بودند، سفارت این کشور در تهران را تصرف کردند. اما نگرش ضد آمریکایی ایران فراتر از موضوع انقلاب است. مداخله سازمان سیا در سرنگونی دولت مصدق و همچنین سرنگونی هواپیمای مسافربری ایران در سال 1988 از دیگر عواملی هستند که موجب دشمنی میان ایران و آمریکا شده است. به همین علت  آیت الله خامنه ای، رهبر معظم انقلاب و دیگر دولتمردان ایران آمریکا را «دشمن» و «شیطان بزرگ» می خوانند. اما هر چند در سطح دولت دشمنی میان ایران و آمریکا دیده می شود، ولی با این حال این انزجار در سطح مردم چندان قوی نیست. سینمای هالیوود در میان مردم ایران بسیار محبوب است و شمار بسیار زیادی از جوانان ایران می خواهند در آمریکا تحصیل کنند. 

سرنوشت هلال شیعی چه خواهد شد؟ آیا هلال شیعی از حمایت مردم ایران برخوردار است؟ ایران برای حفظ هلال شیعی سرمایه گذاری کلان در کشورهای متحد خود در منطقه کرده است. بر اساس گزارشی که وزارت امور خارجه آمریکا در سال 2018 منتشر کرد، ایران از سال 2012 تا 2018 شانزده میلیارد دلار خرج متحدان منطقه ای خود کرده است. به همین علت دولت ترامپ، ایران را «‌بزرگترین دولت حامی تروریسم» خوانده و از این کشور انتقاد کرده است. از سوی دیگر، شمار بسیار زیادی در داخل ایران، از این سرمایه گذاری کلان انتقاد کرده اند.

دولت ترامپ برای اینکه منابع مالی ایران را قطع کند، تحریم ها علیه این کشور را تقویت کرده است. از ماه فوریه سال 2019  تحریم های همه جانبه نفتی علیه ایران شروع شده و اقتصاد ایران را در تنگنا قرار داده است. ماه نوامبر سال 2019  تظاهرات سراسری ضد دولتی به علت افزایش قیمت بنزین در ایران به وقوع پیوست. گروه حقوق بشر بین المللی ادعا کرده است، بر اثر سرکوب تظاهر کنندگان بیش از سیصد نفر کشته شدند.

ماه ژانویه سال جاری سردار سلیمانی به دست ارتش آمریکا ترور شد. میلیون ها نفر در مراسم خاکسپاری وی مشارکت کردند و به ناگهان احساسات ضد آمریکایی در داخل کشور اوج گرفت. اما بلافاصله پس از آن این احساسات مردمی بر اثر سرنگونی غیر عمدی هواپیمای اوکراینی فروکش کرد. 

روابط ایران و آمریکا در آینده چگونه خواهد شد؟ دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، ماه ژانویه با در پیش گرفتن رویکردی مبنی بر اجتناب از حمله نظامی بیشتر علیه ایران، توانست از درگیری نظامی همه جانبه با ایران جلوگیری کند. اما این نگرانی تنها مربوط به رویارویی مستقیم ایران و آمریکا نیست. نیروهای متحد ایران که در هلال شیعی گسترش یافته اند، وعده انتقام قتل سردار سلیمانی را داده اند. بنابراین امکان حمله به تاسیسات ارتش و سفارتخانه های آمریکا در مناطق مختلف خاورمیانه وجود دارد. در نتیجه می توان گفت که اختلاف با ایران به مفهوم رویارویی با چنین نیروهایی است. دیدگاهی وجود دارد که ایران به منظور رویارویی با آمریکا «هلال شیعی» را ایجاد کرده است.

چنانچه متحدان ایران به آمریکا حمله کنند، بار دیگر تنش میان دو کشور شعله ور خواهد شد. ترامپ که در آستانه انتخابات ریاست جمهوری قرار دارد، نمی تواند در برابر چنین حملاتی از خود ضفعف نشان دهد. از سوی دیگر حزب الله لبنان اعلام کرد،‌ اگر به ایران حمله شود از اسرائیل انتقام خواهد گرفت. بنابراین با توجه به نگرش آمریکا، ممکن است آتش جنگ در نقاط مختلف خاورمیانه شعله ور شود. 

منبع: آساهی / تحریریه دیپلماسی ایرانی