تحریم‌های یکجانبه آمریکا، نقض بنیادین حقوقِ بشر دوستانه
یک کارشناس حقوقی با بیان اینکه، یکی از اصول مسلم عرف بین الملل، اصل ممنوعیت تحمیل رنج و درد غیر لازم بر مردم عادی است و طبق این اصل نمیتوان از اقداماتی که موجب صدمه یا رنج و درد بیش از حد بر افراد عادی میشوند استفاده نمود، تاکید میکند که تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه مردم ایران نقض صریح قواعد آمره و اصول مصرح بشردوستانه بین‌المللی است.
رضا رسالت، کارشناس حقوقی، در یادداشتی با بیان این مساله می‌نویسد: حقوقِ بشردوستانه به منظور حمایت از حقوق نوع انسان و واداشتن دولتها به رعایت شأن و مرتبت انسانی، تدوین و توسعه یافته است. در وضعیت کنونی که بشریت روح تازه ای در حقوق بین الملل دمیده، تحولات ساختاری و توسعه ی تدریجی در بخشهایی از این مجموعه قواعد، به چشم میخورد. در تغییر رویکردی که در جامعه ی بین الملل رخ داد، یعنی بحث انسانیت و بشریت و امنیت انسان، مبنا قرار گرفت، موضوع انسانیت با منافع دولتها گره خورد، چرا که دولتها به منافع ملی حیاتی شان به عنوان سازوکاری برای فرار و رهایی از تعهدات و موازین بشردوستانه توسل می جویند.
اساس شکل گیری حقوق بشردوستانه، محدود کردن آزادی عمل دولتها در راستای انسانی کردن مخاصمات است. حقوق بشردوستانه برای آنکه دولتها را به موازین انسانی ملتزم نماید، از آغاز بر محدودیت اقدامات غیر انسانی به عنوان اهرم فشار تکیه نموده است. کمیته ی بین المللی صلیب سرخ در خصوص قابلیت اعمال حقوق بشردوستانه ی بین الملل بیان داشته است که اعمال تحریم های یکجانبه نباید بر وضعیت بیماران و افراد متاثر از بلایای طبیعی اثر بگذارد. این در حالی است که در جریان برگزاری سی وسومین کنفرانس بین المللی صلیب سرخ و هلال احمر، هیات امریکا به همراه هیات های کانادا و انگلیس با تصویب بند پیشنهادی کشورمان راجع به آثار منفی تحریم ها بر ارائه کمک های بشردوستانه به انسان های متاثر از بلایای طبیعی، مخالفت کردند. مخالفت علنی امریکا با ابراز نگرانی کنفرانس راجع به آثار منفی تحریم ها بر امور بشردوستانه به روشنی دروغ بودن ادعاهای این کشور مبنی بر مستثنی بودن موضوعات بشردوستانه از شمول تحریم ها را به اثبات رساند.
طبق کنوانسیون های چهارگانه ی ژنو، حقوق بشردوستانه باید میان الزامات کشورها برای اعمال تحریم های یکجانبه و نیز مصالح انسانی توازن ایجاد کند و از تحمیل رنج غیرضروری به افراد بیگناه اجتناب ورزیده شود.
اصل تفکیک بین اهداف نظامی و غیرنظامی که گاه به عنوان اصل تبعیض یا تمییز نیز خوانده می شود، اصول انسان دوستانه را به قواعد حاکم بر رفتار متخاصمان پیوند می دهد و در واقع افسارگسیختگی دولت ها را تعدیل نموده است. بر اساس این اصل، هدف قرار دادن کورکورانه، احتمالی و غیر تبعیض آمیز و نیز ورود خسارات تبعی به افراد غیر نظامی ممنوع می باشد. متخاصمین هرگز نباید افراد بیگناه را هدف حمله قرار دهند و در نتیجه، نباید دست به اقداماتی بزنند که قادر به تمیز بین اهداف غیر نظامی و نظامی نیست. طبق مواضع رسمی وزارت امور خارجه، کشور ما در گیر یک جنگ تحمیلی اقتصادی است که توسط ایالات متحده ی امریکا هدایت میشود در این جنگ امریکا و همپیمانانش با سلاح تحریم به کارزار امده اند و اصل تمییز را نیز رعایت نمیکنند. اصل تفکیک در ماده 48 پروتکل الحاقی به کنوانسیون های چهارگانه ژنو ذکر شده است. دیوان بین المللی دادگستری نیز اصل تفکیک را از قواعد مسلم عرفی به شمار می آورد. دیوان پس از بررسی تحول تاریخی این شاخه از قواعد که در اصول قوانین و عرف های بین المللی و سپس به عنوان حقوق بشردوستانه شناخته می شود، این اصل را به عنوان یک "قاعده آمره" به رسمیت شناخت که به هیچ عنوان قابل نقض نخواهد بود.
از سویی یکی دیگر از اصول مسلم عرف بین الملل، اصل ممنوعیت تحمیل رنج و درد غیر لازم بر مردم عادی است. طبق این اصل نمیتوان از اقداماتی که موجب صدمه یا رنج و درد بیش از حد بر افراد عادی میشوند استفاده نمود. از این رو، آزادی دولتها در انتخاب وسایل و شیوه های درگیری نامحدود نیست. دیوان ضمن اشاره به اصول حقوق بین الملل مشتق از عرفهای تثبیت شده یا اصول انسانیت و یا ندای وجدان عمومی، مندرج در اعلامیه های حوق بشری، تأکید میکند که حقوق بشردوستانه در همان مراحل اولیه ی شکل گیری، بعضی از انواع اقدامات را، یا به خاطر آثار آنها و یا به خاطر تحمیل رنج و درد غیر ضروری بر مردم عادی و بیماران ممنوع ساخته است. چنین اقداماتی به طور بیهوده رنج و درد بر مردم بیگناه را تشدید می نماید و یا مرگ آنان را به امری اجتناب ناپذیر مبدل میکند.
تحریم های یکجانبه ی امریکا علیه مردم ایران نقض صریح قواعد آمره و اصول مصرح بشردوستانه است، بیمارانی که در اثر تحریم دارو در معرض تشدید وضعیت درمانی خود قرار میگیرند، نمونه ی بارزی از این نقض بنیادین حقوق بشر دوستانه هستند. در این رابطه پر واضح است که دو اصل مهم حقوق بشر دوستانه یعنی اصل تفکیک و اصل اجتناب از رنج و درد بر افراد بیگناه با نقض فاحش مواجه شده است و جامعه ی بین المللی همچنان که در نشست کمیته ی صلیب سرخ بر لزوم توفق ان تاکید نموده باز هم میبایست به مطالبات خود در این عرصه ادامه دهد. تلاش های وزارت امور خارجه اجماع سازی جهانی برای نیل به این مطالبه به حق بسیار راهگشا و موثر است.
نظر شما :