رویکرد ترامپ در قبال ایران مبهم و غیرقابل پیش بینی است

نویسنده: آرون دیوید میلر

دیپلماسی ایرانی: ساعات اولیه روز سه شنبه نیروهای شبه نظامی متحد ایران و تظاهرات کنندگان عراقی به مجموعه سفارت ایالات متحده در بغداد حمله کردند؛ این، واکنشی به حمله هوایی روز یکشنبه دولت دونالد ترامپ به مقر این نیروها در عراق بود. حمله به سفارت آمریکا را شاید بتوان بدترین بحران بین عراق و ایالات متحده از سال 2003 و همچنین نشانه ای از ناهماهنگی و آسیب پذیری سیاست های دولت ترامپ در قبال ایران و عراق دانست.

دونالد ترامپ همانند یک گالیور امروزی به طور استعاری در خاورمیانه سرگردان است و در حالی که ترجیح می دهد اصلا آنجا نباشد، به قدرت های کوچک تری که منافعشان هیچ ارتباطی با منافع آمریکا ندارد و به توهمات آمریکایی از منطقه چسبیده است. ترامپ تصور می کند که می تواند ایران را به سر خم کردن در برابر خواسته هایش وادار سازد. اما احتمال اینکه شرایط برای ایالات متحده در عراق و ایران وخیم تر از شرایط کنونی شود، خیلی بالاست.

ایالات متحده در محدودیت

آمریکا چاره ای جز واکنش به حملات اخیر نیروهای شبه نظامی عراقی متحد ایران در کرکوک که به کشته شدن یک پیمانکار دفاعی آمریکایی منجر شد، نداشت. دولت ترامپ هم به بازدارندگی و به ارسال این پیام به ایران نیاز داشت که چنین حملاتی برایش قابل قبول نیستند. خودداری از واکنش به معنای نقض یکی از آن خطوط قرمز تعیین شده توسط دولت ترامپ مبنی بر عدم تحمل حملات علیه آمریکایی ها بود.

اما حمله ایالات متحده در خاک عراق در واکنش به این مساله بسیار شدیدتر بود و به کشته شدن دست کم 25 نفر از نیروهای شبه نظامی عراقی منجر شد. به نظر می رسید که دولت ترامپ در این حمله به هیچ وجه شرمساری دولت عراق و اینکه می تواند به حمله به سفارت عراق منجر شود را در نظر نگرفته است. حمله نیروهای شبه نظامی و عراقی های حامی ایران به سفارت سوالاتی را در این باره ایجاد کرد که واشنگتن در تصمیم گیری ها و واکنش های خود چطور به واکنش احتمالی تهران نیندیشیده است؟

ایالات متحده جایگاه خوبی در خاورمیانه ندارد

ایران پیشتر هم حملاتی را علیه نیروهای آمریکایی به ویژه در مراحل اولیه جنگ عراق به طور موثر رهبری کرده است. اما پس از تحولات اخیر به وضوح معلوم شد که ایالات متحده به چند دلیل در عراق در شرایط مساوی با ایران قرار ندارد. اول اینکه دولت عراق از لحاظ مالی و اقتصادی بسیار بیشتر از ایالات متحده، به همسایه ایرانی خود وابسته است. عراق دومین وارد کننده کالاهای غیرنفتی از ایران به شمار می رود و ایران یک منبع اصلی برق برای مناطق جنوبی عراق است. دوم اینکه اگرچه ایالات متحده میلیارد ها دلار برای آموزش، تجهیز و کمک به نیروهای امنیتی عراقی خرج کرده، ادغام چندین گروه شبه نظامی طرفدار ایران در نیروهای امنیتی عراق به طور فزاینده برای آمریکا مشکل ساز شده است. این نیروها در مقاومت در برابر ناآرامی های داخلی به کمک دولت عراق آمده و در حمله اخیر به مجموعه سفارتخانه ایالات متحده نیز نقش داشته اند. سوم اینکه ایالات متحده با این حملات به ایران یک مزیت تبلیغاتی قابل توجه داشت. تظاهرات کنندگان عراقی تا چندی پیش علیه نفوذ ایران در کشورشان شعار می دادند، اما با حمله آمریکا در خاک عراق، معترضان سفارت آمریکا را هدف گرفتند و فریاد «مرگ بر آمریکا» سر دادند.

بازی پایانی ترامپ با ایران چیست؟

صبح چهارشنبه شرایط در حومه سفارت آرامتر به نظر می رسید؛ اما هنوز هم برای قضاوت درباره اینکه تحولات می توانست به رویارویی گسترده تر ایالات متحده با ایران یا متحدانش منجر شود، زود بود. (ایالات متحده روز جمعه در نزدیکی فرودگاه بین المللی بغداد خودروی حامل سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروهای قدس سپاه پاسداران، را هدف گرفت و او را به همراه ابومهدی مهندس، جانشین فرمانده نیروهای بسیج مردمی عراق، ترور کرد.) در میان همه این تحولات، یک مساله را می شود به وضوح دید و آنهم این است که رویکرد ترامپ در قبال ایران تحت تاثیر یک سری عوامل درهم تنیده است که هرگونه سیاست گذاری در این زمینه را غیرقابل پیش بینی می کند.

ترامپ از یک سو در پی عقب نشینی از توافق هسته ای ایران، یک کمپین اعمال فشار حداکثری از طریق تحریم های اقتصادی را علیه این کشور به اجرا گذاشته است. اما این تحریم ها هیچ تاثیری بر کاهش فعالیت های منطقه ای ایران در لبنان، یمن یا عراق نداشته و به انعطاف پذیری بیشتر آن بر سر مسائل هسته ای منجر نشده است. از سوی دیگر، ترامپ در تناقض با اظهارات شدیدالحنش بارها آشکار ساخته که علاقمند به دیدار با حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، برای مذاکره بر سر یک توافق هسته ای جدید و بهتر است و ترجیح می دهد در مواجهه مستقیم نظامی با ایران درگیر نشود. (البته این اقدام اخیر دولت ترامپ در صدور دستور ترور سردار سلیمانی شرایط را کاملا تغییر داده است.) 

بعید است که سردرگمی ها در رویکرد دولت ترامپ در قبال ایران به ویژه با ورود به سال 2020 که سال انتخابات ریاست جمهوری در ایالات متحده هم هست، به زودی پایان یابد چرا که هنوز معلوم نیست ترامپ در ارتباط با ایران دقیقا به دنبال چه هدفی است؟ تضعیف این کشور در خاورمیانه؟ تغییر نظام؟ یا نابود کردن تمام و کمال توافق هسته ای؟

ترامپ که با مانور روی خروج از خاورمیانه و پایان دادن به جنگ های بی پایان و بی نتیجه آمریکا روی کار آمد، اکنون با یک معضل واقعی مواجه است: اینکه چطور در مواجهه با ایران از ضعیف به نظر رسیدن ایالات متحده و درگیری شدیدتر در عراق جلوگیری کند. سه شنبه شب ترامپ در اظهارات تهدیدآمیزی گفت که ایران برای حمله به سفارت ایالات متحده «بهای سنگینی» خواهد پرداخت. ابتدا برای بسیاری سوال این بود که این تهدیدها حقیقی است یا خیر. بامداد جمعه معلوم شد که ایران حقیقتا بهای سنگینی پرداخته و بعید است این ترور را بی پاسخ بگذارد.

منبع: سی ان ان / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34